Δακρύρροια στα παιδιά: αιτίες & αντιμετώπιση

Αιτίες

Μία από τις πιο κοινές αιτίες δακρύρροιας στα παιδιά είναι η συγγενής απόφραξη του  ρινοδακρυϊκού πόρου. Άλλες αιτίες επιφοράς αποτελούν οι συγγενείς ατρησίες (ατελής ανάπτυξη) του ρινοδακρυϊκού συστήματος καθώς και ορισμένες κρανιοπροσωπικές παθήσεις.

Τι είναι η απόφραξη του ρινοδακρυϊκού πόρου

Η φυσιολογική αποχέτευση των δακρύων επιτυγχάνεται διαμέσου δύο μικρών οπών που βρίσκονται στη γωνία των βλεφάρων (ένα επάνω και ένα κάτω) και ονομάζονται δακρυϊκά σημεία (puncta). Στη συνέχεια, τα δάκρυα ρέουν μέσα στα δακρυϊκά σωληνάρια, στο δακρυϊκό ασκό και τέλος στο ρινοδακρυϊκό πόρο, για να αποχετευτούν στη μύτη. Όταν υπάρχει απόφραξη στη δακρυϊκή οδό, τότε τα δάκρυα λιμνάζουν στο μάτι και συχνά συνοδεύονται με βλεννώδεις εκκρίσεις και τοπικές λοιμώξεις.

Τι προκαλεί απόφραξη του ρινοδακρυϊκού πόρου (ΡΔΠ) στα παιδιά

Η πιο συχνή αιτία είναι η ύπαρξη μιας μεμβράνης (βαλβίδα του Hasner) στο τελευταίο τμήμα του ρινοδακρυϊκού πόρου, η οποία φυσιολογικά ανοίγει αμέσως μετά το τοκετό, αλλά μπορεί να βρίσκεται και σε οποιοδήποτε ύψος.
Άλλες αιτίες είναι: η απουσία δακρυικών σημείων, η στένωση των δακρυϊκών οδών, η λοίμωξη, η παρεμπόδιση της εισόδου του ρινοδακρυϊκού πόρου στη μύτη από τμήμα του ρινικού οστού.

Πόση συχνή είναι η απόφραξη του ΡΔΠ στα παιδιά

Πολλές φορές η αποχέτευση των δακρύων δεν είναι εντελώς ανοικτή κατά τη γέννηση.  Περίπου το 5% των βρεφών εμφανίζουν συμπτώματα απόφραξης ΡΔΠ στο ένα ή και στα δύο μάτια και μετά τις πρώτες εβδομάδες ζωής. Από αυτά, το 90-95% θεραπεύεται αυτόματα κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου της ζωής.

Ποια είναι τα συμπτώματα της απόφραξης ΡΔΠ

Η συνεχής και έντονη δακρύρροια, οι κολλημένες βλεφαρίδες και οι έντονες εκκρίσεις (σημείο συνοδούς τοπικής λοίμωξης), αποτελούν τη πιο συνηθισμένη εικόνα αυτής της διαταραχής. Κάποιες φορές τα βλέφαρα πρήζονται και κοκκινίζουν, ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί σοβαρή λοίμωξη του δακρυϊκού συστήματος (δακρυοκυστίτιδα). Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται από τις πρώτες ημέρες και εβδομάδες της ζωής.

Η απόφραξη έχει ως αποτέλεσμα τα δάκρυα να μην αποχετεύονται και να χύνονται από το μάτι στα μάγουλα του παιδιού προκαλώντας ενόχληση και ερεθισμούς. Η όραση δυσκολεύει από τα δάκρυα που λιμνάζουν στα μάτια, αλλά η φυσιολογική ανάπτυξή της δεν φαίνεται να επηρεάζεται.

Τα δάκρυα, παρότι φαίνονται λεπτόρρευστα, περιέχουν και μια ποσότητα βλέννας. Αν το υδαρές στοιχείο τους εξατμιστεί, η βλέννα παραμένει στις βλεφαρίδες και τα βλέφαρα του παιδιού κολλάνε μεταξύ τους, ιδίως το πρωί. Η στάση αυτή των δακρύων και της βλέννας ευνοεί την ανάπτυξη μικροβίων. Τέτοιες λοιμώξεις εκδηλώνονται με οίδημα και ερυθρότητα των βλεφάρων, αλλά σπάνια είναι σοβαρές.

Δακρυοκυστίτιδα  

Η λοίμωξη του δακρυϊκού ασκού (του ευρέος τμήματος της αποχέτευσης σύστοιχα με τη ρίζα της μύτης) λέγεται δακρυοκυστίτιδα και εκδηλώνεται με έντονη δακρύρροια, τσίμπλες, οίδημα, ερυθρότητα και ευαισθησία στην περιοχή. Μπορεί να συμβεί σε όλες τις ηλικίες, αλλά τα βρέφη είναι πιο επιρρεπή, επειδή η ανάπτυξη του δακρυϊκού τους συστήματος δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Η θεραπεία συνίσταται σε ένα απαλό μασάζ στην περιοχή μεταξύ ματιού και μύτης, για να βοηθηθεί το άνοιγμα του πόρου, παράλληλα με αντιβιοτικές σταγόνες ή αλοιφές. Ορισμένες φορές, κατά τη γέννηση ή λίγες μέρες μετά, είναι ορατό ένα μπλεδίζον «φούσκωμα» από τη μια πλευρά της ρίζας της μύτης. Αυτό είναι ο δακρυϊκός ασκός, που έχει γεμίσει βλέννα λόγω απόφραξης του ρινοδακρυϊκού πόρου. Η κατάσταση αυτή προδιαθέτει για την ανάπτυξη δακρυοκυστίτιδας, αλλά μπορεί να έχει και άλλες δυσμενέστερες συνέπειες, όπως να δυσκολέψει την αναπνοή του νεογνού, οπότε και χρειάζεται χειρουργική αντιμετώπιση.

Μπορεί τα συμπτώματα να ποικίλουν σε βαρύτητα;

Η βαρύτητα της κλινικής εικόνας μπορεί να αυξάνει κάτω από ορισμένες συνθήκες, όπως η συνύπαρξη λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού (συνάχι), η έκθεση στον αέρα και στο κρύο. Η δακρύρροια φαίνεται να χειροτερεύει, αν το παιδί έχει κρυολογήσει. Το οίδημα των ιστών γύρω από τη μύτη, που συνοδεύει το κρυολόγημα, προκαλεί επιπλέον πίεση και απόφραξη της δακρυϊκής αποχέτευσης, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της δακρύρροιας.

Πως γίνεται η διάγνωση

Συνεχής δακρύρροια και εκκρίσεις από πολύ νωρίς στη ζωή, συνηγορούν υπέρ της απόφραξης. Ωστόσο, ο παιδοφθαλμίατρος έχει τη δυνατότητα να αποκλείσει άλλες καταστάσεις με παρόμοια συμπτώματα (όπως γλαύκωμα, ξένο σώμα, τραύμα κ.ά.).

Ποια είναι η θεραπεία της απόφραξης ΡΔΠ

Στη πλειοψηφία των περιπτώσεων η απόφραξη θεραπεύεται μόνη της μέσα στο πρώτο χρόνο της ζωής. Σε περιπτώσεις που η απόφραξη επιμένει, συνιστάται τοπικό μασάζ (φωτογραφία), τοπική αγωγή με αλοιφή ή σταγόνες, καθετηριασμός του ΡΔΠ, και ένθεση σωληναρίων σιλικόνης (σπάνια).

Πως βοηθάει το τοπικό μασάζ

Μάλαξη του δακρυϊκού ασκού: Η τεχνική είναι ιδιαίτερα απλή και εφαρμόζεται από τους γονείς στο σπίτι. Αρχικά πιέζουμε απαλά με τον δείκτη του χεριού μας στην περιοχή μεταξύ του ματιού και της ρίζας της μύτης και στη συνέχεια αρχίζουμε απαλές κυκλικές κινήσεις (μασάζ) για αρκετά δευτερόλεπτα. Αυτό επαναλαμβάνεται τουλάχιστον 2 φορές το 24ωρο. Κατά την εκτέλεση του χειρισμού το υλικό που είναι εγκλωβισμένο στον δακρυικό ασκό μπορεί να βγει από τα δακρυϊκά σημεία, οπότε και πρέπει να το σκουπίσουμε προσεκτικά. Ορισμένες φορές το μασάζ στην περιοχή μπορεί ακόμη και να σπάσει τη μεμβράνη που προκάλεσε την απόφραξη και το πρόβλημα να λυθεί αμέσως.

Πότε χρησιμοποιούνται τοπικά αντιβιοτικά

Τοπικά αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται μόνο όταν υπάρχουν έντονες εκκρίσεις που συνήθως δεν επιτρέπουν στο παιδί να ανοίξει το μάτι του. Τα φάρμακα δεν ανοίγουν το ΡΔΠ αλλά καταπολεμούν τη συνυπάρχουσα λοίμωξη.

Πότε πρέπει να γίνεται καθετηριασμός του ΡΔΠ

Όταν ο ΡΔΠ παραμένει αποφραγμένος αφού παρέλθουν οι 12 πρώτοι μήνες της ζωής, θα πρέπει να γίνεται καθετηριασμός.

Πως γίνεται ο καθετηριασμός

Ένας λεπτός καθετήρας (σαν λεπτό σύρμα) με λεπτές κινήσεις εισάγεται μέσω της φυσιολογικής οδού του ΡΔΠ στη μύτη. Το άκρο του καθετήρα είναι αμβλύ και σε καμία χρονική στιγμή δεν τρυπάμε ή κόβουμε το δέρμα του παιδιού. Μετά τη διάνοιξη της απόφραξης ένα χρωματιστό υγρό χορηγείται από το δακρυϊκό σημείο και αναρροφάται από τη μύτη ως επιβεβαίωση της βατότητας του δακρυϊκού συστήματος. Η όλη διαδικασία κρατά λίγα λεπτά και οι επιπλοκές είναι πολύ σπάνιες. Το παιδί, μόλις ξυπνήσει από την αναισθησία, είναι έτοιμο να επιστρέψει στο σπίτι του.

Τι είδους αναισθησία απαιτείται για το καθετηριασμό του ΡΔΠ

Συνήθως ο καθετηριασμός γίνεται υπό ελαφρά γενική αναισθησία (μέθη) και δεν απαιτείται το παιδί να μείνει σε κλινική.

Ποια είναι τα ποσοστά επιτυχίας του καθετηριασμού ΡΔΠ

Τα ποσοστά επιτυχίας είναι πάνω από 90%, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις απαιτείται είτε επανάληψη του καθετηριασμού ή τοποθέτηση σωληναρίων σιλικόνης. Σε σπάνιες περιπτώσεις απαιτείται μεγαλύτερη επέμβαση. Πρόκειται για χειρουργική διάνοιξη επικοινωνίας μεταξύ του δακρυϊκού ασκού και της ρινικής κοιλότητας παρακάμπτοντας τον ρινοδακρυϊκού πόρο. Η επέμβαση αυτή λέγεται δακρυοασκορρινοστομία.

Υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνει η επέμβαση:

• Εξωτερικά - μέσω του δέρματος (εξωτερική ασκορινοστομία)
• Ενδοσκοπικά - μέσα από τη μύτη (ενδοσκοπική ασκορινοστομία)

Γίνεται ένα άνοιγμα μεταξύ του δακρυϊκού ασκού και της εσωτερικής επιφάνειας της μύτης. Ο σωλήνας σιλικόνης (stent) τοποθετείται πάντα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης για να κρατήσει τη νέα δακρυϊκή δίοδο ανοικτή και αφαιρείται μετά από 12 εβδομάδες. Το ποσοστό επιτυχίας για αυτή την επέμβαση είναι περίπου 80-85%.

Ευτυχώς είναι εξαιρετικά σπάνιο παιδιά να χρειαστούν αυτή την επέμβαση.

Info:

Γκέλη Δελή
Χειρουργός Οφθαλμίατρος
Διευθύντρια παιδοφθαλμολογίας και στραβισμού, Hillingdon Hospital, Λονδίνο

Νέα Εθνική Οδός Πατρών - Αθηνών 1 , Πάτρα
Τηλ 2610461227
Email: [email protected]