Σαν σήμερα: Πέθανε ο μεγάλος φιλόσοφος Ντενί Ντιντερό- Αγαπημένος του Μαρξ

Ας θυμηθούμε κάτι από την ιστορία του

«Το φανατισμό από τη βαρβαρότητα τον χωρίζει μόνο ένα βήμα», είχε πει κάποτε ο απίστευτα διαχρονικός Γάλλος φιλόσοφος Ντενί Ντιντερό. «Η αμφιβολία είναι το πρώτο βήμα στο δρόμο της φιλοσοφίας», είχε πει ακόμη…«Η δικαιοσύνη βρίσκεται ανάμεσα στην υπερβολική επιείκεια και την ανθρώπινη σκληρότητα».

Αυτά είναι τα αποφθέγματα ενός "προκλητικά" προοδευτικού φιλοσόφου και συγγραφέα που μιλούσε για την ομορφιά του κακού, τις χαρές του κοινωνικού παρασιτισμού και το δικαίωμα να αναζητεί κανείς τον εαυτό του όπως επιθυμεί. «Καταπίνουμε με απληστία κάθε ψέμα που μας κολακεύει, αλλά την αλήθεια που μας φαίνεται πικρή την παίρνουμε με μικρές γουλιές»… είναι ακόμη μία από τις σοφές ρήσεις του.

Ο Ντιντερό ήταν, από κοινού με τον Ζαν Νταλεμπέρ, ένα από τα κυριότερα μέλη των Εγκυκλοπαιδιστών στη Γαλλία, ονομασία που τους αποδόθηκε λόγω της συμβολής τους στη συγγραφή της "Εγκυκλοπαίδειας", η οποία αποσκοπούσε να αποτελέσει μια πλήρη επιτομή της φιλοσοφικής και επιστημονικής γνώσης της εποχής.

Συνεπώς, το έργο του είναι μεγάλο, ενώ υπήρξε ιδιαίτερα διορατικός και εραστής της γνώσης. Γεννήθηκε στις 5 Οκτωβρίου του 1713. Γιος ενός σιδερά από την πόλη Λανγκρ (Langres), διδάχτηκε από Ιησουίτες κληρικούς και σπούδασε στη Σορβόννη, από όπου αποφοίτησε το 1732 ως νομικός.

Ο Ντιντερό έχασε όμως, το ενδιαφέρον του για το νομικό επάγγελμα και προτίμησε να ασχοληθεί με γλώσσες, λογοτεχνία, φιλοσοφία και μαθηματικά. Αναδείχθηκε σε επιφανή φιλόλογο, φιλόσοφο και συγγραφέα, ενώ ήταν εμπνευστής και ηγέτης της προσπάθειας για συγγραφή της "Εγκυκλοπαίδειας" από το 1746 μέχρι το 1780.

Σε όλα τα έργα του διέδιδε το πνεύμα του διαφωτισμού, άθεος και υλιστής ο ίδιος, ενάντια στη δεισιδαιμονία και τη θρησκοληψία.

Η τσαρίνα Αικατερίνη της Ρωσίας τον κάλεσε να υποβάλει προτάσεις για το εκπαιδευτικό σύστημα της Ρωσίας και γι' αυτό ο Ντιντερό έμεινε τα χρόνια 1773-1774 στην Πετρούπολη. Στα ύστερα δημοσιεύματά του ασχολήθηκε επίσης με πολιτικά ζητήματα και θεωρείται από τους πνευματικούς πατέρες της επερχόμενης Γαλλικής Επανάστασης.

Μαζί με τον Βολταίρο και τον Ρουσσώ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους συγγραφείς του 18ου αιώνα. Πολύ περισσότερο από εκείνους, ο Ντιντερό ενσάρκωνε την πιο προοδευτική πτέρυγα της σκέψης του Διαφωτισμού, μια θέση που προερχόταν από την πεποίθησή του ότι ο σκεπτικισμός για όλα τα θέμα «είναι το πρώτο βήμα προς την αλήθεια.

Ενώ εν ζωή φυλακίστηκε για ορισμένα βιβλία του και αμέσως μετά τον θάνατό του το μεγαλύτερο μέρος του έργου καταχωνιάστηκε ως «αιρετικό» και προκλητικό, σήμερα γνωρίζουμε έναν διαφορετικό Ντιντερό. Από τον 19ο αιώνα, τα «ανακαλυφθέντα» κείμενα άρχισαν να εμπνέουν προσωπικότητες όπως ο Γκαίτε, ο Χέγκελ και ο Νίτσε. Ο Μαρξ τον ανέφερε ως τον αγαπημένο του συγγραφέα. Το ίδιο και ο Φρόιντ που ήταν μεγάλος του θαυμαστής.

Ο Ντιντερό, αφότου του αρνήθηκαν μια θέση στο Πάνθεον πριν από 100 χρόνια εξαιτίας της αθεΐας του, τώρα ετοιμάζεται να δεχτεί από τους συμπολίτες του την υψηλή τιμή που επί μακρόν άξιζε. Αναμφίβολα, ο ίδιος ο Ντιντερό θα ήταν ευχαριστημένος. «Η υστεροφημία είναι για τον φιλόσοφο ότι ο άλλος κόσμος για τον άνθρωπο της θρησκείας», έγραψε κάποτε.

Τα μυθιστορήματά του διαβάζονται ακόμα και τον 21ο αιώνα. Έγραψε ακόμα θεατρικά έργα και κριτικές εργασίες. Ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία και τα θέατρο.

Γνωστά έργα του είναι

- Φιλοσοφικές σκέψεις (Pensées philosophiques, 1746)

- Ο περίπατος του σκεπτικιστή (La promenade du sceptique, 1747)

- Τα αδιάκριτα κοσμήματα (Les bijoux indiscrets, 1748)

- Γράμμα για τους τυφλούς προς χρήσιν όσων βλέπουν (Lettre sur les aveugles à l'usage de ceux qui voient, 1749)

- Λόγος σχετικά με τη δραματική ποίηση (Discours sur la poésie dramatique, 1758)

- Το όνειρο του Ντ' Αλαμπέρ (Le rêve de D'Alembert, 1769)

- Supplément au Voyage de Bougainville (Συμπλήρωμα στο "Ταξίδι" του Μπουγκενβίλ, 1775)

- Δοκίμιο πάνω στις βασιλείες του Νέρωνα και του Κλαυδίου (Essai sur les règnes de Claude et de Néron, 1778)

- Το παράδοξο του ηθοποιού (Paradoxe sur le comédien), μεταξύ 1770-1778, μεταθαν. έκδοση 1830.

Επιμέλεια Παπαϊωάννου Γεωργία