Ένα ξεχωριστό αφιέρωμα μνήμης στον Λάκη Σάντα από το Πλήρωμα 94 και το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας

Την ερχόμενη Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 2012 στις 21.15 θα πραγματοποιηθεί στο Δημοτικό θέατρο «Απόλλων» της Πάτρας μία ξεχωριστή εκδήλωση Μνήμης προς τιμήν του Λάκη Σάντα, του Έλληνα που στις 30 προς 31 Μαΐου του 1941 κατέβασε από την Ακρόπολη τη ναζιστική σημαία, μαζί με τον Μανόλη Γλέζο.

Η εκδήλωση με τίτλο «Λάκης Σάντας: Ο Ήρως», όπου η είσοδος θα είναι ελέυθερη για το κοινό, στοχεύει να αναδείξει την προσωπικότητα του τιμώμενου προσώπου και τη σχέση του με την πόλη της Πάτρας. Παράλληλα, η επιλογή της ημερομηνίας διοργάνωσης της εκδήλωσης δεν είναι τυχαία καθώς προσφέρει μια ευκαιρία αναφοράς στη διπλή επέτειο απελευθέρωσης που η Πάτρα γιορτάζει στις 4 Οκτωβρίου, από τους Τούρκους το 1828 και από τους Γερμανούς το 1944. Όπως ανέφερε στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που δόθηκε νωρίτερα σήμερα στο χώρο του φουαγιέ του Δημοτικού θεάτρου «Απόλλων», ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας Θοδωρής Αμπαζής τόνισε ότι το θέατρο στηρίζει τέτοιες πρωτοβουλίες ιστορικής μνήμης του τόπου μας την οποία οφείλουμε να κρατάμε και να διατηρούμε ειδικά τις δύσκολες μέρες που περνάμε.

Η εκδήλωση εντάσσεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Μνήμης που διοργανώνει η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρία «Πλήρωμα 94», από το 2009, τιμώντας πρόσωπα που έχουν, άμεσα ή έμμεσα, διαδραματίσει ρόλο στην τοπική ιστορία. Έχουν προηγηθεί οι εκδηλώσεις, «Ευτυχείτε!» (αφιέρωμα στον αξέχαστο παρουσιαστή του Πατρινού καρναβαλιού Άλκη Στέα, 2009), «Ο Μαέστρος» (για τον Θεόφιλο Κάββουρα, 2010), «Πάτρα: Πόλη Μεταναστών» (για τους Πατρέα, Άγιο Ανδρέα και Γουσταύο Κλάους, 2010) και «Ένας λαϊκός καλλιτέχνης της μασκαράτας» (για τον Αλέκο Χαράρη, 2011).

Το ΔΗΠΕΘΕ της Πάτρας ανταποκρίθηκε με χαρά στην πρόταση να συνδράμει την εκδήλωση για τον Λάκη Σάντα, έναν ήρωα που γεννήθηκε στην Πάτρα (έφυγε από τη ζωή το 2011) και που σήμερα η γενετειρά του τον θυμάται και τον τιμά, με έναν τρόπο λιτό, ουσιαστικό και πρωτότυπο.

Φορείς, καλλιτέχνες και ευαισθητοποιημένοι δημότες έβαλαν τη σκέψη, τη δουλειά και το μεράκι τους γι’ αυτή τη βραδιά ενώ το ΔΗΠΕΘΕ της Πάτρας θεώρησε χρέος του να διαθέσει και τις δικές του δυνάμεις, προκειμένου να πραγματοποιηθεί αυτή η βραδιά μνήμης και τιμής. Σε μια εποχή που οι συνεργασίες είναι απαραίτητες όσο ποτέ πριν, η συσπείρωση πολιτών σε εκδηλώσεις μνήμης, αφύπνισης και κοινωνικής αλληλεγγύης αποτελεί επιτακτική ανάγκη.

Η εκδήλωση απαρτίζεται από σειρά δρώμενων (μουσικά, χορευτικά, θεατρικά), προβολή σπάνιου οπτικο-ακουστικού υλικού (μαρτυρίες, περιγραφές, αποσπάσματα τηλεοπτικών εκπομπών, συνεντεύξεις) και σύντομες ομιλίες. Τη δραματουργική επεξεργασία και τη σύνθεση των κειμένων έχει κάνει η Μαίρη Σιδηρά, ενώ τη χορογραφία και κινησιολογία έχει επιμεληθεί η χορογράφος Τατιάνα Λοβέρδου και τη μουσική επιμέλεια θα έχει επί σκηνής ο Σέργιος Βούλγαρης.

Την ομιλία για τον Λάκη Σάντα θα πραγματοποιήσει ο Πατρινός ιστορικός και ερευνητής Βασίλης Λάζαρης. Τη σκηνοθετική επιμέλεια της εκδήλωσης συνυπογράφουν οι Τατιάνα Λοβέρδου – Μαίρη Σιδηρά ενώ αφηγητές θα είναι οι Βασίλης Παπαδημητρόπουλος και Σπύρος Κανελλάκης.

Συμμετέχουν ακόμα οι επαγγελματίες Χορευτές Μαρίνα Αγγελάτου και Τίμος Ζέχας ενώ τον Χορό συγκροτούν οι Ναταλία Αθανασοπούλου, Ελένη Γιώτη, Νίκος Κολοβός, Φρόσω Καμπέρου, Γιώργος Μάκκας, Χρυσούλα Μπαϊρακτάρη, Αποστόλης Νταλούκας, Ζωή Ντόστικα, Μαρία Παππά, Σοφία Προβατίδου και Πηνελόπη Σταματελάτου.

Οι χορεύτριες Φρόσω Καμπέρου, Χρυσούλα Μπαϊρακτάρη και Μαρία Παππά είναι μέλη της Ομάδας Χοροθεάτρου του Πανεπιστημίου Πατρών «Ορμήτες».

Επιμέλεια φωτισμών:

Νίκος Σωτηρόπολος

Επιμέλεια video:

«Πλήρωμα 94».

Βιντεοσκόπηση-Φωτογράφιση:

Παναγιώτης Μουλίνος.

Στη συνέντευξη Τύπου παρέστησαν επίσης και μίλησαν ο δικηγόρος Φώτης Λουριδάς εκ μέρους του «Πληρώματος 94» που έχει την ιδέα και την διοργανωτική ευθύνη της εκδήλωσης, η Τατιάνα Λοβέρδου και ο χορευτής Τίμος Ζέχας. Η κυρία Λοβέρδου συγκεκριμένα εξέφρασε την συγκίνηση της για τον Λάκη Σάντα και τη γενναία πράξη του ενώ εξήγησε ότι άντλησε έμπνευση από καλλιτεχνικές εικόνες του τότε (της δύσκολης εποχής του ’40 και της κατοχής) συνδέοντας τες με το σήμερα και τη σύγχρονη δύσκολη εποχή της κρίσης και της ανέχειας.

Το σκεπτικό της εκδήλωσης

Ο Λάκης Σάντας γεννήθηκε στην Πάτρα στις 22 Φεβρουαρίου του 1922.

Η ηρωική του πράξη να κατεβάσει απ’ την Ακρόπολη τη ναζιστική σημαία, μαζί με το φίλο και συμμαθητή του Μανώλη Γλέζο, στις 30-31 Μαΐου 1941, τον κατέστησε ήρωα στη συνείδηση όλων μας. Καθ’ όλη τη ζωή του, υπηρέτησε τα πιστεύω του και γι’ αυτά βασανίστηκε, φυλακίστηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο. Έφυγε απ’ τη ζωή στις 30 Απριλίου του 2011.

Η ημερομηνία της εκδήλωσης δεν είναι τυχαία. Επιλέχτηκε η 4η Οκτωβρίου, ημέρα απελευθέρωσης της Πάτρας από τους Γερμανούς, το 1944. Ήταν η μέρα που κατέβηκε οριστικά και από την Πάτρα η γερμανική σημαία και αναρτήθηκε ξανά η ελληνική. Κατά σύμπτωση, το 1828, όταν η Πάτρα πρωτο-απελευθερώθηκε και κατέστη ελεύθερη πόλη του υπό σύσταση ελληνικού κράτους η ημερομηνία ήταν η ίδια: 4 Οκτωβρίου. Ο Γάλλος Μαιζών με τα στρατεύματα του έμπαινε στην πόλη ελευθερωτής. Πάνε ακριβώς 183 χρόνια από εκείνη τη μέρα. Πάνε ακριβώς 68 χρόνια από την Απελευθέρωση. Αυτή τη μέρα τιμάμε σήμερα, στην καρδιά της Πάτρας, στο «Δημοτικό Θέατρο Απόλλων».

Πάνε 71 χρόνια από την ηρωική πράξη του Λάκη Σάντα και ένας χρόνος από το θάνατό του.

Συνεργάστηκαν πολλοί φορείς και φυσικά πρόσωπα για αυτή την εκδήλωση. Όλοι τους εθελοντικά, προσφέροντας από το χρόνο τους, την τέχνη τους και το μεράκι τους. Σε μια εποχή που αναζητά ήρωες, άνθρωποι που θέλησαν να συνεισφέρουν από το πατριωτικό τους φρόνημα, εργάστηκαν από κοινού. Και ελπίζουν το αποτέλεσμα να ικανοποιήσει τους οικείους του Λάκη Σάντα, τους θεατές της εκδήλωσης και όσους αυτή η πρωτοβουλία αφορά, δηλαδή όλους τους Έλληνες.

Λάκης Σάντας (Βιογραφικό Σημείωμα)

Ο Λάκης (Απόστολος) Σάντας γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 1922, στην Πάτρα, όπου τότε υπηρετούσε ο πατέρας του ως δημόσιος υπάλληλος του Υπουργείου Γεωργίας. Ο πατέρας του Φίλιππος Σάντας κατάγονταν από το χωριό Πηγαδισάνοι της Λευκάδας (δίπλα στο χωριό Καρυά) και η μητέρα του  Γεωργία Ρουμελιώτη από τη Βυτίνα Αρκαδίας. Είχε τρεις αδελφές, την Κωνσταντίνα, τη Μαίρη και την Ειρήνη.

Το 1934, η οικογένεια Σάντα εγκαθίσταται στην Αθήνα και ο πατέρας του εργάζεται στην Διεύθυνση Δασών. Ο Λάκης τελειώνει το 4ο Γυμνάσιο Μεταξουργείου το 1939 και τον Σεπτέμβριο του 1940 εισάγεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θα αποφοιτήσει μετά την απελευθέρωση.

Τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου 1941 θα κατεβάσει μαζί με το φίλο και συμμαθητή του Μανώλη Γλέζο τη χιτλερική σημαία από το βράχο της Ακρόπολης και θα την κρύψει στο πηγάδι του Σπηλαίου της Αγλαύρου στη βάση του Ιερού Βράχου, που κατά την μυθολογία οι αρχαίοι τάιζαν τον Εριχθόνιο. Η σημαία βρίσκεται ακόμη θαμμένη εκεί.

Τον Απρίλιο του 1942 συλλαμβάνεται μαζί με τον Μανώλη Γλέζο και άλλον έναν συναγωνιστή του, από τους Γερμανούς, ύστερα από καταγγελία ενός ναύτη. Συνελήφθησαν πάνω σε ένα σουηδικό φορτηγό πλοίο που θα απέπλεε από τον Πειραιά, με προορισμό στην Αίγυπτο, όπου βρίσκονταν οι Συμμαχικές Δυνάμεις και τμήματα του ελληνικού στρατού. Φυλακίζονται και βασανίζονται καθημερινά για λίγο καιρό και απελευθερώνονται με απόδοση χάριτος λόγω εορτασμού των γενεθλίων του Χίτλερ.

Αμέσως μετά εντάσσεται στο ΕΑΜ Φοιτητικών Οργανώσεων και λίγο αργότερα στην ΕΠΟΝ, και επιδεικνύει πλούσια δράση εντός της πόλης των Αθηνών, τυπώνοντας προκηρύξεις, αναπτύσσοντας συνδέσμους αντίστασης, διακινώντας παράνομο αντιστασιακό τύπο, μεταφέροντας πολεμοφόδια και όπλα.

Εργαζόταν ως ημερομίσθιος υπάλληλος στο Υπουργείο Γεωργίας λόγω του ότι ήταν φοιτητής και παράλληλα οργάνωνε ομάδες για τον εορτασμό των εθνικών εορτών που ήταν αφετηρίες αντίστασης στον κατακτητή. Πρωτοστάτησε στις 22-07-1943 στην μεγάλη διαδήλωση του ΕΑΜ που συγκλόνισε το πανελλήνιο με πολλά θύματα (1100 νεκροί Αθηναίοι), αλλά εξαπλώθηκε σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη. Επίσης βοήθησε σημαντικά στην καταστροφή του Αρχείου Ειδικευμένων Εργαζομένων του Υπουργείου Εργασίας, όταν οι Γερμανοί ζητούσαν τεχνικούς για να επανδρώσουν τα πολεμικά τους εργοστάσια στην Γερμανία και αλλού και θα κατέφευγαν ακόμη και σε εξαναγκαστική στρατολόγηση τεχνικού προσωπικού αν δεν καλύπτονταν οι ανάγκες τους.

Το 1943 βγαίνει στο βουνό με τον ΕΛΑΣ, όταν διαφεύγει την σύλληψή του ύστερα από αναγνώρισή του από πληροφοριοδότη των Γερμανών. Πήρε μέρος σε αρκετές μάχες στην Αιτωλοακαρνανία, τη Φθιώτιδα και την Αττικοβοιωτία και το 1944 τραυματίστηκε από θραύσμα βλήματος στο στήθος, στο αριστερό ημιθωράκιο. Λαμβάνει μέρος και πολεμά στους δρόμους της Αθήνας στα Δεκεμβριανά. Μετά τον αφοπλισμό των ανταρτών και την έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου, τον Ιούλιο του 1947 εξορίζεται για ένα χρόνο στην Ικαρία, όπου ασχολείται δημιουργικά στην οργάνωση των κοινοτήτων των πολιτικών κρατουμένων του νησιού και την παροχή βοήθειας προς τους  ταλαιπωρημένους από τις κακουχίες και τον πόλεμο ντόπιους κατοίκους. Επίσης αποφασίζει εκεί και μαθαίνει Αγγλικά και Γαλλικά με μια αυτοδιδακτική μέθοδο, κάτι που αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο για το μέλλον του.

Μετά το πέρας της δοκιμασίας του και μικρό διάστημα ελευθερίας, συλλαμβάνεται σε έλεγχο σε δρόμο της Αθήνας και το 1948 φυλακίζεται στην Ψυτάλλεια για πάνω από ένα χρόνο, για τις πολιτικές του πεποιθήσεις (ως «μαμούθι» ήτοι κομμουνιστής) μαζί με ποινικούς υποδίκους. Με τη σύλληψή του βιαίως κατετάγη στο πολεμικό ναυτικό, προκειμένου αμέσως να υπαχθεί στον στρατιωτικό νόμο, να καθαιρεθεί από έφεδρος υπαξιωματικός και να φυλακιστεί ως λιποτάκτης. Καταδικάζεται σε θάνατο αλλά η ποινή του δεν εκτελείται άμεσα.

Αρχίζει ένας αγώνας από την οικογένειά του να τον γλυτώσουν και με την μεσολάβηση του Ναυάρχου Τούμπα και το πρόσχημα ότι ακόμα η κατηγορία και ο φάκελος εναντίον του δεν έχει ολοκληρωθεί, ώστε να αποφανθεί το Ναυτοδικείο για την ποινή του, μετακινήθηκε το 1949  στη Μακρόνησο, γεγονός που του γλύτωσε την ζωή,  καθώς λίγο μετά την αποχώρησή του, οι πολιτικοί κρατούμενοι της Ψυττάλειας θανατώθηκαν με εκτέλεση στο στρατιωτικό απόσπασμα.

Στην Μακρόνησο υπηρετεί στα περίφημα «Τάγματα Σκαπανέων» και ζει την φρίκη των βασανιστηρίων, διαφεύγοντας από τύχη τις μαζικές και ατομικές εκτελέσεις που τελούνταν στο νησί-κολαστήριο.  Μετά από δύο χρόνια κράτησης εκεί, τον αφήνουν ελεύθερο ως «αναμορφωμένο». Εργάζεται, αλλά το πολιτικό κλίμα είναι βαρύ και οι πολιτικές διώξεις συνεχίζονται οπότε αποφασίζει να διαφύγει στην Ιταλία το 1956 και αμέσως ζητά πολιτικό άσυλο στον Καναδά, όπου είχε κάποιους συγγενείς από την πλευρά της μητέρας του. Πηγαίνει οικογενειακώς στο Κεμπέκ και θα ζήσει με την σύζυγό του μέχρι το 1962 εργαζόμενος ως υπάλληλος, ελεγκτής, σε εργοστάσιο παραγωγής Ηλεκτρικού Ρεύματος, αφού έδωσε εξετάσεις και γνώριζε τόσο την  αγγλική όσο και τη γαλλική γλώσσα.

Το 1963 επιστρέφει στην Ελλάδα, από νοσταλγία για την Ελλάδα και προτροπή των γονιών του, όπου έζησε για το υπόλοιπο της ζωής του. Με την Χούντα το 1967 φυλακίστηκε  με ψευδείς κατηγορίες και με την πτώση της αναγκάστηκε να κάνει διάφορες εργασίες. Με την βοήθεια του υπουργού Φοίβου Ιωαννίδη, του αναγνωρίζονται τα ένσημα εργασίας του στον Καναδά και του χορηγείται μια σύνταξη που τον βοηθά να μην βρεθεί στην ένδεια.

Παντρεύτηκε την Κλεοπάτρα Μαυροπούλου, που ήταν δραστήριο μέλος της ΕΠΟΝ και απόφοιτη της Σχολής Καλών Τεχνών του ΕΜΠ και απέκτησε μαζί της δύο κόρες  την Αλεξάνδρα και την Γεωργία καθώς και τρία εγγονάκια τον Δημήτρη, την Δέσποινα και τον Κορνήλιο - Αποστόλη.

Ο Λάκης Σάντας έχει τιμηθεί το 1979 με το χρυσό παράσημο της πόλης των Αθηνών επί Δημαρχίας Μπέη, με παράσημο από την Federacion International de Resistance FIR, με παράσημο από την Κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας, με πλακέτα από τη Σοβιετική Ένωση και με παράσημο από το Γενικό Επιτελείο Στρατού που παρέλαβε μέσω της Νομαρχίας. Είναι επίτιμο μέλος της Εθνικής Αντίστασης. Έχει επίσης τιμηθεί σε διάφορες εκδηλώσεις (ακόμα και από τη Βουλή των Ελλήνων, στις 11-11-2008) και προσκληθεί σε τηλεοπτικές εκπομπές.

Στο σημείο που ανέβηκαν με τον Μανώλη Γλέζο εκείνο το βράδυ στην Ακρόπολη, αναρτήθηκε αναθηματική μαρμάρινη πλάκα το τον Μάιο του 1982 σε σεμνή τελετή.

Ο Λάκης Σάντας πέθανε στις 30 Απριλίου του 2011.

*Θεσμικός διοργανωτής της εκδήλωσης είναι το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας.