Παραλιακό μέτωπο. Είμαστε σίγουρα σε σωστό δρόμο?

Στα πλαίσια της δημόσιας συζήτησης για το παραλιακό μέτωπο της πόλης, διαχωρίζονται συχνά τα «τεχνοκρατικά» ερωτήματα και οι διαδικασίες, με τα «πολιτικά ερωτήματα» και τις «πολιτικές πρακτικές». Τα ζητήματα του Πολεοδομικού Σχεδιασμού, της Κυκλοφοριακής Διαχείρισης, της Οικονομικής Ανάπτυξης, της Ποιότητας Ζωής, του Νομικού Πλαισίου και πλήθος άλλων αντιμετωπίζονται, σχεδόν πάντα, μεμονωμένα, υποβαθμίζοντας την σύνδεση, του ενός με το άλλο. Αυτό δυστυχώς δίνει την δυνατότητα στον καθένα είτε είναι φορέας είτε πρόσωπο να ιεραρχήσει όποιο θέμα θέλει ως κυρίαρχο, και να αναπτύξει το σκεπτικό του, τα επιχειρήματά του και με βάση αυτά τις διεκδικήσεις του. Όμως το σύνολο των θεμάτων και η κυρίως, η σύνδεση τους, είναι καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της πόλης. Αν δεν είναι καθορισμένος εξ’ αρχής ο στόχος, ο δρόμος και οι πρακτικές που θα ακολουθηθούν, τότε μπορεί η οποιαδήποτε ενέργεια ή απόφαση να έχει καταστροφικές για το μέλλον συνέπειες.

Για παράδειγμα είναι γνωστό ότι ο σχεδιασμός του νέο λιμανιού περιελάμβανε δύο φάσεις. Την πρώτη (Α) που ξεκινούσε το από την Παπαφλέσσα μέχρι τον Διακονιάρη και την Δεύτερη (Β) που ξεκινούσε από τον Διακονιάρη μέχρι τον Γλαύκο. Ο χαρακτηρισμός Α και Β φάση στα σχέδια, υπέκρυπτε και μία χρονική ιεράρχηση της κατασκευής. Ο συνυπολογισμός όμως όλων των παραμέτρων από το τότε Λιμενικό Ταμείο και τις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ οδήγησε στην αντιστροφή της κατασκευής.

Αυτή  ίσως είναι από τις πιο σημαντικές αποφάσεις που έχουν παρθεί, διότι είναι αυτή, που σήμερα μας επιτρέπει να θέτουμε το ζήτημα του παραλιακού μετώπου. Νομίζω ότι δεν θα μιλάγαμε καν, αν πρώτα είχε φτιαχτεί η Α φάση η οποία ουσιαστικά θα ήταν στην συνέχεια του υφιστάμενου λιμανιού.

Παρόλο που στην όλη συζήτηση τίθενται πλήθος ερωτημάτων, για πολιτικές δεσμεύσεις, πολιτικές πρακτικές και νομικές διαδικασίες, δεν έχουν ξεκαθαριστεί 3 βασικά ερωτήματα. Οι απαντήσεις ίσως δημόσια ακούγονται κοινές και ομόφωνες αλλά πραγματικά όλοι εννοούν το ίδιο πράγμα?

Α) Θέλουμε το Λιμάνι ή όχι? Όλοι πολύ εύκολα απαντούν ναι, αλλά η πράξη αποδεικνύει μάλλον ότι δεν ξέρουμε τι θέλουμε. Καλλιεργείται εδώ και χρόνια και τελευταία με ιδιαίτερη ένταση, μία σχέση αντιπαλότητας με τον φορέα διαχείρισης του Λιμανιού είτε αυτός ήταν το Λιμενικό Ταμείο είτε ο ΟΛΠΑ. Μία αντιπαλότητα που ουσιαστικά διαστρεβλώνει και την άποψη των πολιτών. Η πόλη οφείλει να θέλει το λιμάνι. Ανάπτυξη του λιμανιού σημαίνει ανάπτυξη της πόλης και το αντίστροφο. Ο Δήμος και ο Φορέας διαχείρισης οφείλουν να συνεργαστούν σοβαρά και με συστηματικό τρόπο και ο καθένας να γνωρίζει με ακρίβεια τα σχέδια τις προοπτικές και τις ανάγκες του άλλου και να σχεδιάζουν με βάση το κοινό όφελος.

Β) Η Λιμενική Ζώνη είναι κάποια στρέμματα δίπλα στην θάλασσα  προς εκμετάλλευση? Δυστυχώς διαφαίνεται μία σύγχυση για το τι ακριβώς λέμε Λιμενική Ζώνη. Η αντιμετώπιση της περιοχής ως ένα ιδιωτικό οικόπεδο που κάποιος εκμεταλλεύεται ή ως μία πλατεία που κάνουν βόλτα οι Πατρινοί, ουσιαστικά περιορίζει την οποιαδήποτε δυνατότητα σχεδιασμού και προοπτικής για το παραλιακό μέτωπο της πόλης. Η τεράστια συζήτηση που έχει γίνει για την χωρητικότητα του νέου λιμανιού, που έχει πολύ μεγαλύτερη επιφάνεια από το παλαιό (λες και την χωρητικότητα του λιμανιού μετριέται σε στρέμματα όπως τα οικόπεδα), των επιτρεπόμενων χρήσεων και την δυνατότητα δόμησης που υπάρχει στο υφιστάμενο λιμάνι αποδεικνύει ότι η περιοχή αντιμετωπίζεται με λανθασμένο τρόπο.

Η Λιμενική Ζώνη, το μέτωπο δηλαδή από τον Γλαύκο έως τον Μείλιχο, είναι μία εγκατάσταση με υποδομές τεράστιας αξίας και δυνατοτήτων, μέσα σε μία τεράστια έκταση. Την εγκατάσταση αυτή ελάχιστες πόλεις της Ελλάδας αλλά και της Μεσογείου έχουν την τύχη να φιλοξενούν. Ο χαρακτηρισμός της μάλιστα με νομικούς όρους ως λιμενική ζώνη, δίνει ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες. Το θέμα είναι, η καλύτερη δυνατή αξιοποίησή της (και όχι αναγκαστικά εκμετάλλευση της) για την επίτευξη πολλαπλών στόχων και όχι μόνο αυτού, του να  κάνουμε βόλτα δίπλα στην θάλασσα.

Γ) Τι ακριβώς σημαίνει απελευθέρωση του παραλιακού μετώπου? Σε συνέχεια του παραπάνω, σημαίνει τη δυνατότητα της πόλης να συμμετέχει αποφασιστικά στο σχεδιασμό του συνόλου του παραλιακού της μετώπου. Η ταύτιση, ακόμα και προσωρινά για τακτικούς λόγους, της έννοιας της απελευθέρωσης με την διαχείριση ενός τμήματος του χώρου από τον Δήμο και όχι από τον ΟΛΠΑ ή απλώς το γκρέμισμα του φράχτη αποδυναμώνει  κατά πολύ την οποιαδήποτε διεκδίκηση.

Με δεδομένες τις παραπάνω απαντήσεις στα ερωτήματα (διότι υπάρχουν και απόψεις που μιλούν για μετατροπή της Λιμενικής ζώνης αποκλειστικά σε ελεύθερο χώρο πρασίνου όποτε δεν έχει νόημα η περεταίρω συζήτηση) τίθεται το εξής ερώτημα:

Ποια είναι τα βήματα ώστε να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι?  Είμαστε στο σωστό δρόμο? Κατά την άποψή μου όχι.

Η πολιτική δέσμευση του Υπουργείου για επαναδιαπραγμάτευση της σύμβασης, στο σημείο που αφορά την έκταση την οποία διαχειρίζεται ο ΟΛΠΑ,  αυτή την στιγμή, χωρίς να έχουν προηγηθεί άλλα βήματα εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους.

Πιστεύω ότι πρώτο βήμα πρέπει να είναι η  εκπόνηση ενός City-Port Master Plan με συνεργασία του Δήμου και του ΟΛΠΑ αφού αυτός σήμερα είναι ο Φορέας διαχείρισης (ίσως μέσω μίας προγραμματικής σύμβασης)  για το σύνολο του παραλιακού μετώπου που εκτίνεται η Λιμενική Ζώνη. Ένα τέτοιο σχέδιο εξειδικεύει τους στόχους και ορίζει τις χρήσεις με λεπτομέρεια, σε κάθε κομμάτι της ζώνης, αλλά και τα σημεία επαφής της, με το Πολεοδομικό Συγκρότημα. Το σχέδιο αυτό θα ορίζει και θα εξυπηρετεί  τους κοινούς στόχους  και θα δώσει λεπτομερειακές απαντήσεις σε πλήθος προβλημάτων (χρήσεων, πολεοδομικών, κυκλοφοριακών, οικονομικών, θεσμικών κ.λ.π.) Καμία σχέση δεν έχει με οποιονδήποτε Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό διεθνή ή όχι. Καμία σχέση δεν έχει με γενικόλογους και ασαφείς καθορισμούς. Ένα τέτοιο σχέδιο είναι σαφές, λεπτομερειακό και εξειδικευμένο. Είναι το βήμα που θεμελιώνει ουσιαστικά την σχέση της πόλης και του Λιμανιού. Και όχι απαραίτητα του Δήμου και του ΟΛΠΑ. Ο οποιοσδήποτε διαγωνισμός αν απαιτηθεί έπεται έτσι και αλλιώς. Η εκπόνηση ενός τέτοιου σχεδίου μπορεί να γίνει ακόμα και τώρα.

Δεύτερο βήμα είναι ο καθορισμός και η δημιουργία των Διαχειριστικών φορέων. Έτσι και αλλιώς με την εκπόνηση ενός τέτοιου σχεδίου δεν υπάρχει θέμα αποχαρακτηρισμού της περιοχής από Λιμενική Ζώνη. Ο χαρακτηρισμός αυτός αντίθετα διευκολύνει κατά πολύ τις δυνατότητες σχεδιασμού και επεμβάσεων έστω και αν αυτές είναι η δημιουργία χώρων πρασίνου. Ταυτόχρονα, ερωτήματα όπως αυτά της χρηματοδότησης και βιωσιμότητας δράσεων, θα έχουν λυθεί από το σχέδιο .Η δημιουργία ενός Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου φαίνεται να είναι ένας ρεαλιστικός τρόπος.

Η επαναδιαπραγμάτευση της σύμβασης παραχώρησης προς τον ΟΛΠΑ είναι το τρίτο βήμα. Αν το θέμα των εκτάσεων που δεν θα διαχειρίζεται ο ΟΛΠΑ δεν έχει λυθεί, τότε ή ο ΟΛΠΑ θα συνεχίζει να τις διαχειρίζεται, ή θα ενταχθούν στο θεσμικό πλαίσιο περί αιγιαλού και παραλίας όποτε κανένας σχεδιασμός δεν θα είναι εφικτός.

Το σημαντικό και κρίσιμο την συγκεκριμένη χρονική στιγμή με όλο το μαύρο σύννεφο της οικονομικής κρίσης να πλανιέται, είναι η πολιτική πίεση για την χρηματοδότηση και κατασκευή του τρίτου τμήματος. Γιατί ανεξαρτήτως των όποιων πολιτικών δεσμεύσεων, ακόμα και του πρωθυπουργού, περί απόδοσης του παραλιακού μετώπου στο Δήμο, αν δεν δρομολογηθεί η κατασκευή του τρίτου τμήματος φοβάμαι ότι θα καταλήξει, να μιλάμε το πολύ πολύ  για την προβλήτα της Αγ. Νικολάου και ίσως για το τμήμα από τον Φάρο μέχρι το Διακονιάρη. Και άντε να βρεθούν και τα λεφτά για την συντήρησή τους.

Χρόνος υπάρχει. Θέληση υπάρχει?