Με το βλέμμα στο '21

… Ο Γέρος του Μοριά τα τελευταία χρόνια της ζωής του συζούσε με τη Μαργαρίτα, κόρη του Αγγελή Βελισσάρη, πρώην καλόγρια, την οποία είχε γνωρίσει όταν ήταν φυλακισμένος στην Ύδρα, στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία. Η Μαργαρίτα ήταν αυτή που του έκλεισε τα μάτια, όταν πέθανε …

Στα 1836, σε ηλικία 66 χρόνων, απέκτησε με τη Μαργαρίτα ένα γιο, στον οποίο έδωσε το όνομα του αγαπημένου του γιού Πάνου, που είχε δολοφονηθεί (21 Νοεμβρίου 1824), στις εμφύλιες διαμάχες. Ο πολέμαρχος δεν κατάφερε μέχρι το τέλος της ζωής του να ξεπεράσει τον χαμό του. Ποιος πατέρας άλλωστε μπορεί;

…Το 1842, μεταφέρει η παράδοση, έδεσε στα καπούλια του αλόγου το μικρό γιο του Πάνο (τον Β΄) και πήρε το δρόμο να δει στο Μοριά τους παλιούς του συντρόφους, προαισθανόμενος ότι το τέλος του πλησιάζει (πέθανε 4 Φεβρουαρίου 1843).

Τον Πάνο (ή Παναγιωτάκη), τον αναγνώρισε ο Κολοκοτρώνης στη διαθήκη του, την οποία συνέταξε στις 3 Μαΐου 1841 στο Ναύπλιο (αριθμός συμβολαίου 12776), στο κτήμα του, που λεγόταν Κιουλού Τεπέ, παρουσία του συμβολαιογράφου Ναυπλίου Χαράλαμπου Παπαδόπουλου και των μαρτύρων Αλέξιου Βλαχόπουλου και Νικόλαου Σπηλιάδη. «Αποφασίζω και αφίνω κληρονόμους τα παιδιά μου τον Γενναίον και Κωνσταντίνον και Παναγιωτάκην [...] και αφ’ου πεθάνω το ιδικόν μου μερίδιον να λάβη δύο μερίδια ο Γενναίος και ένα μερίδιον ο υιός μου Παναγιωτάκης, τον οποίον απέκτησα με την Μαργαρίταν θυγατέρα του Αγγελή Βελισσάρη από τα Χαλικιάνικα, τον οποίον Παναγιωτάκην να έχουν τα παιδιά μου ο Γενναίος και Κωνσταντίνος μέσα εις το σπίτι μας, να τον αναθρέψουν και να τον σπουδάσουν, ώστε να γενή είκοσι χρονών και τον οποίον Παναγιωτάκην τον κηρύττω και αναγνωρίζω ως υιόν μου και ως τοιούτον να τον γνωρίζουν και τα άλλα μου παιδιά και αφού γενή είκοσι χρονών τότε να λάβη το μερίδιόν του καθώς λέγω και ας ζήση με την μάννα του, ή όπως στοχασθή αυτός μόνος του, και αν πεθάνη ο Παναγιωτάκης, τότε το μερίδιόν του, δηλαδή την κληρονομίαν όπου του δίδω, να την λάβουν τα παιδιά μου ο Γενναίος και Κωνσταντίνος και της μητρός του να έχουν να τής δίδουν πέντε χιλιάδες δραχμαίς διά τα γηρατειά της και εν όσω ζη ο Παναγιωτάκης και γενή είκοσι χρόνων καθώς είπα να ήνε και η μάνα του μαζή εις το σπίτι μας και να συζή και τρέφεται με το παιδί της. […] Ο Γενναίος, επειδή είνε ο μεγαλήτερος των παιδιών μου, αυτός να εκτελέση την διαθήκην μου και να μοιράση, καθώς λέγω, χωρίς να αδικηθή κανένα μου από τα παιδιά εις το παραμικρόν. [...] Την εικόνα, όπου μου έχει χαρισμένην ο στρατηγός Ρεβελιώτης και το σπαθί μου όπου φορώ να το λάβη ο υιός μου Παναγιωτάκης και να μην έμπουν σε μοίρασμα» …

Ο Παναγιωτάκης (Πάνος ο νεότερος) Κολοκοτρώνης ακολούθησε καριέρα στρατιωτικού. Το 1881-1885, με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη πυροβολικού, ανέλαβε διοικητής της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων. Η διοίκησή του, αποτέλεσε πράγματι σταθμό, στην ιστορία της και δικαιολογημένα χαρακτηρίστηκε ο ίδιος ως αναμορφωτής της. Σηματοδότησε χαρακτηριστικά τη μετάβαση των ενόπλων δυνάμεων από την «κλεφτουριά» στη συγκρότηση τακτικού στρατού. Αρωγός στην προσπάθειά του στάθηκε και η πρωθυπουργία του Χαρίλαου Τρικούπη (1882-1885), η οποία έθεσε και τις βάσεις για τη δημιουργία αξιόμαχου στρατού.

Ο εκτός γάμου γιος του Γέρου του Μοριά πέθανε το 1893, σε ηλικία 57 χρονών.

*Πηγή: από το βιβλίο του Κυριάκου Δ. Σκιαθᾶ, τα ερωτικά του ’21, τόμος Α΄, δεύτερη έκδοση συμπληρωμένη, με προλεγόμενα του Χρήστου Αθαν. Μούλια, εκδόσεις Διαπολιτισμός, 2019.