Οι χείμαρροι της Πάτρας και η ιστορία τους

Μετά και τα θλιβερά αποτελέσματα του φαινομένου «Daniel» στις περιοχές της Θεσσαλίας και της Μαγνησίας και μετά τα όσα ακούστηκαν από ειδικούς και μη ειδικούς, αισθάνθηκα την ανάγκη και υποχρέωση να γνωρίσω στους Πατρινούς, ότι η ασφάλειά τους από τους χειμάρρους που περιβάλλουν την πόλη τους είναι εξασφαλισμένη κατά μεγάλο βαθμό, μετά και από τις επεμβάσεις της Δασικής Υπηρεσίας των Πατρών, με τεχνικά έργα και αναδασώσεις στις ορεινές κοίτες και λεκάνες απορροής των χειμάρρων.

Συγκεκριμένα οι χείμαρροι της Πάτρας είναι οι παρακάτω:

Ο Σέλεμνος που ξεκινάει από την κοινότητα Άνω Καστριτσίουκαι μέσω της κοινότητας Κάτω Καστριτσίου, Ρίου και Ακταίου (πρώην Βερναδέικα) καταλήγει στη θαλάσσια περιοχή δίπλα στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης τσιμέντου. Σε αυτό το χείμαρρο η Δασική Υπηρεσία τη δεκαετία 1960-1970 συνέταξε με επιστήμονες Δασολόγους, μελέτη διευθέτησης της ορεινής κοίτης που προέβλεπε σειρά τεχνικών φραγμάτων λιθόδμητων κυρίως και τεχνικές αναδάσωσης στις γυμνές επιφάνειες της λεκάνης απορροής. Στο τελευταίο φράγμα της μελέτης αυτής, είχα την ευκαιρία ως ασκούμενος Δασολόγος να επιβλέπω το συνεργείο κατασκευής του με τη μέθοδο της αυτεπιστασίας και όχι εργολαβίας.Ο Σέλεμνος πριν τη διευθέτηση της ορεινής κοίτης του, σε μεγάλες βροχοπτώσεις, λόγω των γυμνών από βλάστηση επιφανειών της λεκάνης απορροής και των ισχυρών κλίσεων της κοίτης του, προκαλούσε μεγάλες ζημιές στις πεδινές κατοικήσιμες και αγροτικές περιοχές. Ο όγκος και η ορμή των υδάτων παρέσυρε στερεά υλικά, γειώδη και βραχώδη. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις πλημμυρισμένες πεδινές εκτάσεις του παρελθόντος, σήμερα υπάρχουν οι κτηριακές εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου Πατρών και ο Σέλεμνος έχει μετατραπεί σε ένα μεγάλο ρυάκι.

Ο Χάραδρος χείμαρρος ξεκινάει από την ορεινή λεκάνη του Παναχαϊκού, μεταξύ Άνω Καστριτσίου και Βελβιτσίου και αποτελεί το δυτικό όριο του πανεπιστημιακού χώρου και μέσω του Καστελοκάμουκαταλήγει στη θαλάσσια περιοχή κοντά στις Δάφνες. Στη διευθέτηση της ορεινής κοίτης του χειμάρρου η Δασική Υπηρεσία επενέβη την περίοδο 1980-1992, αφού Δασολόγοι συνέταξαν μελέτη την εκτέλεση της οποίας ανέλαβε το Δασαρχείο Πατρών. Το τελευταίο φράγμα της μελέτης είχα την ευκαιρία να εκτελέσω ως Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δασών Αχαΐας το 1992. Οι παραπάνω επεμβάσεις μείωσαν τη χειμαρρικότητα και τους κινδύνους μεγάλων ζημιών, λόγω ισχυρών βροχοπτώσεων.

Ο Μείλιχος είναι ένας μικρός χείμαρρος, έχει μικρή λεκάνη απορροής και ξεκινάει από το Παναχαϊκό μεταξύ των περιοχών της Βούντενης και των Συχαινών, διέρχεται παραπλεύρως του σκουπιδότοπου της Ξερόλακκας και καταλήγει μέσω της Αγυιάς στη θαλάσσια περιοχή της παλαιάς Τερψιθέας. Στο χείμαρρο Μείλιχο έγιναν επεμβάσεις στη λεκάνη απορροής φυτεύοντας δασικά είδη, προκειμένου να καλυφθούν γυμνές επιφάνειες.

Ο χείμαρρος Διακονιάρης δημιουργήθηκε από τη συμβολή δύο χειμάρρων που οι λεκάνες απορροής τους βρίσκονται στο Παναχαϊκό και συγκεκριμένα στην περιοχή της κοινότητας Ελεκύστρα και του οικισμού Ρωμανού. Τη δεκαετία 1970-1980 και πριν την κατασκευή της μεγάλης Περιμετρικής των Πατρών, η πεδινή κοίτη του Ελεκυστριανού εξετράπη, ώστε να εκβάλλει τα νερά του στην κοίτη του παρακείμενου Γλαύκου. Παράλληλα στην ορεινή κοίτη το Δασαρχείο Πατρών, κατόπιν μελέτης, κατασκεύασε σειρά φραγμάτων για τη μείωση της κλίσης και τη στερέωση των πρανών, ενώ παράλληλα αναδάσωσε τις γυμνές επιφάνειες της λεκάνης απορροής. Το τελευταίο φράγμα κατασκευάστηκε επί των ημερών μου το 1992. Είναι γνωστές οι ζημιές που προκαλούσε ο Διακονιάρης στις πεδινές οικιστικές και αγροτικές περιοχές στα δυτικά όρια της πόλης των Πατρών, πριν την εκτέλεση των παραπάνω δασοτεχνικών έργων, υπό την επίβλεψη του Δασαρχείου Πατρών. Εδώ πρέπει να γνωρίσω ότι η πεδινή κοίτη του Διακονιάρη στις αεροφωτογραφίες του 1945 είχε πλάτος περίπου 20 μέτρα.

Οι ανθρώπινες, παράνομες παρεμβάσεις προκάλεσαν τον περιορισμό του πλάτους της πεδινής κοίτης στα 3 μέτρα, γεγονός που δυσχέραινε την ομαλή ροή των υδάτων με συνέπεια να πλημμυρίζουν οι παράπλευρες εκτάσεις.

Στο χείμαρρο Γλαύκο η Δασική Υπηρεσία επενέβη την περίοδο 1970-1995 κατασκευάζοντας σειρά δασοτεχνικών έργων (φράγματα) στην ορεινή κοίτη και στη λεκάνη απορροής, αναδάσωσε γυμνές επιφάνειες, με αποτέλεσμα να μειώσουν την κλίση της κοίτης και να στερεώσουν τα πρανή αυτού και να περιορίσουν τις ζημιές στην πεδινή περιοχή, όταν υπήρχαν ισχυρά καιρικά φαινόμενα.

Την εν περιλήψει περιγραφή των παραπάνω παρεμβάσεων της Δασικής Υπηρεσίας, θεώρησα επιβεβλημένη, προκειμένου αφενός οι Πατρινοί να γνωρίσουν το έργο αυτό και αφετέρου να νιώσουν εν μέρει ασφαλείς σε περίπτωση ακραίων καιρικών φαινομένων. Η Δασική Υπηρεσία με τους επιστήμονες Δασολόγους, Τεχνολόγους Δασοπονίας, και λοιπού προσωπικού (Δασοφύλακες-Δασεργάτες-Δασοπυροσβέστες), διαχειρίζονται τα δασικά οικοσυστήματα της πατρίδας μας, τα οποία καλύπτουν το 70% της επιφάνειάς της. Η γνώση και η εμπειρία αποτελούν εγγύηση σωστής διαχείρισης των δασών που η Πολιτεία εμπιστεύθηκε από δημιουργίας του Ελληνικού Κράτους στα παραπάνω στελέχη διαχρονικά. Τα τελευταία χρόνια οι πολιτικοί ηγέτες δεν επέδειξαν ενδιαφέρον για τη σωστή διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων, αφού η χρηματοδότηση ήτο ελλιπής και η αποστελέχωση των αρμοδίων υπηρεσιών μεγάλη.

Η κλιματική αλλαγή που διαρκώς ακούμε δεν ήλθε μόνη της. Είναι αποτέλεσμα τόσο πολιτικών αποφάσεων, όσο και ανθρώπινων παρεμβάσεων στην ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος. Το μήνυμα που θέλω να δώσω με τη δημόσια αυτή παρέμβασή μου είναι «το προλαμβάνειν καλύτερο του θεραπεύειν», καθώς η πρόληψη και καταστολή, ιδίως των δασικών πυρκαγιών είναι αλληλένδετη και πρέπει να διαχειρίζονται από ένα Δημόσιο Φορέα, όπως συνέβαινε επί 100 χρόνια πριν.

Θεόδωρος Ε. Πολίτης

Δασολόγος - Περιβαλλοντολόγος

Επιτ. Επιθεωρητής Δασών Δυτικής Ελλάδος