Η βραβευμένη σινεφίλ ταινία για το Ολοκαύτωμα, "Ο Γιος του Σαούλ", 12 Νοεμβρίου στις Ελληνικές αίθουσες

Τιμημένη με το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής επιτροπής και το Διεθνές Βραβείο Κριτικών (FIPRESCI), στο τελευταίο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Κανών όπου κέρδισε 2 ακόμη διακρίσεις (Bραβείο Francois Chalais και Βραβείο Vulcain για καλύτερο ήχο), καταφθάνει στις ελληνικές αίθουσες, σε περίπου 1 μήνα από τώρα, στις 12 Νοεμβρίου 2015, η συγκλονιστική όπως ταινία του Λάζλο Νέμες από την Ουγγαρία «Ο Γιος του Σαούλ» σε διανομή της εταιρείας Filmtrade.

Τον Σαούλ υποδύεται ο Giza Rοhrig, ο οποίος όπως ανέφερε σε συνέντευξη του ο σκηνοθέτης, δεν είναι ηθοποιός αλλά Ούγγρος συγγραφέας και ποιητής που ζει στη Νέα Υόρκη.

Όπως είπε ο Λάζλο Νέμες, «γνώρισα τον Giza Rohrig πριν μερικά χρόνια και μου ήρθε στο μυαλό για τον ρόλο πιθανόν επειδή είναι κάποιος ο οποίος βρίσκεται σε συνεχή κίνηση, τα χαρακτηριστικά του προσώπου του και το σώμα του συνεχώς αλλάζουν. Είναι αδύνατον να βρεις την ηλικία του γιατί είναι ταυτόχρονα νέος και γέρος αλλά επίσης ωραίος και άσχημος, συνηθισμένος και ξεχωριστός, βαθύς και ατάραχος, ετοιμόλογος και αργός. Κινείται σαν νευρόσπαστο, αλλά επίσης ξέρει να μένει ήρεμος και σιωπηλός…».

Η ταινία έχει κερδίσει τους κριτικούς. Ο Γ. Ζουμπουλάκης έγραψε στο «Βήμα» για την ταινία ότι παρουσιάζει «το Ολοκαύτωμα των Εβραίων όπως ποτέ δεν το είδαμε. Ακόμα και ο Σπίλμπεργκ θα ζήλευε την Ουγγρική ταινία του Λάζλο Νέμες».

Το The Hollywood reporter ανέφερε πως «…η κόλαση και η φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης θανάτου των Ναζί σπάνια έχουν υποδηλωθεί τόσο ζωντανά – και το εννοώ: έχουν υποδηλωθεί, δεν έχουν απεικονισθεί…Η ταινία είναι μια πανίσχυρη ακουστική και οπτική εμπειρία. Μια εμπειρία αξιοσημείωτη και αξιοσημείωτα έντονη» ενώ οι Los Angeles Times είπαν πως «…ο Nemes εισάγει μια νέα κινηματογραφική γλώσσα. Προκάλεσε μια υπνωτιστική ζάλη στις αίθουσες του Φεστιβάλ Καννών και μια μπερδεμένη έξαψη έξω από αυτές».

Ο Βρετανικός The Guardian με τη σειρά του μίλησε για «μία ξεχωριστή ματιά που “γδέρνει”, για το κακό του Αουσβιτς… Ο Νέμες βρήκε τον τρόπο να δημιουργήσει ένα φανταστικό δράμα με στεγνή και ορμητική δύναμη, την δύναμη εκείνη που χρειάζεται για να το παρακολουθήσεις …Οι Κάνες συζητούσαν γι’ αυτόν χάρη στην “αποσβολωτική” παράσταση του ανυποχώρητου δράματος  Son of Saul».

« Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που ένα κινηματογραφικό ντεμπούτο στο διαγωνιστικό τμήμα των Κανών καταγράφηκε με τόση δύναμη όσο η μελέτη του Λάζλο Νέμες, που κόβει την ανάσα …Αυτοί που ασπάζονται την παρατήρηση του Τέοντορ Αντόρνο ότι “..δεν υπάρχει ποίηση μετά το Αουσβιτς”,  θα έχουν κατανοητές ανησυχίες για την ταινία», έγραψαν οι The Irish Times και για κινηματογραφικό θρίαμβο τον οποίο δημιούργησε ο Λάζλο Νέμες, τόσο βαθύ που βγαίνει τόσο πολύ μέσα από τα σπλάχνα ώστε είναι δύσκολο να εκφρασθεί με λέξεις, απεφάνθη το ΗitFix.

Η συγκεκριμένη σινεφίλ δημιουργία μας μεταφέρει τον Οκτώβριο του 1944, στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Ο Saul Auslonder είναι Ούγγρος, μέλος της Sonderkommando, της ομάδας των Εβραίων κρατουμένων η οποία έχει απομονωθεί από το στρατόπεδο και είναι αναγκασμένη να βοηθά τους Ναζί στον μηχανισμό των μεγάλης κλίμακας εκτελέσεων. Ενώ δουλεύει σε ένα από τα κρεματόρια ο Σαούλ ανακαλύπτει το πτώμα ενός αγοριού το οποίο θεωρεί ότι είναι παιδί του.

Τη στιγμή που η Sonderkommando σχεδιάζει εξέγερση, ο Σαούλ αποφασίζει να φέρει εις πέρας μια αδύνατη αποστολή: να σώσει το σώμα του παιδιού από τις φλόγες, να βρει ένα Ραββίνο να απαγγείλει την νεκρώσιμη ακολουθία (Kaddish) και να θάψει το αγόρι όπως πρέπει.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ

«Ο Γιος του Σαούλ» είναι μια φιλόδοξη ταινία γυρισμένη με οικονομία, η οποία βυθίζει τον θεατή κατ’ ευθείαν στην καρδιά του στρατοπέδου συγκέντρωσης. Σκοπός μας ήταν να ακολουθήσουμε ένα τελείως διαφορετικό δρόμο από την συνηθισμένη προσέγγιση των ιστορικών δραμάτων, το τεράστιο πεδίο δράσης τους και την πολυσήμαντη αφηγηματικότητά τους.

Αυτή η ταινία δεν λέει την ιστορία του Ολοκαυτώματος, αλλά την απλή ιστορία ενός ανθρώπου παγιδευμένου σε μια τρομερή κατάσταση μέσα σε ένα περιορισμένο πλαίσιο χώρου και χρόνου. Δυο μέρες της ζωής ενός ανθρώπου αναγκασμένου να διατηρήσει την ανθρωπιά του, ο οποίος βρίσκει την ηθική σωτηρία στην διάσωση ενός νεκρού σώματος. Ακολουθούμε τον κύριο χαρακτήρα σε όλη την ταινία, αναδεικνύοντας μόνο το άμεσο περιβάλλον του και δημιουργώντας ένα οργανικό φιλμικό χώρο περιορισμένων αναλογιών, πιο κοντινών στην ανθρώπινη αντίληψη. Η χρήση της φωτογράφισης μικρού πεδίου, η μόνιμη παρουσία στοιχείων εκτός πλάνου στην αφήγηση εκτεταμένων λήψεων, οι περιορισμένες οπτικές και πραγματολογικές πληροφορίες στις οποίες έχει πρόσβαση ο κύριος χαρακτήρας  και ο θεατής, είναι τα θεμέλια της οπτικής και αφηγηματικής στρατηγικής μας.

Απεικονίζοντας μια ακριβή πραγματικότητα όσο γίνεται πιο πιστά στην ιστορία, τα γεγονότα και οι τόποι της φρίκης παρουσιάζονται κατακερματισμένα αφήνοντας χώρο στην φαντασία του θεατή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η κόλαση στην οποία ταξιδεύουμε δεν μπορεί να αποτιμηθεί πλήρως από την ματιά των θεατών, μόνο να ανακατασκευασθεί στο μυαλό τους. Ο πολύγλωσσος διάλογος σε αυτήν την Βαβέλ των εθνών βοηθά στην μεταβίβαση της διαρκούς, οργανικής αίσθησης της ανθρωπιάς, όπως αυτή έχει παγιδευτεί στο μέσον της απανθρωπιάς.

Πιστεύω ότι υπάρχει μεγάλη δόση ελπίδας μέσα σε μια τόσο σκοτεινή ιστορία. Μέσα στην πλήρη απώλεια της ηθικότητας, των αξιών και  της θρησκείας, ο άνθρωπος ο οποίος ακούει μια φωνούλα μέσα του για να κάνει μια φαινομενικά μάταιη και άχρηστη πράξη, βρίσκει εκεί μέσα την ηθική και την επιβίωση».

Γεννημένος στην Ουγγαρία το 1977, ο Lazlo Nemes, πέρασε την παιδική και νεανική του ηλικία στο Παρίσι, όπου ακολούθησε το 1989 την μητέρα του, που άρχισε μια νέα ζωή στη Γαλλική πρωτεύουσα. Οι γονείς του ήταν αντίπαλοι του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ο Lazlo Nemes μεγάλωσε ανάμεσα σε δύο κουλτούρες, επιλέγοντας να σπουδάσει πρώτα στο Παρίσι (Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού, μετά σινεμά στην Σορβόννη)  πριν φύγει για την Βουδαπέστη το 2003, σε ηλικία 26 ετών για να μάθει την τέχνη της κινηματογράφησης.

Έτσι έγινε βοηθός του σπουδαίου σκηνοθέτη Μπέλα Ταρ στο προλογικό απόσπασμα της συνεργατικής ταινίας «Όψεις της Ευρώπης» και «Άνθρωπος από το Λονδίνο». Μετά σκηνοθέτησε τρεις ταινίες μικρού μήκους με πιο γνωστή την ταινία «Με λίγη υπομονή» που επιλέχθηκε από το Διεθνές Φεστιβάλ Βενετίας το 2007. Ο Μπέλα Ταρ τον δίδαξε να «εστιάζει στις λεπτομέρειες, να κατανοεί την σπουδαιότητα μιας σκηνής, το γεγονός ότι τα πάντα είναι μια ενιαία και αυστηρή διαδικασία – από την επιλογή των συνεργατών μέχρι το τελικό γύρισμα». Περιστοιχιζόμενος από μια μικρή, πιστή, στενά συνεργαζόμενη ομάδα ο Lazlo Nemes πέρασε τα τελευταία 5 χρόνια υλοποιώντας το συγκεκριμένο project.

Τέλος για το πώς δημιουργήθηκε η ιδέα για την ταινία, ο σκηνοθέτης είπε πως "όταν γυρίζαμε τον “Άνθρωπο από το Λονδίνο”, το γύρισμα σταμάτησε για μια βδομάδα και βρήκα σε ένα βιβλιοπωλείο ένα βιβλίο που έχει εκδοθεί από το Shoah Memorial, με μαρτυρίες αυτόπτων μαρτύρων και τίτλο “Des voix sous la cendre”  (Φωνές κάτω απ’ τις στάχτες), επίσης γνωστός και ως «Πάπυροι του Άουσβιτς». Είναι κείμενα τα οποία είχαν γράψει πρώην μέλη της Sonderkommando των στρατοπέδων εξόντωσης, και τα είχαν κρύψει θάβοντας τις γραπτές μαρτυρίες τους πριν την εξέγερση του 1944. Τα πραγματικά έγγραφα βρέθηκαν χρόνια αργότερα.

Περιγράφουν τα καθημερινά τους καθήκοντα, πώς ήταν οργανωμένη η δουλειά, τους κανόνες που ρύθμιζαν την λειτουργία του στρατοπέδου, τους Εβραίους που εξολοθρεύτηκαν καθώς και το πώς οργάνωσαν μια μορφή αντίστασης".

*Η ταινία πιθανόν να έρθει για προβολή και στην Πάτρα.

Επιμέλεια - Τ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ