Ο καθηγητής αστροφυσικής Γρ. Αντωνακόπουλος στο thebest.gr: "Το σύστημα αλλαγής της ώρας είναι μειονεκτικό για την Ελλάδα"

Της Ανθής Ροδοπούλου

Έχουμε συνηθίσει κάθε χρόνο την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου να αλλάζει η θερινή ώρα σε χειμερινή. Οι δείκτες των ρολογιών γυρίζουν μία ώρα πίσω. Συγκριμένα τα ξημερώματα της Κυριακής 31 Οκτωβρίου στις 4.00 πμ τα ρολόγια θα πρέπει να δείξουν 3.00 πμ.

Ποιοι παράγοντες άραγε καθιέρωσαν την αλλαγή της ώρας, την οποία και αποδέχτηκαν τα κράτη-μέλη της ΕΕ;

Οι απαιτήσεις της καθημερινότητας έχουν διαμορφωθεί πέραν των φυσιολογικών συνθηκών της ζωής μας. Σε αυτό έχουν συντελέσει κυρίως οι οικονομικές ανάγκες της διαβίωσής μας που δεν καθορίζονται πλέον από τους φυσικούς όρους του διαχωρισμού του 24ώρου σε μέρα και νύχτα που δίνεται από την κίνηση του ήλιου. Τα πιο παλιά χρόνια οι εργασίες τελείωναν με τη δύση του ήλιου και άρχιζαν με την ανατολή του. Σήμερα δεν υπάρχει αυτός ο διαχωρισμός και όλα μπορούν να γίνουν μέσα στο ίδιο 24ωρο. Στο πλαίσιο αυτών των αλλαγών έρχεται και η θέσπιση του λεγόμενου «οικονομικού χρόνου» ή ως γνωστόν της θερινής ώρας. Η θερινή ώρα είναι η αλλαγή της ώρας που ένα κράτος διαλέγει να υιοθετήσει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα του έτους. Η αλλαγή αυτή γενικά είναι κατά μία ώρα μπροστά από την ηλιακή ώρα. Βασίζεται σε ένα σύστημα που σκοπό έχει την καλύτερη αξιοποίηση του φωτός της ημέρας για εξοικονόμηση ενέργειας".

Σύμφωνα με την ΕΕ οι θερινές ρυθμίσεις θεσπίστηκαν τον 20ο αιώνα. Η ιδέα προϋπήρχε από τις αρχές του περασμένου αιώνα από το Βενιαμίν Φραγκλίνο ο οποίος και έμεινε γνωστός από τη φράση του: «early to bed, early to rise».

Οι πρώτοι που σκέφτηκαν να υιοθετήσουν ένα σύστημα που η μέτρηση του χρόνου (ρολόγια) να γίνεται μια ώρα νωρίτερα κατά τους θερινούς μήνες (θερινή ώρα) ήταν οι Βρετανοί. 

Η Βρετανική κυβέρνηση πιεσμένη από τις συνεχείς απεργίες των ανθρακωρύχων σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να μειώσει τις ενεργειακές της ανάγκες εάν η δραστηριότητα των εργοστασίων άρχιζε μία ώρα νωρίτερα με το φως του ήλιου και τελείωνε πριν τη δύση του ώστε να μην χρειάζεται περισσότερη κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας (οικονομική ώρα). Την ιδέα αυτή μιμήθηκαν διαδοχικά και άλλες χώρες και τέλος υιοθετήθηκε κι από την ΕΕ.

Στην περίπτωση της χώρας μας επιχειρήθηκε για πρώτη φορά η εφαρμογή της θερινής ώρας το 1932 για 3 μήνες δοκιμαστικά αλλά το μέτρο απορρίφθηκε λόγω της έντονης αντίδρασης του λαού ο οποίος είχε ήδη υποχρεωθεί να θέσει τα ρολόγια του 28 λεπτά μπροστά μετά την παγκόσμια εφαρμογή της ώρας ατράκτου (ή ζώνης). Σύμφωνα με την απόφαση της εφαρμογής της παγκόσμιας ώρας η επιφάνεια της Γης χωρίστηκε σε 24 ατράκτους (σχ. φέτα πορτοκαλιού) πλάτους 15⁰ εκάστης.

"Η αρίθμηση αρχίζει από το μεσημβρινό του Greenwich. Η άτρακτος που περιλαμβάνει το μεσημβρινό του Greenwich, παίρνει τον αριθμό 0, η επόμενη ανατολική άτρακτος παίρνει τον αριθμό 1 περιλαμβάνοντας στο Β. Ημισφαίριο την Κεντρική Ευρώπη και φτάνει μέχρι και την Κέρκυρα. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 2η ανατολική άτρακτο της οποίας ο κεντρικός μεσημβρινός περνάει από την Κων/πολη (μέσω της ατράκτου). Όλες οι χώρες που ανήκουν σε μια άτρακτο από το Βόρειο πόλο μέχρι και το Νότιο, έχουν την ίδια ώρα", ανέφερε ο Ομότιμος Καθηγητής Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Πατρών, Γρηγόρης Αντωνακόπουλος και συνεχίζει λέγοντας:

"Ο χρόνος διαφέρει μεταξύ των ατράκτων κατά ακέραιο αριθμό ωρών ανάλογα με τον αριθμό τους πχ. η ώρα Ελλάδος που βρίσκεται στη 2η ανατολική άτρακτο, διαφέρει κατά μία ώρα από τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης που ανήκουν στη διπλανή της, την 1η άτρακτο, ενώ διαφέρει κατά 2 ώρες από την 0 άτρακτο (Αγγλία).

Σύμφωνα με το σύστημα αυτό τα ρολόγια όλων των κατοίκων της Γης διαφέρουν κατά ακέραιο αριθμό ωρών που ορίζεται από τον αριθμό της ατράκτου που ανήκει η χώρα. 

Ο στρογγυλεμένος αυτός χρόνος αναφέρεται με διάφορα ονόματα: Παγκόσμιος Χρόνος (Universal Time), Χρόνος Ατράκτου (Zone Time), Standard Time και Επίσημος Χρόνος (Official Time).

Η εφαρμογή του μέτρου της θερινής ώρας έγινε από την ΕΕ υποχρεωτική για όλες τις χώρες-μέλη το 1975 ως Ευρωπαϊκός Νόμος και πραγματοποιείται την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου, για 7 μήνες, και η χειμερινή (ή ηλιακή ώρα) ξεκινάει την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου, με εφαρμογή για 5 μήνες.

Αυτή τη στιγμή οι χώρες της ΕΕ κατανέμονται σε 3 διαφορετικές ωριαίες ατράκτους: την ώρα της Δ. Ευρώπης (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ην.Βασίλειο), την ώρα της Κεντρικής Ευρώπης (17 χώρες) και την ώρα της Ανατολικής Ευρώπης (Ελλάδα, Κύπρος, Βουλγαρία, Εσθονία, Φιλανδία, Λετονία, Λιθουανία και Ρουμανία)".

Κατά πόσο όμως το συγκεκριμένο αυτό μέτρο της θερινής ώρας είναι αποδοτικό για τη χώρα μας;

"Το σύστημα αυτό είναι μειονεκτικό για την Ελλάδα διότι εξαναγκάζεται να αλλάξει την ώρα, όχι μόνο κατά μία ώρα αλλά κατά μία ώρα και μισή (περίπου 28 λεπτά) λόγω της θέσεώς της που είναι στο Δυτικό άκρο της 2η ανατολικής ατράκτου αποδεχόμενη την ώρα του κεντρικού μεσημβρινού της ατράκτου που διέρχεται από την Κων/πολη πχ. όταν τα ρολόγια μας δείχνουν 12μμ (ώρα ζώνης), η πραγματική μας ώρα που καθορίζεται από την κίνηση του Ηλίου είναι 10.30πμ (1 ώρα και 28λεπτά). Η Ελλάδα που ήδη προηγείται λόγω ζώνης κατά μισή ώρα περίπου –καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους- τη φυσικής ηλιακής ώρας, δεν έχει ανάγκη να απομακρύνεται από τον ηλιακό χρόνο κατά μία ακόμη ώρα που προβλέπει η θερινή ώρα. Επίσης λόγω του διακοπτόμενου ωραρίου εργασίας κατά τη μεσημβρία δεν έχει καμία οικονομία στην ηλεκτρική ενέργεια. Το 2017 μία μετανάλυση 44 μελετών διαπίστωσε ότι η θερινή ώρα οδηγεί μόνο σε 0,34% εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ημέρες εφαρμογής της", τονίζει ο κ. Αντωνακόπουλος. 

"Παρόλα αυτά η απόφαση που είχε λάβει το Ευρωκοινοβούλιο να καταργηθεί η αλλαγή ώρας έχει «φρενάρει» λόγω της πανδημίας του Covid-19. Σύμφωνα με το αρχικό πλάνο την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου 2021 τα κράτη μέλη θα «πείραζαν» για τελευταία φορά τα ρολόγια τους. Αυτό όμως δεν έχει γίνει μέχρι τώρα κι έτσι στις 31 Οκτωβρίου 2021 οι δείκτες των ρολογιών θα γυρίσουν 1 ώρα πίσω.

Βέβαια ο άνθρωπος ότι και να κάνει δεν πρόκειται να αλλάξει τους νόμους της φύσης. Όλος ο φυσικός και ζωικός κόσμος θα ακολουθεί τον κύκλο της ζωής, όπως καθορίζεται από την κίνηση του Ηλίου (μέρα-νύχτα) παρά τις ανθρώπινες επεμβάσεις".