Αύριο στα Καλάβρυτα η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών

Συναυλία στα Καλάβρυτα δίνει αύριο Σάββατο 1η Ιουνίου η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών με έργα Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν και Γιάννη Χρήστου. Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί στις 8:00 μ.μ.στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της Μαθητικής Εστίας Καλαβρύτων,στα πλαίσια των Εκδηλώσεων του Δήμου για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου 2013).

Σολίστ: Θανάσης Αποστολόπουλος, πιάνο

Μουσική Διεύθυνση: Βασίλης Χριστόπουλος

Α΄  ΜΕΡΟΣ:

• Γιάννης Χρήστου (1926-1970)

Μουσική του Φοίνικα

Ο Έλληνας συνθέτης Γιάννης Χρήστου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αίγυπτο, ενώ αργότερα έκανε λαμπρές σπουδές στην φιλοσοφία και την μουσική σε Αγγλία και Ιταλία. Πνεύμα ανήσυχο, κοσμοπολίτης και διαπρεπής εκπρόσωπος των πλέον νεωτεριστικών μουσικών τάσεων της εποχής του, ο Χρήστου εγκαταστάθηκε τελικά στην Ελλάδα το 1960. Παρά τον πρόωρο θάνατό του, πρόφθασε να αφομοιώσει στα έργα του πολλές τεχνικές της μουσικής πρωτοπορίας των μέσων του 20ού αιώνα και τελικά να χαράξει έναν απολύτως προσωπικό δημιουργικό δρόμο. Ο ίδιος αναγνώριζε την Μουσική του Φοίνικα ως το πρώτο επίσημο έργο του.

Πρόκειται για ορχηστρικό έργο με πέντε συνεχόμενα μέρη, που θα μπορούσε να εκληφθεί και ως ένα συμφωνικό ποίημα ψυχολογικού περιεχομένου. Γράφηκε το 1948-1949 και παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία για πρώτη φορά στο Λονδίνο στις 5 Μαρτίου 1950 υπό την διεύθυνση του Άλεκ Σέρμαν. Πρόκειται για μιαν εκπληκτικά ώριμη και εμπνευσμένη νεανική σύνθεση σε ελεύθερο ατονικό ιδίωμα, με λεπταίσθητη ενορχήστρωση. Η «Αρχή του Φοίνικα», το κεντρικό θέμα του έργου, δεν είναι άλλο από τον κύκλο της γέννησης, της εξέλιξης, της δραματικής κορύφωσης, του τέλους (θανάτου) και της νέας αρχής (αναγέννησης) του περιώνυμου αυτού μυθικού πουλιού – ένας κύκλος, που εν προκειμένω υλοποιείται συμβολικά με αμιγώς μουσικά μέσα: έτσι, στο πρώτο μέρος («γαλήνια, εκ βαθέων, αργά»), ένα τρίφθογγο θεματικό κύτταρο αναδύεται εκ του μη όντος και αρχίζει να παραλλάσσεται και να μετασχηματίζεται με εξπρεσιονιστική διάθεση και αστείρευτη ενεργητικότητα στο «γρήγορο, πολύ ρυθμικό» δεύτερο μέρος· η οργανική ανάπτυξη του σπερματικού αυτού υλικού προσλαμβάνει κατόπιν πιο ήπια υπόσταση στο τρίτο μέρος («σαν παύση»), για να οδηγηθεί μέσα από μια σειρά νέων μεταμορφώσεών του στη φωτιά του «επίμονου, γεμάτου αγωνία» τέταρτου μέρους, όπου εφιαλτικά επαναλαμβανόμενα ρυθμικά σχήματα υποβάλλουν τον μυστικισμό μίας αρχέγονης ιεροτελεστίας· στο τέλος, όμως, το τρίφθογγο γενεσιουργό μοτίβο ανασυντίθεται μέσα από τις ηχητικές του στάχτες και οδηγεί την συμμετρική δομή του συνολικού έργου σε ένα γαλήνιο και σκοτεινό κλείσιμο (πέμπτο μέρος).

• ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΑΝ ΜΠΕΤΟΒΕΝ (1770 – 1827)

Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ.3 σε ντο ελάσσονα, έργο 37

Allegro con brio

Largo

Rondo. Allegro

Το μεγαλεπήβολο Τρίτο Κοντσέρτο για πιάνο του Μπετόβεν γράφτηκε σε αδρές γραμμές την άνοιξη του 1800. Ωστόσο, εν όψει της πρώτης δημόσιας παρουσίασής του στην Βιέννη στις 5 Απριλίου 1803, ο κατεξοχήν τελειομανής αυτός συνθέτης, συνέχισε να κάνει μικρότερες ή μεγαλύτερες διορθώσεις και βελτιώσεις κυριολεκτικά μέχρι την τελευταία στιγμή πριν από την συναυλία. Ο ίδιος έπαιξε το μέρος του σόλο πιάνου -με φλογερό τρόπο σύμφωνα με μαρτυρίες- αλλά κοινό και κριτικοί κράτησαν από ουδέτερη ως ψυχρή στάση απέναντι στο Κοντσέρτο, αντίδραση αναμενόμενη δεδομένων των συνθηκών ελλιπούς προετοιμασίας της ορχήστρας.

Το πρώτο μέρος, γραμμένο σε φόρμα σονάτας κοντσέρτου, ανοίγει με μία εκτενέστατη εισαγωγή από την ορχήστρα, όπου εκτίθεται πλήρως το θεματικό υλικό. Το πιάνο έρχεται στο προσκήνιο με θεαματικές ανιούσες κλίμακες και πραγματοποιεί συνεπικουρούμενο από την ορχήστρα μία νέα έκθεση, στην οποία αφήνει την σφραγίδα μίας δεξιοτεχνικής αλλά και ουσιαστικά εκφραστικής παρουσίας. Ακολουθεί μία δραματική ανάπτυξη βασισμένη στο υλικό της έκθεσης και μία τυπική επανέκθεση, που με τη σειρά της οδηγεί σε μία μακρά και γεμάτη δραματικές χειρονομίες καντέντσα του σολίστα. Το αργό, δεύτερο μέρος σε μι μείζονα, αναπτύσσεται σε τριμερή μορφή. Μέσα σε μια εν πολλοίς ήρεμη και εύθραυστη ατμόσφαιρα, που μετατοπίζει την εξωστρεφή δραματικότητα του πρώτου μέρους σε μία πιο εσωτερική διάσταση, η δωρική στιβαρότητα ενός ύμνου ή μίας ειλικρινούς προσευχής (αρχή) συνδυάζεται ισορροπημένα με μία εκ βαθέων αισθαντική «ερωτική» σκηνή (μεσαία ενότητα). Το φινάλε αποτελεί ένα ζωντανό και γεμάτο ενέργεια ροντό. Κατά το πρότυπο των τελευταίων κοντσέρτων για πιάνο του Μότσαρτ, ο Μπετόβεν προσδίδει ιδιαίτερο συναισθηματικό βάθος σε μία φόρμα πρωταρχικά χορευτική και ανάλαφρη, χρησιμοποιώντας αντιθετικού χαρακτήρα επεισόδια, επιστρατεύοντας δομικά στοιχεία από την φόρμα της σονάτας, ακόμα και χρησιμοποιώντας ένα περίτεχνο ορχηστρικό φουγκάτο στο δεύτερο επεισόδιο. Στο τέλος ο συνθέτης μας επιφυλάσσει μία έκπληξη, καθώς μεταβαίνει στην λαμπερή ντο μείζονα (και σε γρηγορότερο ρυθμό από τον αρχικό), για να δώσει μία εντυπωσιακή και αισιόδοξη κατάληξη στο έργο.

Β΄  ΜΕΡΟΣ:

• ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΑΝ ΜΠΕΤΟΒΕΝ (1770 – 1827)

Συμφωνία αρ.7 σε λα μείζονα, έργο 92

Poco sostenuto – Vivace

Allegretto

Presto – Assai meno presto

Allegro con brio

Τρία χρόνια μετά την σύνθεση της «Ποιμενικής» Έκτης Συμφωνίας, ο Μπετόβεν άρχισε να καταπιάνεται με μία νέα συμφωνία. Τα πρώτα σχέδιά της ανάγονται στο φθινόπωρο του 1811 κατά την παραμονή του συνθέτη στο Τέπλιτς, μία μικρή πόλη κοντά στην Πράγα. Αργότερα μέσα σε εκείνη την χρονιά, ο Μπετόβεν επέστρεψε στην Βιέννη και συνέχισε την εργασία πάνω στο νέο έργο, που ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 1812. Η πρώτη εκτέλεση της Έβδομης δόθηκε στην Βιέννη στο πλαίσιο μίας από τις πιο επιτυχημένες συναυλίες του Μπετόβεν, στις 8 Δεκεμβρίου 1813, η οποία έγινε για φιλανθρωπικό σκοπό και συγκεκριμένα για την οικονομική στήριξη των τραυματιών της μάχης του Χάναου.

Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ συνοψίζει το μεγαλείο του έργου μέσα από ένα αναπόφευκτα ρομαντικό και ποιητικό πρίσμα, πλην ουσιαστικό και αληθινό: «Όλη η ανησυχία, όλος ο πόθος και η καταιγίδα της ψυχής γίνονται εδώ μία γεμάτη δριμύτητα χαρά, η οποία μας ταξιδεύει με τη βακχική της δύναμη μέσα από έναν ευρύ χώρο φύσης, μέσα από όλα τα ρεύματα και τα κύματα της ζωής… Η Συμφωνία είναι η Αποθέωση του Χορού: είναι Χορός με την υψηλότατη έννοια, η πιο υψηλή πράξη ανθρώπινης κίνησης, ενσωματωμένη σε μία ιδεώδη ηχητική δομή».

Το πρώτο μέρος ξεκινά με μία εκτενέστατη αργή εισαγωγή –σχεδόν ένα μέρος αφ’ εαυτής- που εκθέτει και αναπτύσσει δύο θέματα. Με μία προοδευτική ελάφρυνση της ορχηστρικής γραφής εισάγεται το κυρίως γρήγορο μέρος σε φόρμα σονάτας. Το φλάουτο εκθέτει το πρώτο θέμα, που στην πορεία εκτίθεται και από άλλες οικογένειες οργάνων, ενώ το δεύτερο θέμα προκύπτει από το ίδιο θεματικό υλικό. Μετά την αναμενόμενη επανέκθεση το μέρος κλείνει με μία εκτενή coda. Το δεύτερο μέρος σε λα ελάσσονα ανοίγει με ένα συγκλονιστικά απλό θέμα πάνω σε ένα ρυθμικό οστινάτο από τα χαμηλότερα έγχορδα, το οποίο προοδευτικά λαμπρύνεται καθώς προστίθενται διαδοχικά τα δεύτερα βιολιά, μετά τα πρώτα και τέλος όλη η ορχήστρα. Υπό ένα αφοπλιστικά απλό ρυθμικό σχήμα η μουσική ακροβατεί ανάμεσα σε ένα πένθιμο εμβατήριο και σε ένα μεγαλοπρεπές χορικό, συσσωρεύοντας αλλά και εκλύοντας σε συγκεκριμένες κορυφώσεις τεράστιες ποσότητες συναισθηματικής έντασης. Το τρίτο μέρος αποτελείται από ένα ζωηρό σκέρτσο και ένα πιο αργό αλλά μεγαλοπρεπές τρίο, που εκτίθενται δύο φορές. Η χορευτική διάθεση φτάνει στο απόγειό της με το τέταρτο και τελευταίο μέρος (σε φόρμα σονάτας), γεμάτο ενέργεια, λάμψη και συνεχή ζωντάνια.

- Κρατική Ορχήστρα Αθηνών -

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (Κ.Ο.Α.) είναι το αρχαιότερο ορχηστρικό μουσικό σύνολο στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα ως Συμφωνική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών και έκτοτε πέρασε από διάφορα στάδια, τόσο ως προς την ονομασία, όσο και ως προς τον τρόπο λειτουργίας της. Η πρώτη συναυλία της ως Κρατική Ορχήστρα Αθηνών δόθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 1943.

Από την ίδρυσή της έως σήμερα, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών προσφέρει στους Έλληνες την δυνατότητα επικοινωνίας με τα αριστουργήματα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, ενώ ταυτόχρονα είναι ο κορυφαίος εκφραστής της εγχώριας συνθετικής παραγωγής. Έχει σταθερή παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα πραγματοποιώντας πάνω από πενήντα συναυλίες ετησίως. Εκτός από την Αθήνα, εμφανίζεται τακτικά σε πολλές πόλεις της Ελλάδος, καθώς και σε σημαντικές αίθουσες και φεστιβάλ του εξωτερικού. Εξέχοντες αρχιμουσικοί, ανάμεσά τους οι Ρίχαρντ Στράους, Βάινγκαρτνερ, Κνάπερτσμπους, Βάλτερ, Μητρόπουλος, Γιόχουμ, Μαρκέβιτς, Μάαζελ, Τεμιρκάνοφ, Πλασόν και κορυφαίοι σολίστ, όπως ενδεικτικά οι Ρούμπινσταϊν, Κεμπφ, Κορτώ, Κράισλερ, Τιμπώ, Καζάλς, Ροστροπόβιτς, Μπρέντελ, Μπάρενμποϊμ και Άργκεριχ έχουν συμπράξει με την Ορχήστρα κατά την πολύχρονη ιστορία της.

Διευθυντές της Ορχήστρας έχουν διατελέσει κατά το παρελθόν οι Φιλοκτήτης Οικονομίδης, Θεόδωρος Βαβαγιάννης, Ανδρέας Παρίδης, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Ιωαννίδης, Αλέξανδρος Συμεωνίδης, Άρης Γαρουφαλής και Βύρων Φιδετζής. Από τον Μάιο του 2011 Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών είναι ο Βασίλης Χριστόπουλος.

- Βιογραφικά συντελεστών -

Θανάσης Αποστολόπουλος

Έχει εμφανιστεί σε μερικές από τις σπουδαιότερες αίθουσες συναυλιών: Κοντσέρτχεμπαου του Άμστερνταμ, Palais des Beaux-Arts στις Βρυξέλλες, Philharmonie στην Κολωνία, ΜΜΑ, ΜΜΘ, Κόντσερτχαους στη Βιέννη, BFM στη Γενεύη, Birmingham Symphony Hall, Αίθουσα της Φιλαρμονικής της Σόφιας, όπου έχει βραβευτεί στον διεθνή διαγωνισμό πιάνου Αλμπέρ Ρουσσέλ.

Σπούδασε πιάνο στο Ωδείο Αθηνών και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου, στο Παρίσι και στο Ζάλτσμπουργκ με υποτροφίες του Ιδρύματος Ωνάση, του Βρετανικού Συμβουλίου και της Γαλλικής Κυβέρνησης. Δάσκαλοί του υπήρξαν, μεταξύ άλλων, ο Άρης Γαρουφαλής, η Irina Zaritskaya και η Germaine Mounier.

Ως σολίστ έχει συμπράξει με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Πράγας, την Ορχήστρα Δωματίου της Στουτγάρδης, τις ΚΟΑ και ΚΟΘ, τη Φιλαρμονική της Ραδιοφωνίας του Ανόβερου, την Ορχήστρα των Χρωμάτων, την Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, την Ορχήστρα Δωματίου Gürzenich, τη Φιλαρμονική του Τορίνο, τη Συμφωνική της ΕΡΤ, τη Sinfonietta της Βασιλείας, τη Συμφωνική του Δήμου Αθηναίων, το Nash Ensemble κ.ά.

Μοιράζοντας τη δραστηριότητά του ανάμεσα σε ρεσιτάλ, συναυλίες μουσικής δωματίου και συνεργασίες με λυρικούς καλλιτέχνες, έχει εμφανιστεί στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στη Μέση Ανατολή, με συμμετοχή σε διεθνή φεστιβάλ (Αθηνών, Ναυπλίου, Πάτρας, Μπερλιόζ στη Γαλλία, Mότσαρτ στις ΗΠΑ κ.α.).

O Θ. Αποστολόπουλος αφιερώνει ένα σημαντικό κομμάτι της δραστηριότητάς του στη σύγχρονη ελληνική μουσική δημιουργία. Εξάλλου, πολλοί έλληνες συνθέτες του έχουν εμπιστευθεί έργα τους, συχνά σε πρώτη εκτέλεση.

Βασίλης Χριστόπουλος

Ο Βασίλης Χριστόπουλος είναι Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών από τον Μάιο του 2011 και Κορυφαίος Αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νοτιοδυτικής Γερμανίας που εδρεύει στην Κωνσταντία (Konstanz) από το 2005.

Γεννήθηκε το 1975 στο Μόναχο. Σπούδασε στο Ωδείον Αθηνών όμποε και ανώτερα θεωρητικά. Ως ομποΐστας διετέλεσε μέλος της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της Ε.Ρ.Τ. από το 1993 έως το 1995. Από το 1995 έως το 2000 σπούδασε διεύθυνση ορχήστρας στην τάξη του Χέρμαν Μίχαελ στην Μουσική Ακαδημία του Μονάχου με υποτροφίες «Αλεξάνδρα Τριάντη» και ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» αποκτώντας το ανώτατο δίπλωμα (Meisterklassendiplom). Έχει επίσης μελετήσει με τους Κόλιν Ντέιβις, Ζούμπιν Μέτα και Ράινχαρντ Γκαίμπελ. Το 1999 τιμήθηκε από την Ένωση Ελλήνων Κριτικών Θεάτρου και Μουσικής με την ετήσια διάκριση σε νέο μουσικό. Το 2000 κέρδισε τον «Διαγωνισμό Μπαντ Χόμπουργκ» στην ομώνυμη πόλη της Γερμανίας και το δεύτερο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό «Δημήτρης Μητρόπουλος».

Ως  τακτικός προσκεκλημένος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής από το 1999 έως το 2005, διηύθυνε τις όπερες Τόσκα, Κουρέα της Σεβίλλης, Τραβιάτα, το Δαχτυλίδι της Μάνας και τις πανελλήνιες πρεμιέρες του Ξέρξη του Χαίντελ και του Μαινόμενου Ορλάνδου του Βιβάλντι. Έχει επίσης διευθύνει παραγωγές όπερας στην Γερμανική Όπερα του Ρήνου στο Ντύσελντορφ, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και στην Κωνσταντία.

Στις ορχήστρες με τις οποίες έχει εμφανιστεί συγκαταλέγονται η Φιλαρμόνια του Λονδίνου, η Φιλαρμονική της Ραδιοφωνίας του Αννόβερου, οι Φιλαρμονικές Ορχήστρες της Βρέμης και του Ντούισμπουργκ, η Νέα Φιλαρμονική της Ιαπωνίας, οι Συμφωνικές Ορχήστρες του Αμβούργου και του Ντύσελντορφ, η Συμφωνική Ορχήστρα της Τσέχικης Ραδιοφωνίας, το Ορχηστρικό Σύνολο της Καναζάβα και η Γερμανική Ορχήστρα Δωματίου του Βερολίνου.

Στην δισκογραφία του συμπεριλαμβάνεται η πρώτη ηχογράφηση κοντσέρτων του Σκαλκώτα με την Κ.Ο.Θ. (BIS/2008). Ο δίσκος του «Άριες Μότσαρτ» με την Γαλλίδα σοπράνο Ζεραλντίν Καζέ και την Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νοτιοδυτικής Γερμανίας βραβεύθηκε από την διεθνή ακαδημία λυρικού δίσκου στο Παρίσι με έναν χρυσόν Ορφέα ως η καλύτερη ηχογράφηση Μότσαρτ το 2009.