Λίγες ώρες έμειναν για το βραβείο Νόμπελ στην Ιατρική: Δύσκολες οι προβλέψεις

Την τελευταία δεκαετία, το βραβείο Νόμπελ στην Ιατρική έκανε στροφή στη βασική έρευνα. Το 2013 πήγε στην ενδοκυτταρική μεταφορά, το 2016 στη διαδικασία της κυτταρικής αυτοκαταστροφής (αυτοφαγία), το 2017 στο βιολογικό ρολόι, το 2019 στο πώς τα κύτταρα αντιδρούν και προσαρμόζονται στη διαθεσιμότητα οξυγόνου και πέρυσι στο πώς το νευρικό σύστημα αισθάνεται τη θερμοκρασία και την αφή.

 
Αυτή η στροφή συνιστά έναν λόγο για τον οποίο οι φετινές προβλέψεις θέλουν πιθανούς αποδέκτες την Ουγγαρέζα βιοχημικό Katalin Karikó της BioNTech και τον αμερικανό γιατρό Drew Weissman της Penn Medicine για την επί δεκαετίες μελέτη τους πάνω στο αγγελιοφόρο RNA (mRNA) και στο ταξίδι του από μια σκοτεινή γωνιά της κυτταρικής βιολογίας σε μια τεχνολογία εμβολίων εναντίον της πανδημίας.

Μήπως όμως ο Αμερικανός μοριακός βιολόγος Charles David Allis που είναι επικεφαλής του Εργαστηρίου Βιολογίας Χρωματίνης και Επιγενετικής στο Πανεπιστήμιο Rockefeller και ο Michael Grunstein που είναι διακεκριμένος καθηγητής βιολογικής χημείας στην Ιατρική Σχολή David Geffen στο UCLA, θα είναι τελικά οι τυχεροί; Οι δυο επιστήμονες ανακάλυψαν έναν τρόπο με τον οποίο τα γονίδια ενεργοποιούνται μέσω πρωτεϊνών που ονομάζονται ιστόνες, για τις οποίες μάλιστα, μοιράστηκαν ένα βραβείο Lasker 2018 και ένα βραβείο Gruber 2016 στη γενετική.

 
Ο έλεγχος της γονιδιακής έκφρασης, αλλιώς γνωστός ως επιγενετική, είναι μια θεμελιώδης διαδικασία στην κυτταρική βιολογία, την οποία οι ερευνητές και η βιομηχανία μόλις αρχίζουν να αξιοποιούν για τη θεραπεία ανθρώπινων ασθενειών.

Η τελευταία φορά που η επιγενετική κέρδισε Νόμπελ ήταν το 2006 στη Χημεία, με τον αμερικανό βιοχημικό και καθηγητή δομικής βιολογίας Roger Kornberg να ξεκλειδώνει τη μοριακή βάση της μεταγραφής των ευκαρυωτικών κυττάρων, της διεργασίας με την οποία ο γενετικός κώδικας του DNA και οι γενετικές πληροφορίες που περιέχει, αναγνωρίζονται και μεταφέρονται έξω από τον πυρήνα με τη βοήθεια του αγγελιαφόρου RNA (mRNA), στα οργανίδια (ριβοσώματα) όπου πραγματοποιείται η πρωτεϊνική σύνθεση. Έχουν περάσει σχεδόν 20 χρόνια από τότε που αυτός ο τομέας αναγνωρίστηκε με ένα βραβείο, οπότε είναι πιθανό να επανέλθει φέτος.

 
Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για την αλληλουχία DNA, η οποία βραβεύτηκε για τελευταία φορά με Νόμπελ το 1980. Αποδέκτες ήταν οι Wally Gilbert και Frederick Sanger για την ανάπτυξη της πρώτης (με επώνυμη ονομασία) μεθόδου για τον προσδιορισμό των αλληλουχιών των βάσεων στα νουκλεϊκά οξέα. Πολλά έχουν συμβεί στο πεδίο από τότε με αποτέλεσμα η λίστα των άξιων διαδόχων των εν λόγω ερευνητών κυριολεκτικά να ξεχειλίζει.

Όμως και οι επιστήμονες που μας έδωσαν το πρώτο προσχέδιο του ανθρώπινου γονιδιώματος δεν αξίζουν ένα Νόμπελ; Εκατοντάδες ερευνητές σε όλο τον κόσμο βοήθησαν σε αυτό το κατόρθωμα. Κορυφαίος υποψήφιος θα μπορούσε να είναι ο αμερικανός γενετιστής και μέχρι πρόσφατα διευθυντής των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ, Francis Collins, που ηγήθηκε του Human Genome Project και άλλων ερευνητικών πρωτοβουλιών γονιδιωματικής ως διευθυντής του National Human Genome Research Institute (NHGRI).

Ο ίδιος, πριν ενταχθεί στο NHGRI είχε κερδίσει τη φήμη του «κυνηγού γονιδίων» στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Μαζί του και ο μαθηματικός και γενετιστής Eric Lander, που είναι ιδρυτής και διευθυντής του Broad Institute of Massachusetts Institute of Technology (MIT) και του Harvard.

Υπήρξε και αυτός ένας από τους ηγέτες του Έργου Ανθρώπινου Γονιδιώματος και η δουλειά του ήταν καθοριστική για την ανάπτυξη εργαλείων για τη διερεύνηση ασθενειών. Ένας τρίτος θα μπορούσε να είναι John Craig Venter, Αμερικανός βιοτεχνολόγος και επιχειρηματίας, που είναι γνωστός για τη συμβολή του στο έργο του ανθρώπινου γονιδιώματος και για τη πρώτη διαμόλυνση ενός κυττάρου με ένα συνθετικό χρωμόσωμα.

Ένα άξιο τρίο θα συνιστούσαν επίσης, ο αμερικανός βιοχημικός Marvin Caruthers από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, ο βιολόγος Leroy Hood που ηγείται του Ινστιτούτου Συστημικής Βιολογίας στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον και ο Michael Hunkapiller, πρώην Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας κολοσσού στην αλληλούχιση DNA, Pacific Biosciences, οι οποίοι ανέπτυξαν την τεχνολογία πίσω από τους πρώτους αυτοματοποιημένους sequencers (για την αναπαραγωγή αλληλουχιών στο DNA) που τροφοδότησαν το Human Genome Project.

Είναι πιθανό την κλήση από τη Στοκχόλμη να λάβει και ο Βρετανός βιοφυσικός χημικός του Πανεπιστημίου του Cambridge, David Klenerman που μαζί με τον καθηγητή Ιατρικής Χημείας στο ίδιο πανεπιστήμιο, Shankar Balasubramanian ανέπτυξαν μια ισχυρή και οικονομικά προσιτή μέθοδο προσδιορισμού αλληλουχιών DNA σε μαζική κλίμακα, η οποία μεταμόρφωσε την πρακτική της επιστήμης και της ιατρικής, και για την οποία απέσπασαν το Βραβείο Τεχνολογίας της Χιλιετίας 2020 και το φετινό Βραβείο “Breakthrough” στις βιοεπιστήμες

Πιο πρόσφατες ανακαλύψεις, όπως οι τεχνολογίες προσδιορισμού αλληλουχίας με τη χρήση νανοπόρων που επέτρεψαν τη σύσταση των πρώτων πραγματικά ολοκληρωμένων ανθρώπινων γονιδιωμάτων τα τελευταία χρόνια, είναι επίσης σε εξέλιξη, αλλά πιθανώς χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ωριμάσουν και θέσουν υποψηφιότητα για ένα βραβείο Νόμπελ