*του Αθανάσιου Φωτόπουλου, πρ. Καθηγητή Ιστορίας Πανεπιστημίου Πατρών
Ο Γιώργος Σεφέρης έγραψε ότι «οι ήρωες βαδίζουν στα σκοτεινά». Σήμερα, στο χωριό που γεννήθηκε, το Λαντζόι, σχεδόν κανείς δεν θυμάται τον ήρωα. Η εθνική αγνωμοσύνη στο μεγαλείο της!
Ο Κυριακόπουλος ήταν ενωμοτάρχης και υπηρετούσε στη Θεσσαλονίκη. Ήταν αδελφός του διδασκάλου Δημ. Κυριακόπουλου, και θείος της συζύγου του βουλευτή Ηλείας Μιχάλη Κατρίνη. Γι’ αυτόν πρωτάκουσα στα παιδικά μου χρόνια από τη Λαντζοναία μητέρα μου και, το 1965, ζήτησα και πήρα από την αδελφή του Φωτεινή Αθανασοπούλου τη φωτογραφία του.
Ο Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος
Προς τιμή και δόξα του μεγάλου αυτού Ηλείου και ήρωα παραθέτουμε κάποια στοιχεία για τη δράση του και ελπίζουμε τουλάχιστον οι συγχωριανοί και συμπατριώτες τουτου να τον τιμήσουν και να τον φέρουν ως παράδειγμα πατριωτισμού και αυταπαρνήσεως στα παιδιά τους.
***
Τον Μάιο του 1941 τα γερμανικά στρατεύματα έχουν πια καταλάβει την ηπειρωτική Ελλάδα και συντρίβουν την ύστατη Ελληνοβρεττανική άμυνα στη νήσο Κρήτη.
Όσες ελληνικές ή βρεττανικές Δυνάμεις διασώθηκαν από τη ραγδαία γερμανική προέλαση, μαζί με την Ελληνική Κυβέρνηση, καταφεύγουν στη Μέση Ανατολή, για να αυνεχίσουν τον πόλεμο.
Αλλά κατά την ταχύτατη αυτή ροή των γεγονότων ένας σημαντικός αριθμός Βρεττανών Στρατιωτικών έχασαν τις μονάδες τους. Άλλοι αιχμαλωτίστηκαν και άλλοι περιφέρονταν ξεμοναχιασμένοι στο υπό γερμανική Κατοχή ελληνικό έδαφος. Αυτούς τους ανεύρισκε η Γερμανική Στρατιωτική Αστυνομία και τους έκλεινε στα φοβερά γερμανικά στρατόπεδα αιχμαλώτων
Υπολογίζεται ότι 4.000 από αυτούς τους Βρεττανούς κατόρθωσαν, με την βοήθεια Ελλήνων πατριωτών, να δραπετεύσουν και να διαφύγουν στην Μέση Ανατολή. Είναι η πρώτη σοβαρή πράξη Αντίστασης των ανωνύμων Ελλήνων κατά του κατακτητή.
Ανδρες της Ελληνικής Χωροφυλακής και της Αστυνομίας Πόλεων βοήθησαν μυστικά αλλά αποτελεσματικά, σε ευρεία έκταση, τη δραπέτευση, απόκρυψη και διαφυγή αυτών των Βρεττανών στρατιωτικών Είναι ένα άγνωστο ηρωικό έπος που όμως λόγω των μετέπειτα πολιτικών γεγονότων δεν έγινε ευρύτερα γνωστό.
ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ
Στη Θεσσαλονίκη, οι Βρεττανοί αιχμάλωτοι ήσαν κλεισμένοι στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Αλλά στο στρατόπεδο αυτό οι γερμανικές Αρχές Ασφαλείας άρχισαν να φυλακίζουν και Έλληνες για διάφορες μικροπαραβάσεις γερμανικών νόμων, απαγορεύσεις κυκλοφορίας κ.λπ. Γι’ αυτό απαίτησαν, οι Γερμανοί, και εγκαταστάθηκε εκεί μια μικρή φρουρά της Ελληνικής Χωροφυλακής παράλληλα προς την Γερμανική. Έτσι αποκτήθηκε μια «νόμιμη» πρόσβαση στον χώρο του εγκλεισμού των Βρεττανών αιχμαλώτων.
Διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος Νεαπόλεως (δηλαδή της περιοχής όπου το Γερμανικό Στρατόπεδο) ήταν ο νεαρός ανθυπομοίραρχος Ευστάθιος Βαμβέτσος. Αντιλήφθηκε αμέσως την παρουσιαζόμενη ευκαιρία για μια σειρά αποδράσεων Βρεττανών αιχμαλώτων. Ετσι γεννήθηκε η “Οργάνωση Βαμβέτσου”
Ανθυπομοίραρχος Ευστάθιος Βαμβέτσος από τα Τρίκαλα. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς το 1941 στη Θεσσαλονίκη.
Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ
Μέλη της Οργάνωσης ήσαν κυρίως άνδρες της Χωροφυλακής και ορισμένοι ιδιώτες, φίλοι της Χωροφυλακής. Ηταν περισσότερο μια ομάδα Ελλήνων και Ελληνίδων που τους υποκινούσε ο πατριωτικός ενθουσιασμός και που αναγνώριζαν σαν αρχηγό τους τον Ανθ/ρχο Βαμβέτσο τον οποίο υπάκουαν με μιαν αυθόρμητη πειθαρχία…
Αρχηγός: Ανθυπομοίραρχος Βαμβέτσος Ευστάθιος.
Υπαρχηγός: Ενωμ/ρχης Χωρ/κής Κυριακόπουλος Κων/νος,
ΟΙ ΔΡΑΠΕΤΕΥΣΕΙΣ
Η Οργάνωση Βαμβέτσου με τη βοήθεια της Χωροφυλακής, άρχισε με δραπετεύσεις τριών έως πέντε Βρεττανών αιχμαλώτων την ημέρα, από το Γερμανικό Στρατόπεδο Παύλου Μελά. Όταν λόγω των δραπετεύσεων η γερμανική φρουρά αύξησε τα μέτρα ασφαλείας, ο Βαμβέτσος θυμήθηκε ότι στο στρατόπεδο υπήρχε μια, άγνωστη στους πολλούς, αλλά μεγάλη αφύλακτη υπόνομος που έβγαινε στον ελεύθερο χώρο. Από αυτήν την υπόνομο συνεχίστηκε η “διαρροή” των αιχμαλώτων προς την ελευθερία σε μεγαλύτερο αριθμό. Υπολογίζεται ότι μέχρι τις 15 Αυγούστου 1941, είχαν δραπετεύσει πεντακόσιοι περίπου Βρεττανοί.
ΟΙ ΑΠΟΚΡΥΨΕΙΣ
Οι Βρεττανοί δραπέτες κρύβονταν σε σπίτια που ήσαν κυρίως στην περιοχή της Νεάπολης και των εκεί γύρω συνοικιών της Θεσσαλονίκης. Η Οργάνωση Βαμβέτσου, με προσφορές των μελών της, προμήθευε σε κάθε Βρεττανό δραπέτη πολιτική ενδυμασία. Το θέμα της διατροφής τους φαίνεται ότι επιβάρυνε τον Έλληνα φιλοξενούντα. Δεν διαπιστώθηκε να διέθετε η Οργάνωση χρήματα γι’ αυτό τον σκοπό. Αλλά ούτε και οι “φιλοξενούντες” καταδέχονταν τέτοια βοήθεια. Θεωρούσαν την απόκρυψη των Βρεττανών εθνικό καθήκον Αν σημειωθεί ότι στην περίοδο αυτή ο λαός μας έχει αρχίσει να νιώθει τους πρώτους νυγμούς της φοβερής πείνας που επακολούθησε, γίνεται κατανοητό τι σήμαινε αυτή η «διατροφή» για τους πενόμενους Έλληνες.
ΠΛΑΣΤΑ ΔΕΛΤΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
Για να είναι η απόκρυψη και η διακίνηση των Βρεττανών δραπετών πιο ασφαλής, η Οργάνωση Βαμβέτσου τους χορηγούσε δελτίο ταυτότητας με ελληνικό όνομα. Η έκδοση αυτών των πλαστών ταυτοτήτων ανατέθηκε στον Γραμματέα του τμήματος Ειδικής Ασφαλείας Θεσσαλονίκης Δημήτρη Λαζαρή,ο οποίος ανέφερε αργότερα: «Τις πλαστές ταυτότητες έγραφα μόνον εγώ με το χέρι μου και τις φύλαγα στο συρτάρι μου κλειδωμένες μέχρι να τις παραδώσω στον Βαμβέτσο».
ΟΙ ΔΙΑΦΥΓΕΣ
Για τη διαφυγή των Βρεττανών δραπετών προς την Μέση Ανατολή, ο Βαμβέτσος είχε έλθει σε επαφή με τον Βαφείδη, υπάλληλο του Αμερικανικού Προξενείου Θεσσαλονίκης (οι ΗΠΑ δεν είχαν ακόμη κηρύξει τον πόλεμο κατά των Δυνάμεων του Άξονα). Αυτός είχε τις σχετικές διασυνδέσεις με την Μέση Ανατολή.
Κάθε φορά που οργανωνόταν μια αποστολή, ο Βαμβέτσος ειδοποιούσε, με τους χωροφύλακές του, τα σπίτια όπου είχε κρύψει Βρεττανούς, να τους προετοιμάσουν. Με τη συνοδεία του Ανθυπομοιράρχου Βαμβέτσου μεταφέρονταν συνήθως στην ακτή Παλιούρι Χαλκιδικής, στο σημείο όπου υπήρχε, τότε, ένα εργοστάσιο ρητίνης. Εκεί ερχόταν ένα ειδικά ναυλωμένο καΐκι ή κάποιο υποβρύχιο και τους έπαιρνε.
ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΙ
Οι Γερμανικές Αρχές Ασφαλείας είχαν αναστατωθεί με το κύμα των δραπετεύσεων και δραστηριοποιήθηκαν. Μια σειρά κακών συγκυριών και η συνεργασία Ελλήνων προδοτών, οδήγησε στον εντοπισμό της Οργάνωσης στις 9-8-1941.
Οι Γερμανοί παρακολούθησαν, βεβαιώθηκαν και έδρασαν. Στις 15-8-1941 συλλαμβάνονται ο Βαμβέτσος και ο Κυριακόπουλος (υπαρχηγός της Οργάνωσης). Τον Κυριακόπουλο μάλιστα τον συνέλαβαν την ώρα που σιδηροδρομικώς κατευθυνόταν προς την Αθήνα.
Οι συλληφθέντες βασανίσθηκαν απάνθρωπα από τους Γερμανούς για να προδώσουν τους συνεργάτες τους. Αλλά κανείς τους δεν υπέκυψε. Αν είχαν λυγίσει και έλεγαν όσα γνώριζαν, τότε πολλοί άνδρες της Χωροφυλακής καθώς και πολλοί ιδιώτες της Θεσσαλονίκης θα συλλαμβάνονταν. Στάθηκαν και οι τρεις τους γενναίοι.
Είκοσι ημέρες μετά τη σύλληψη των Βαμβέτσου – Κυριακόπουλου, ένα μέλος της Οργάνωσης, ο Χωροφύλακας Εμμανουήλ Σαράντος, χορήγησε σ` ένα Βρεττανό στρατιωτικό πλαστή ελληνική ταυτότητα. Αυτός όμως ήταν συνεργάτης των Γερμανών και τον πρόδωσε. Στις 6-9-1941 οι Γερμανοί τον συνέλαβαν και αυτόν.
ΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ
Οι συλληφθέντες παραπέμφθηκαν να δικασθούν στο Γερμανικό Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, για παράβαση της παραγράφου I του Γερμανικού Διατάγματος «Περί παροχής βοήθειας εις τους άνδρας των εχθρικών Δυνάμεων». Το κατηγορητήριο φέρει ημερομηνία 23-9-1941. Η δίκη άρχισε στις 3-10-1941 και τελείωσε στις 6-10-1941.
Το Γερμανικό Στρατοδικείο στηρίχθηκε μόνο στις καταθέσεις των προδοτών συνεργατών των Γερμανών. Όταν όμως έφθασε η ώρα των απολογιών, μέσα στην βαριά ατμόσφαιρα του Γερμανικού Στρατοδικείου και τις βρωμερές αναθυμιάσεις των προδοτών, άστραψε η ελληνική λεβεντιά και έπνευσε ο μυρωμένος άνεμος της Ελευθερίας.
Ο Ευστάθιος Βαμβέτσος, ήρεμος, ανέλαβε την ευθύνη της ηγεσίας της Οργάνωσης και ψύχραιμος βροντοφώνησε:
«Είμαστε Ελληνες και μάλιστα βαθμοφόροι της Χωροφυλακής Επράξαμε το καθήκον μας προς την Πατρίδα μας και τους Συμμάχους μας. Και `σεις αν είσαστε στη θέση μας το ίδιο θα κάνατε».
Ο Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος με τον περίτεχνο λόγο και τον ενθουσιασμό του καθόρισε τη φιλοσοφία του Αγώνα:
«Δεν έχουμε τίποτε με τους Γερμανούς ή τους Άγγλους. Μας καταλάβατε και μας υποδουλώσατε. Οι Άγγλοι ήλθαν αρωγοί μας κατά τον πόλεμο που εσείς και οι Ιταλοί κηρύξατε εναντίον μας. Έτσι λοιπόν για μας τους Έλληνες δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το να πολεμήσουμε με κάθε μέσον και με όποιες δυνάμεις μάς απομένουν για να απελευθερωθούμε από σας που είσαστε κατακτητές μας. Το ίδιο θα κάναμε και εναντίον των Άγγλων εάν ήσαν κατακτητές μας…».
Ο Γερμανός πρόεδρος του Στρατοδικείου θαύμασε το θάρρος τους και τους συγχάρηκε για τον πατριωτισμό τους αλλά το Στρατοδικείο καταδίκασε σε θάνατο τον Ανθ/ρχο Βαμβέτσο Ευστάθιο και τον Ενωμοτάρχη Κυριακόπουλο Κων/νο.
Στο άκουσμα της θανατικής ποινής η Χωροφυλακή της Θεσσαλονίκης αναστατώθηκε Επιτροπή Αξιωματικών έφθασε στην Αθήνα. Επισκέφθηκε τον Αρχιεπίσκοπο και πολιτικές προσωπικότητες για την μετατροπή της ποινής. Μάταια, όμως, ήσαν όλα.
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ
Οι Γερμανοί, ρώτησαν τους μελλοθάνατους ποια είναι «η τελευταία τους επιθυμία».
Ο Ανθυπομοίραρχος Βαμβέτσος δεν είχε στη Θεσσαλονίκη κανέναν από την οικογένειά του. Ζήτησε λοιπόν να συναντήσει για τελευταία φορά τους συναδέλφους του. Αυτοί ήσαν η οικογένειά του. Ηταν μια συγκινητική αποχαιρετιστήρια συνάντηση. Ορισμένοι αξιωματικοί του πρότειναν να δραπετεύσει εκείνη την ώρα με δική τους κάλυψη. Αυτός περήφανα αρνήθηκε γιατί γνώριζε τις δυσάρεστες συνέπειες που θα είχε κάτι τέτοιο, γι’ αυτούς και τις οικογένειές τους. Στάθηκε άντρας ως την τελευταία ώρα.
ΓΑΜΟΣ ΜΕ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ
Ο Κων/νος Κυριακόπουλος είχε ένα σοβαρό δεσμό με την Αμαλία Γουριώτη. Επειδή ο γάμος απαγορευόταν τότε στους ενωμοτάρχες, κάτω από μια ορισμένη ηλικία, την είχε μυστικά αρραβωνιασθεί. Μαζί της είχε αποκτήσει μια κόρη, την οποία είχε βαπτίσει κρυφά ο Ανθ/ρχος Βαμβέτσος. Ηδη η αρραβωνιαστικιά του ήταν έτοιμη να γεννήσει το δεύτερο παιδί τους. Και αυτός ήταν έτοιμος να οδηγηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Ο Κυριακόπουλος δεν είχε πει στους δικούς του για την καταδίκη του, για να μην τους ανησυχήσει. Τώρα όμως σαν τίμιος άντρας έπρεπε να πράξει το καθήκον του. Ζήτησε από τους Γερμανούς ως τελευταία του επιθυμία να παντρευτεί την Αμαλία. Οι Γερμανοί δέχθηκαν…
Εκεί μέσα στο σκοτεινό περιβάλλον της φυλακής, ο Κυριακόπουλος κάνει στην Αμαλία Γουριώτη την ωραιότερη πρόταση που περιμένει μια νέα από τον αγαπημένο της. Της ζητά να παντρευτούν αμέσως. Ήταν στις 17 Οκτωβρίου 1941 ώρα 11 π.μ. που ο εφημέριος του Ιερού Ναού της Αναλήψεως στην Θεσσαλονίκη, ο Ευάγγελος Μουρτζάνος, ετέλεσε τους γάμους του ενωμοτάρχου Κων/νου Κυριακόπουλου με την Αμαλία Γουριώτη, μέσα στη φυλακή Γιο όλους ο γάμος είναι η αρχή μιας νέας ζωής. Για τον ενωμ/χη Κυριακόπουλο ήταν ο προθάλαμος του θανάτου. Και για την Αμαλία Γουριώτη, η αρχή της χηρείας της…
Ο γάμος αυτός είναι μια από τις συγκινητικές στιγμές της Εθνικής μας Αντίστασης.
Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ
Η ώρα του τέλους πλησιάζει.
Ώρα 5 το πρωί της 22-10-1941 ο Βαμβέτσος και ο Κυριακόπουλος οδηγούνται στον τόπο της εκτέλεσης. Δεν φοβούνται τον θάνατο. Αρνούνται να τους δέσουν τα μάταια.
Ο Βαμβέτσος απευθύνεται στο γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα και τους βροντοφωνάζει στη γερμανική γλώσσα που τη γνώριζε καλά:
– Γερμανοί Στρατιώτες, η φλόγα της Ελευθερίας εδώ στην Ελλάδα πρωτοάναψε και ποτέ δεν θα σβήσει.
Ψέλνουν και οι δύο τον Εθνικό Ύμνο και ζητωκραυγάζουν για την Ελλάδα.
Ο Γερμανός Αξιωματικός εκνευρισμένος διατάζει «πυρ» και οι δύο ήρωες πέφτουν αιμόφυρτοι.
Είναι οι πρώτοι εκτελεσθέντες με απόφαση Στρατοδικείου, αγωνιστές της Ελληνικής Αντίστασης. Είναι οι πρώτοι ήρωες της Εθνικής μας Αντίστασης. Και οι πρώτοι νεκροί…
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΑΥΤΟΥΣ.
Οι Λαντζοναίοι οφείλουν να πράξουν το καθήκον τους στη μνήμη του Κωνσταντίνου Κυριακόπουλου!
*αναδημοσίευση άρθρου από iliaenimerosi
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr