Μια εξαιρετική εκδήλωση αφιερωμένη στο έργο του Νομπελίστα συγγραφέα Ίμρε Κέρτες

Το Άουσβιτς είναι ένα συμβάν που καμιά γλώσσα δεν θα μπορέσει να εκφράσει και να μεταδώσει. Το να γράψει, όμως, κανείς για το Άουσβιτς, το να καταφύγει σε μια λογοτεχνική μυθοπλασία προκειμένου να του δώσει μιαν ορισμένη μορφή, αποτελεί έναν τρόπο για να επεξεργαστεί το τραύμα του.

Σε αυτή τη γραμμή κινήθηκε η συζήτηση την οποία διοργάνωσαν χθες το βράδυ στον «Ιανό», στην Αθήνα, για το μυθιστορηματικό έργο του Ίμρε Κέρτες οι εκδόσεις Καστανιώτη.

Στη συζήτηση, η οποία είχε τίτλο «Ολοκαύτωμα και γραφή», έλαβαν μέρος η Ντανιέλα Φερνάντες, καθηγήτρια Ψυχανάλυσης στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες και μέλος της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης, και η Ντόρα Περτέση, ψυχαναλύτρια και μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής (προλόγισε και συντόνισε η, επίσης, ψυχαναλύτρια Μαρίνα Φραγκιαδάκη ενώ αποσπάσματα από το έργο του Κέρτες διάβασε η ηθοποιός Ελπίδα Κομιανού).

Γεννημένος στη Βουδαπέστη και έγκλειστος στο Άουσβιτς σε ηλικία δεκαπέντε ετών, ο Κέρτες κατάφερε να βρει λόγια για τη συγκλονιστική του εμπειρία μόνο πολλά χρόνια αργότερα, δημοσιεύοντας το βιβλίο «Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο».

Τιμημένος το 2002 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Κέρτες ζει σήμερα στο Βερολίνο και δεν έχει πάψει να πιστεύει, όπως τόνισε στην ομιλία της η Ντ. Φερνάντες, πως αυτό που συνέβη στο Άουσβιτς είναι το βαθύτερο ιστορικό τραύμα της Ευρώπης: ο ολοκληρωτισμός αλλάζει τους ανθρώπους και η μορφή την οποία πήρε το τραύμα αποτελεί ένα ιδιαιτέρως κρίσιμο ερώτημα για τον σύγχρονο πολιτισμό. Εκείνος που θα θελήσει να μιλήσει όντως για το τραύμα δεν θα γίνει κατανοητός. Ο μόνος τρόπος είναι να το περικυκλώσει μέσω των τεχνασμάτων της μυθοπλασίας.

Το τέχνασμα που χρησιμοποίησε ο Κέρτες στο «Μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο», παρατήρησε η Ντ. Φερνάντες, ήταν να αναθέσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε έναν «αφελή» αφηγητή, σε έναν έφηβο ο οποίος μπορούσε να αναφερθεί μόνο πλαγίως στην κόλαση του στρατοπέδου. Ο Κέρτες λέει πως υπάρχει μια συνεχής διαπάλη μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας και πως αυτή η διαπάλη καταλήγει σ’ ένα Άουσβιτς φτιαγμένο με λέξεις: ένα Άουσβιτς που δεν είναι σε καμιά περίπτωση το πραγματικό Άουσβιτς, είναι, όμως, το μοναδικό Άουσβιτς το οποίο έχει την ικανότητα να παραστήσει η λογοτεχνία.

Στον αγώνα του να γράψει για το Άουσβιτς, ο Κέρτες επιστράτευσε εκτός από την «αφέλεια» του νεαρού πρωταγωνιστή του ένα ακόμα ισχυρό μέσον, που δεν είναι άλλο από την ειρωνεία, είπε η Ντ. Περτέση. Ανατρέποντας τις καθιερωμένες σημασίες των λέξεων, αναζητώντας κρυφά σημεία και καταφεύγοντας σε αρνήσεις που καταργούν τον λόγο και το νόημα, ο Κέρτες κατόρθωσε εντέλει να φέρει εις πέρας αυτό που έχει υπογραμμίσει πολλές φορές ο ίδιος: «Η ειρωνεία είναι το μόνο όπλο που έχουμε στα χέρια μας αν θέλουμε να πολεμήσουμε ενάντια στη φρίκη της ύπαρξης».