"Δεν είσαι η μόνη...δεν είσαι μόνη"- Δεκάδες Πατρινές θύματα ενδοοικογενειακής βίας

Το Συμβουλευτικό Κέντρο Πάτρας εντάσσεται στο δίκτυο 61 υποστηρικτικών δομών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, το οποίο συγχρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ.

Το Συμβουλευτικό Κέντρο Πάτρας λειτουργεί στην πόλη μας από το 2012 και παρέχει ΔΩΡΕΑΝ υπηρεσίες συμβουλευτικής στήριξης σε γυναίκες θύματα βίας καθώς και σε όσες υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις όπως μετανάστριες, άνεργες, μονογονείς, από εξειδικευμένο προσωπικό (ψυχολόγο, κοινωνική λειτουργό, εργασιακή σύμβουλο και νομικούς).

Οι υπηρεσίες καλύπτονται από το απόρρητο της συμβουλευτικής.

Συγκεκριμένα παρέχονται:

Υπηρεσίες νομικής συμβουλευτικής,

Υπηρεσίες ψυχολογικής και κοινωνικής συμβουλευτικής,

Υπηρεσίες εργασιακής συμβουλευτικής και

Υπηρεσίες παραπομπής σε ξενώνες, σε νοσοκομεία, σε φορείς απασχόλησης, σε φορείς υποστήριξης παιδιών κ.α.

Το Συμβουλευτικό Κέντρο λειτουργεί σε συνδυασμό με:

Την πανελλαδικής εμβέλειας Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 της ΓΓΙΦ, η οποία προσφέρει υπηρεσίες ενημέρωσης και τηλεφωνικής συμβουλευτικής σε γυναίκες θύματα βίας (σε 24ωρη βάση, 365 ημέρες τον χρόνο),

Τα Συμβουλευτικά Κέντρα της ΓΓΙΦ,

Τους Ξενώνες Φιλοξενίας και τα Συμβουλευτικά Κέντρα των Δήμων.

Σήμερα το Συμβουλευτικό Κέντρο της Πάτρας, όπως εξηγεί η Βασιλική Σέγγα- νομική σύμβουλος του Κέντρου- παρέχει τις υπηρεσίες αυτές σε γυναίκες - θύματα ενδοοικογενειακής βίας καθώς και σε γυναίκες που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις όπως μετανάστριες, αιτούσες άσυλο, γυναίκες με αναπηρία, άνεργες, μονογονείς γυναίκες που επιθυμούν να δημιουργήσουν την δική τους επιχείρηση.

Σε ποιες γυναίκες απευθύνεται

Συγκεκριμένα σε:

Γυναίκες που υφίστανται σωματική κακοποίηση από κάποιο μέλος της οικογένειας τους ή το σύντροφό τους,

Γυναίκες που υφίστανται ψυχολογική, οικονομική, σεξουαλική ή λεκτική βία,

Γυναίκες που έχουν υποστεί βιασμό ή απόπειρα βιασμού,

Γυναίκες που έχουν υπάρξει θύματα πορνείας ή trafficking,

Γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, στον κοινωνικό χώρο ή μέσα στην οικογένεια,

Γυναίκες που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις (μετανάστριες, αιτούσες άσυλο, με αναπηρία κ.α.),

Γυναίκες άνεργες, ή γυναίκες που επιθυμούν να δημιουργήσουν επιχείρηση και

Γυναίκες που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες .

Ποιο είναι το νομικό πλαίσο

"θα ήθελα να αναφερθώ σε δυο σημεία που θεωρώ σημαντικά όσον αφορά το νομικό πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας.

1) Μετά και την κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης από την Ελλάδα με το Ν. 4531/2018 “περί καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας” στις 5 Απριλίου 2018, οι προστατευτικές διατάξεις του Ν. 3500/2006 “περί της αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας” εφαρμόζονται πλέον και στους μόνιμους συντρόφους που δεν συνοικούν. Πριν από την κύρωση της εν λόγω Σύμβασης απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη των μονίμων συντρόφων στον νόμο για την ενδοοικογενειακή βία ήταν η συγκατοίκηση.

2) Μια από τις άμεσες συνέπειες της ένταξης μιας γυναίκας στο νόμο της ενδοοικογενειακής βίας είναι και το γεγονός ότι δεν υποχρεούται να καταβάλει κάποιο παράβολο για την υποβολή  μήνυσης στην Αστυνομία ή στον Εισαγγελέα και η ποινική δίωξη κινείται αυτεπαγγέλτως. Στις περιπτώσεις του αυτοφώρου εγκλήματος, η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να έρθει αν κληθεί και να ερευνήσει κάθε καταγγελία (επώνυμη ή ανώνυμη) που λαμβάνει για κάθε έγκλημα προκειμένου να διαπιστώσει αν ισχύει ή όχι.

- Θεωρώ πολύ σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι από την στιγμή που θα υπάρξει το πρώτο περιστατικό βίας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η βία θα επαναληφθεί στο μέλλον και στις περισσότερες περιπτώσεις η έντασή της θα αυξηθεί. Η παύση της ενοχοποίησης των ίδιων των θυμάτων βίας καθώς και η έλλειψη της αποδοχής και της ανοχής απέναντι στο οποιοδήποτε μικρό ή μεγάλο περιστατικό βίας, πρέπει να είναι ο στόχος όλων μας" αναφέρει η κα Σέγγα.

Βία και Οικονομική κρίση

"Δεν υπάρχει κάποια επίσημη έρευνα, η οποία να συνδέει άμεσα την εμφάνιση ή την αύξηση της χρήσης της ενδοοικογενειακής βίας με την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και την παράλληλη αύξηση της ανεργίας. Μιλώντας, όμως προσωπικά ασχολούμενη με τη νομική συμβουλευτική, μπορώ να επισημάνω ότι είναι πολλές οι περιπτώσεις των γυναικών που ενδιαφέρονται να μάθουν σχετικά με το αν δικαιούνται ή όχι το δικαίωμα της διατροφής είτε για τα ανήλικα τέκνα τους είτε για τις ίδιες και το οποίο μπορούν να επιδιώξουν μέσω κυρίως της διαδικασίας των ασφαλιστικών μέτρων.

Άρα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η οικονομική κρίση και η ανεργία λειτουργούν ίσως ως αποθαρρυντικός παράγοντας στις γυναίκες που υφίστανται βία στο να καταφέρουν να ανεξαρτητοποιηθούν και να αποδεσμευτούν από αυτόν τον ασφυκτικό κλοιό της ψυχολογικής βίας που τους ασκείται" συμπληρώνει η κα Σέγγα.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Actionaid, που προέκυψαν μετά από έρευνα, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης όχι μόνο σε σχέση με τις αλλαγές που έχει επιφέρει στο οικογενειακό περιβάλλον, αλλά και στην ανεπάρκεια των μέσων που διατίθενται από το δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα για να αντιμετωπιστεί ο αυξανόμενος αριθμός των περιστατικών βίας, είναι σημαντικές.

Συγκεκριμένα, όπως προέκυψε από τις συνεντεύξεις η οικονομική κρίση φαίνεται να καλλιεργεί το έδαφος για εντάσεις που πολλές φορές καταλήγουν στην εκδήλωση βίας διαφόρων μορφών. Παράλληλα, όλο και περισσότερες γυναίκες απευθύνονται σε συμβουλευτικά κέντρα για να καταγγείλουν τη βία που ασκείται εναντίον τους, συνήθως από τους συντρόφους τους, και εναντίον των παιδιών τους.

Η υπεύθυνη έρευνας και συνηγορίας της ActionAid, Μαρία Μουρτζάκη, επισημαίνει ότι «με τα περιστατικά βίας να αυξάνονται διαρκώς τόσο στην οικογένεια όσο και ευρύτερα στην κοινωνία, είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν περισσότεροι ξενώνες για τα θύματα και να στελεχωθούν καλύτερα οι ήδη υπάρχοντες».

Και προσθέτει: «Όλοι οι αρμόδιοι φορείς χρειάζεται να συνεργαστούν για την αποτελεσματικότερη καταγραφή των περιστατικών αυτών, για την εκπαίδευση, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών, αλλά και του κοινού μέσα από κατάλληλες δράσεις. Να αναφέρουμε ότι η έρευνα έγινε στο χρονικό διάστημα από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο 2018 και τα στοιχεία και συμπεράσματα που έχουν προκύψει προέρχονται από συνεντεύξεις από εξειδικευμένους φορείς δημοσίου και ιδιωτικού τομέα με γυναίκες θύματα βίας αλλά κι επαγγελματίες που παρέχουν τις σχετικές υπηρεσίες ή έγιναν αποδέκτες καταγγελιών και μετέφεραν αυτές τις γνώσεις και τα στοιχεία που διαθέτουν».

Οι... τάσεις στη βία

Σύμφωνα με την έρευνα της Action Aid πολλά, αν όχι τα περισσότερα, περιστατικά βίας δεν έρχονται ποτέ στο φως, αφού δεν καταγγέλλονται στις αρχές, αλλά ούτε αναφέρονται στις αρμόδιες οργανώσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι αν και ένας στους τέσσερις κατοίκους στην Ελλάδα γνωρίζουν ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας στη γειτονιά τους, πάνω από οχτώ στους δέκα δεν θεωρούν την ενδοοικογενειακή βία συνηθισμένο πρόβλημα.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες στατιστικές της ΕΕ, μία στις τέσσερις Ελληνίδες άνω των 15 έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία τουλάχιστον μια φορά στη ζωή της. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με μελέτες το 21,3% των Ελληνίδων βιώνουν περιστατικά σωματικής ή σεξουαλικής βίας αλλά δεν το αναφέρουν, ποσοστό που είναι κατά 10 μονάδες πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ (Ινστιτούτο Ισότητας της ΕΕ, 2017).

Τα χαμηλά ποσοστά καταγγελιών των περιστατικών βίας λειτουργούν ιδιαίτερα επιβαρυντικά σε ένα τόσο μείζον κοινωνικό ζήτημα, αφενός γιατί η συνεχόμενη έκθεση σε βία αφορά παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και αφετέρου γιατί δεν μπορεί να υπάρξει ούτε απονομή δικαιοσύνης ούτε κατάλληλη στήριξη των θυμάτων.

Αναφορικά με τη βία μεταξύ συντρόφων και τα θύματα βίας που κάλεσαν τη γραμμή SOS της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) την περίοδο Νοέμβρη 2016 με Νοέμβρη 2017, πρόκειται ως επί το πλείστον για Ελληνίδες θύματα (87%), που αντιπροσωπεύουν όλες ηλικιακές κατηγορίες, μορφωτικά επίπεδα, και εργασιακές καταστάσεις.

Αντίστοιχα, και οι δράστες προέρχονται από ποικίλα δημογραφικά και κοινωνικο-οικονομικά υπόβαθρα, όπως δείχνει αναλυτικά μια πρόσφατη μελέτη πεδίου για λογαριασμό της Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων (ΓΓΙΦ, 2018). Ωστόσο, μια ανάλυση των στατιστικών ευρημάτων, αποκαλύπτει την ύπαρξη συγκεκριμένων τάσεων. Ηλικιακά, η πλειοψηφία των δραστών, κοντά δηλαδή στο 70%, είναι μεταξύ 35 και 54 ετών, ενώ ένα πολύ μικρό ποσοστό (4,48%) φαίνεται να είναι νεαρότερης ηλικίας.

Σχετικά με το μορφωτικό επίπεδο, παρατηρείται μια ελαφριά υπερεκπροσώπηση αντρών χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου ανάμεσα στους δράστες, σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό Ελλήνων αντρών. Χαρακτηριστικά, 33,3% των δραστών ενδοοικογενειακής βίας δεν έχουν ολοκληρώσει την δευτεροβάθμια υποχρεωτική εκπαίδευση. Για εκείνους που έχουν ολοκληρώσει υποχρεωτική δευτεροβάθμια αλλά όχι τριτοβάθμια εκπαίδευση, το ποσοστό των δραστών είναι 37,7, ενώ για εκείνους πιο έχουν ολοκληρώσει και την τριτοβάθμια εκπαίδευση, το ποσοστό είναι 29%.

Όπως επίσης τονίζεται στην μελέτη, η ανεργία των θυμάτων φαίνεται να είναι εκείνη που μετράει περισσότερο σε μια βίαια σχέση--ή μάλλον στη συνέχισή της. Ειδικότερα, το 37,7% των γυναικών-θυμάτων που έλαβαν μέρος στην έρευνα ήταν άνεργες, ποσοστό αντίστοιχο με εκείνο των γυναικών που κάλεσαν τη Γραμμή SOS της Γενικής Γραμματείας κατά την περίοδο 2016-2017 (28% ήταν άνεργες ή ανενεργές, σε σύγκριση με 22% που ήταν απασχολούμενες). Άρα συμπερασματικά φαίνεται ότι οι γυναίκες, λόγω της οικονομικής κρίσης, δεν έχασαν μόνο την οικονομική τους δύναμη, αλλά και την δυνατότητα να μένουν μακριά από βίαιους συντρόφους.

Η υπεύθυνη έρευνας και συνηγορίας της ActionAid, Μαρία Μουρτζάκη καταλήγει ότι «εν κατακλείδι η εν λόγω μελέτη έδειξε ότι δεδομένης της σημασίας της οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών για την έγκαιρη διαφυγή τους από βίαιους συντρόφους αλλά και για την προστασία των παιδιών τους, τα μέτρα για την ενίσχυση της συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας, καθώς επίσης και της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας τους, θα βοηθούσαν άμεσα και κατά πολύ στην ενδυνάμωσή τους. Παράλληλα, η διεύρυνση της δωρεάν πρόσβασης σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία θα εξυπηρετούσε ιδιαίτερα τις μητέρες που δυσκολεύονται να εργαστούν γιατί έχουν επωμιστεί εξ' ολοκλήρου το βάρος της φροντίδας των παιδιών».

Απογοητευτικά πάντως είναι και τα πρόσφατα στοιχεία του ΟΗΕ σχετικά με το θέμα της βίας κατά των γυναικών σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σύμφωνα με τα νούμερα φαίνεται ότι μία στις τρεις γυναίκες ή κορίτσια βιώνουν σωματική ή σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια της ζωής τους, συνήθως από κάποιον στενό συγγενή τους. Το 52% των γυναικών (μόνο) που έχουν παντρευτεί ή συζούν, αποφασίζουν ελεύθερα σχετικά με τις σεξουαλικές σχέσεις, τη χρήση αντισυλληπτικών και την υγειονομική περίθαλψη, ενώ 750.000.000 γυναίκες και κορίτσια σε όλο τον κόσμο παντρεύτηκαν πριν κλείσουν τα 18 τους χρόνια και 200.000.000 υπέστησαν ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων.

Στο μεταξύ, μία στις δύο γυναίκες που σκοτώθηκαν σε όλο τον κόσμο έχασαν τη ζωή τους από τους συντρόφους ή την οικογένειά τους, ενώ μόνο ένας στους 20 άνδρες σκοτώθηκαν υπό παρόμοιες συνθήκες. Το 71 % όλων των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων παγκοσμίως είναι γυναίκες ή κορίτσια και 3 στις 4 από αυτές είναι θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Μάλιστα, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση του ΟΗΕ η βία κατά των γυναικών είναι εξίσου σοβαρή αιτία θανάτου με αυτή του καρκίνου.

Για µια ακόµη χρονιά, η Γενική Γραµµατεία Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ), τιµά στο έπακρο την Παγκόσµια Ηµέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών µε την ανάληψη πρωτοβουλιών ενηµέρωσηςευαισθητοποίησης, δικτύωσης και εξωστρέφειας και την υλοποίηση ποικίλων δράσεων Πανελλήνιας εµβέλειας.

Οι πολλαπλές µορφές της βίας κατά των γυναικών, ως αδιαµφισβήτητες πτυχές των έµφυλων διακρίσεων, αποτελούν έγκληµα και καταστρατηγούν τα θεµελιώδη δικαιώµατα. Ταυτόχρονα, συνιστούν σοβαρό κοινωνικό πρόβληµα, µε βαρύτατες επιπτώσεις, που έχουν διττή αναφορά:

τόσο στις ίδιες τις γυναίκες που την υφίστανται και, κατ’ επέκταση στη διατάραξη της οικογενειακής τους ευηµερίας, όσο και στην αρµονική λειτουργία της κοινωνίας µας συνολικά. Σε απάντηση των σοβαρότατων συνεπειών της βίας κατά των γυναικών, υπό την εποπτεία της ΓΓΙΦ λειτουργεί ένα συνεκτικό, ολοκληρωµένο και Πανελλήνιας εµβέλειας δίκτυο 62 δοµών για την πρόληψη και την καταπολέµησή της, το οποίο περιλαµβάνει: Την 24ωρη γραµµή SOS 15900

Τα Συµβουλευτικά Κέντρα γυναικών που έχουν υποστεί ή κινδυνεύουν να υποστούν έµφυλη βία ή/και πολλαπλές διακρίσεις Τους Ξενώνες Φιλοξενίας Γυναικών Παράλληλα, η πρόσφατη κύρωση της «Σύµβασης του Συµβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και καταπολέµηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύµβαση της Κωνσταντινούπολης)» και η ψήφιση του εφαρµοστικού νόµου από το Ελληνικό Κοινοβούλιο, συνιστούν ένα ακόµη σπουδαίο εργαλείο για την πρόληψη και την καταπολέµηση της βίας κατά των γυναικών, που ενισχύει σηµαντικά το «οπλοστάσιο» των εργαλείων της ΓΓΙΦ, αλλά και της Πολιτείας στον µακρύ και επίπονο δρόµο για την οριστική εξάλειψη της έµφυλης βίας.

Κάθε µορφή βίας είναι ιδιαίτερα δύσκολα ανιχνεύσιµη.

Ωστόσο, η ενδοοικογενειακή βία, που όλο και πιο έντονα έρχεται στο φως της δηµοσιότητας, προκρίνει σηµαντικά τις αθέατες πλευρές της, αναδεικνύει το µέγεθος της διάστασης των έµφυλων ανισοτήτων, αµαυρώνει την ποιότητα της δηµοκρατίας µας, προσβάλλει το θεσµό της οικογένειας ως αξία και ιδανικό, παρουσιάζει µε τα πιο µελανά χρώµατα τις προσωπικές, κοινωνικές και πολιτισµικές επιπτώσεις της και, ως εκ τούτου, επιβάλλει την αµέριστη προσοχή όλων µας. Πρόκειται για την βίαιη και κακοποιητική συµπεριφορά που υφίστανται οι γυναίκες, όπως αυτή αναπτύσσεται µέσα στο οικογενειακό ή/και το συντροφικό περιβάλλον και µπορεί να λάβει τις µορφές της σωµατικής, της λεκτικής, της ψυχολογικής και της σεξουαλικής βίας, καθώς και της καταπάτησης του σεβασµού στην γενετήσια αξιοπρέπεια.

Οι εν λόγω µορφές βίας, φέρουν σοβαρότατες συνέπειες στον ψυχισµό των γυναικών που τις υφίστανται, αλλά και στα παιδιά, αν υπάρχουν στην οικογενειακή/συντροφική σχέση, ενώ δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις, όπου η ενδοοικογενειακή βία σε βάρος των γυναικών µπορεί να οδηγήσει και στην ανθρωποκτονία από τον σύζυγο ή τον σύντροφο.

Ο αέναος και πολλές φορές ατέρµονος κύκλος της ενδοοικογενειακής βίας τείνει να αποκτήσει χαρακτήρα κλασικού προβληµατισµού, όχι µόνο στη χώρα µας, αλλά και σε παγκόσµια κλίµακα, ενώ είναι αξιοσύστατο το γεγονός ότι ενδοοικογενειακή βία δεν εντοπίζεται σε συγκεκριµένες κοινωνικές τάξεις, οικονοµικές διαστρωµατώσεις, εθνικότητες ή επίπεδο µόρφωσης.

Όχι µόνο η ενδοοικογενειακή βία, αλλά και όλες οι µορφές της έµφυλης βίας. Βάσει όλων αυτών και µε αφορµή και τη φετινή Παγκόσµια Ηµέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, εντατικοποιούµε µε το έργο µας ακόµη περισσότερο το στόχο µας, που δεν είναι άλλος από το να σπάσουµε οριστικά τις αλυσίδες της σιωπής, να απελευθερωθούν οι γυναίκες από τα δεσµά του φόβου, της αποµόνωσης και της ενοχής.