Αχαΐα: Ενημερωτική ομιλία για τα φυτοφάρμακα

Στα Σαγέικα

Το τμήμα Δυτικής Αχαΐας του παραρτήματος Πατρών της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας στα πλαίσια Αγωγής Υγείας και ενημέρωσης των κατοίκων της περιοχής έκανε ενημερωτική ομιλία για τα φυτοφάρμακα και την φυτοπροστασία, στην αίθουσα του πρώην Δημαρχείου Μόβρης στα Σαγέικα του Νομού Αχαΐας την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2013 στις 11 το πρωί.

Η αρχή έγινε από την κ. Μπεκατώρου Αργυρώ. Η κ. Α. Μπεκατώρου αποφοίτησε από το Τμήμα Χημείας του Αριστοτέλειου Παν/μίου Θεσσαλονίκης το 1995, και το 2001 έλαβε το διδακτορικό της δίπλωμα σε αντικείμενο της Βιοτεχνολογίας Τροφίμων από το Τμήμα Χημείας του Παν/μίου Πατρών. Το 2001 εργάστηκε ως μεταδιδάκτορας ερευνητής στο School of Biomedical Sciences του Βρετανικού Παν/μίου του Ulster (Β. Ιρλανδία) και κατά το διάστημα 2002-2006 εργάστηκε στο Τμήμα Χημείας του Παν/μίου Πατρών ως πλήρους απασχόλησης ερευνητής και μερικής απασχόλησης Λέκτορας (ΠΔ407). Το διάστημα 2006-2011 υπηρέτησε στο Τμήμα Χημείας του Παν/μίου Πατρών ως Λέκτορας Χημείας & Τεχνολογίας Τροφίμων και από το 2011 έως σήμερα υπηρετεί ως Επίκουρος Καθηγήτρια στο Τμήμα αυτό. Έχει συμμετάσχει σε πάνω από 15 ερευνητικά/εκπαιδευτικά χρηματοδοτούμενα προγράμματα, έχει δημοσιεύσει 46 πρωτότυπες εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά αναγνωρισμένου κύρους, 12 κεφάλαια σε συλλογικούς τόμους, 2 διπλώματα ευρεσιτεχνίας, 50 ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια, και είναι ενεργός κριτής σε 16 περιοδικά. Είναι μέλος της Ομάδας Χημείας και Βιοτεχνολογίας Τροφίμων του Τμήματος Χημείας του Παν/μίου Πατρών με ερευνητικά ενδιαφέρονται κυρίως τις εφαρμογές της τεχνολογίας των ζυμώσεων στην παραγωγή τροφίμων, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας & διατροφικής αξίας τους καθώς και την εκμετάλλευση αγροτοβιομηχανικών αποβλήτων για παραγωγή τροφίμων & προϊόντων προστιθέμενης αξίας με βιοτεχνολογικές μεθόδους.

Το θέμα της ομιλίας της ήταν: Υπολείμματα Γεωργικών Φαρμάτων στην τροφική αλυσίδα. Μεταξύ των άλλων ανέφερε ότι τα φυτοφάρμακα είναι χημικές ουσίες που σκοπεύουν στην αποτελεσματική καταπολέμηση των εχθρών των φυτών (ζιζάνια, μύκητες, παράσιτα, έντομα) και αν και η χρήση τους είναι επιβεβλημένη για οικονομικούς κυρίως λόγους, αποτελούν σήμερα έναν από τους κυριότερους περιβαλλοντικούς χημικούς κινδύνους (από ανθρώπινες δραστηριότητες). Η διαδρομή ενός φυτοφαρμάκου μετά την εφαρμογή του, δεν περιορίζεται μόνο στο στόχο του, αλλά ένα μέρος του κινείται πέρα από αυτόν με επιπτώσεις στο περιβάλλον που είναι δύσκολο να μετρηθούν και να αντιμετωπιστούν. Η παρουσία φυτοφαρμάκων στο έδαφος, τον αέρα, τα υπόγεια και επιφανειακά νερά επηρεάζει σοβαρά, άμεσα ή σε εύρος χρόνου, τα ζώα και τα φυτά και κατ’ επέκταση και την ανθρώπινη υγεία (χρήστες και καταναλωτές). Στον κατάλογο που έχει συντάξει το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) με τις 12 πιο επικίνδυνες χημικές ενώσεις στον πλανήτη, που δύνανται να προκαλέσουν βλάβες στοενδοκρινικό σύστημα, καρκινογένεση, προβλήματα αναπαραγωγής, κ.α., οι 9 είναι φυτοφάρμακα (Εξαχλωροβενζόλιο, Mirex, Chlordane, DDT, Endrin, Εντομοκτόνο, Toxaphene, Heptachor, Aldrin, Dieldrin). Αρνητικές επιπτώσεις το περιβάλλον μπορεί να έχει και η υπερβολική χρήση εδαφοβελτιωτικών ουσιών όπως τα λιπάσματα, που βελτιώνουν την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα των φυτών, ενισχύοντας το έδαφος σε απαραίτητα συστατικά. Οι κύριες αρνητικές επιπτώσεις των λιπασμάτων είναι: (1) ευτροφισμός σε υδάτινους όγκους (κατανάλωση οξυγόνου λόγω υπερβολικής ανάπτυξης υδρόβιων φυτών θανατώνοντας κάθε άλλη μορφή ζωής), (2) ρύπανση του πόσιμου νερού που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας ειδικά τις ευπαθείς ομάδες όπως τα βρέφη, (3) ρύπανση του εδάφους με τοξικά πρόσθετα (διοξίνες, βαρέα μέταλλα κ.α.) και μείωση της δυνατότητας απορρόφησης άλλων θρεπτικών συστατικών, (4) επιδείνωση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγήςλόγω εκπομπών αερίων, και (5) διατάραξη της ισορροπίας στα οικοσυστήματα (π.χ. αυξημένοι ρυθμοί γεννήσεων εντόμων).

Τα φυτοφάρμακα βιοσσυσσωρεύονται, δηλαδή η συγκέντρωση τους αυξάνει καθώς ανεβαίνουμε ψηλότερα στην τροφική αλυσίδα (φυτά - χορτοφάγα ζώα – σαρκοφάγα ζώα - άνθρωπος). Ο άνθρωπος είναι εκτεθειμένος μέσω της επαφής και εισπνοής κατά τη χρήση, αλλά και από το πόσιμο νερό και την τροφή. Φυτοφάρμακα μπορεί να βρεθούν σε τρόφιμα οποιασδήποτε γεωγραφικής προέλευσης. Τα μέγιστα επιτρεπτά όρια στα τρόφιμα είναι εξαιρετικά μικρά, ωστόσο η επιστήμη δεν μπορεί να ορίσει ποια όρια είναι απολύτως «ασφαλή» γιατί η μέση ημερήσια πρόσληψη είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί και τα όρια «ασφάλειας» δεν λαμβάνουν υπόψη τις πιο ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού όπως έμβρυα, εγκύους και θηλάζουσες γυναίκες, και αρρώστους.

Για να περιοριστούν οι βλαβερές επιπτώσεις των γεωργικών φαρμάκων, πρέπει να λαμβάνονται μέτρα ώστε να εξασφαλίζεται το μέγιστο όφελος χρήσης τους με το ελάχιστο περιβαλλοντικό κόστος. Απαιτείται συνεχής ενημέρωση σχετικά με το φυτοφάρμακο, και λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων, όπως ασφαλής μεταφορά, αποθήκευση και σωστή διαχείριση των απορριμμάτων. Απαιτείται επίσης προσεκτική ανάγνωση και συμμόρφωση με τις οδηγίες στις ετικέτες των προϊόντων, χρήση υψηλής επικινδυνότητας σκευασμάτων μόνο από εξειδικευμένα άτομα και γενικά αλλαγή συμπεριφοράς τόσο από τους χρήστες όσο και από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς (εκπαίδευση, ενημέρωση του κοινού, ανακύκλωση, καινοτομία, βιώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές).

Στην συνέχεια δόθηκε ο λόγος στον κ. Βαγενά Αναστάσιο, Γεωπόνο της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής, της Περιφερειακής Ενότητας Αχαΐας ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: Νομοθεσία περί Γεωργικών Φαρμάκων – Φυτοπροστατευτικών προϊόντων και ορθή χρήση αυτών.
Η εμπορία των φυτοπροστατευτικών προϊόντων – γεωργικών φαρμάκων (ΦΠ – ΓΦ) διέπεται από νομοθεσία που ό έλεγχος της εφαρμογής είναι αρμοδιότητα των Δ/νσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής και των Περιφερειακών Κέντρων Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου.
Μεταξύ των άλλων προβλέπονται:
- προδιαγραφές για την για τη λειτουργία των καταστημάτων, συνεχή και αυτοπρόσωπη παρουσία υπεύθυνου επιστήμονα (γεωπόνου η τεχνολόγου γεωπονίας), δειγματοληψίες φυτικών προϊόντων για έλεγχο υπολειμμάτων ΦΠ – ΓΦ
- υποχρεώσεις για τον υπεύθυνο επιστήμονα (τήρηση των οδηγιών της ετικέτας των σκευασμάτων που διακινούν καθώς και τα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία « περί γεωργικών φαρμάκων»,διακινεί αποκλειστικά και μόνο εγκεκριμένα σκευάσματα, παρέχει γενικές πληροφορίες σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους για τον άνθρωπο και το περιβάλλον από τη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων – γεωργικών φαρμάκων ιδίως σχετικά με τις πηγές κινδύνου, την έκθεση του χρήστη, τον ορθό τρόπο αποθήκευσης, το χειρισμό και την εφαρμογή, την ασφαλή διάθεση του ψεκαστικού διαλύματος που απομένει μετά την εφαρμογή, τη διαχείριση των κενών συσκευασίας και τις εναλλακτικές λύσεις χαμηλού κινδύνου, η εξασφάλιση του ακίνδυνου της παραμονής των εργαζομένων στο κατάστημα και την εξασφάλιση του ανενόχλητου των περιοίκων).
- υποχρεώσεις για τον παραγωγό – χρήστη ΦΠ – ΓΦ (τήρηση των οδηγιών της ετικέτας των σκευασμάτων, να λαμβάνει ατομικά μέτρα προστασίας, πιστή τήρηση το χρόνου μεταξύ του ψεκασμού και της συγκομιδής, μέριμνα για την προστασία γειτονικών καλλιεργειών κ. άλ.).
- διοικητικές και ποινικές κυρώσεις για παραβάσεις όπως χρήση μη εγκεκριμένων η ληγμένων σκευασμάτων, διακίνηση φυτικών προϊόντων με υπολείμματα ΦΠ – ΓΦ, για παράνομη, κατοχή, εμπορία η αποθήκευση, κ. άλ.
- μέτρα για προστασία περιβαλλοντικά ευαίσθητων η αστικών περιοχών,
- κίνητρα για εφαρμογή μεθόδων ολοκληρωμένης διαχείρισης.
Ορθολογική χρήση ΦΠ – ΓΦ σημαίνει εγκεκριμένη, συνιστώμενη, ορθή και αποτελεσματική χρήση.
Εξαρτάται:
- από το είδος, τη γνώση του βιολογικού κύκλου των παρασίτων κα την αποκάλυψη του ευαίσθητου στα σκευάσματα σταδίου τους,
- το χρονικό διάστημα που η καλλιέργεια είναι ευαίσθητη και μπορεί να προσβληθεί αλλά και το βλαστικό στάδιο που βρίσκεται η καλλιέργεια.
- από τη γνώση των ιδιοτήτων των σκευασμάτων (μικρή η μεγάλη υπολειμματική διάρκεια, ειδικό η εκλεκτικό, κ. άλ.).
- τον αριθμό και το μεσοδιάστημα των ψεκασμών και το χρόνο εισόδου στην καλλιέργεια μετά τον ψεκασμό,
- από τη διαχείριση της ανθεκτικότητας των παρασίτων στα χρησιμοποιούμενα σκευάσματα.