Ο Οιδίποδας των τραγικών και… των Ελλήνων

Η Σοφία Μορώνη, Θεατρολόγος-Φιλόλογος και κριτικός θεάτρου μας απέστειλε το ακόλουθο κείμενο – κριτική για την παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας «Οιδίπους, ο Μύθος της ιστορίας του κόσμου όπως τον είπαν οι Έλληνες» που έκανε πρεμιέρα στις 19 και 20 Ιουλίου 2018 στο Αρχαίο Ρωμαικό Ωδείο στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας.

Ο Οιδίποδας, σαν μέρος του θηβαικού θρύλου, δεν είναι ο τραγικός ήρωας που πάσχει εξ αιτίας μιας ηθικής κακότητας, δηλ. μιας δικής του ενσυνείδητης  αμαρτίας  ούτε όμως κι αυτός που τσακίζεται από την ανελέητη δραματική του μοίρα που αντιμετωπίζει παθητικά. Είναι η ελληνική ή εν πολλοίς δυτική ανθρώπινη  κοσμοθεωρία: είναι ο άνθρωπος που όχι μόνο καρτερικά  υπομένει τη μοίρα του αλλά και με επιβλητική δύναμη, πάει να την συναντήσει  και την αρπάζει με φλόγα και  με πάθος έτσι ώστε να βρει την αλήθεια, τη  γνώση, το εσωτερικό  φως «το άφεγγο φως που κατακλύζει όλο του το κορμί, πια, όταν πεθαίνει» (στ.1549-1550 Οιδ. Επί κολωνώ).

Το εντυπωσιακό είναι ότι με την εσωτερική γνώση και με δύναμη ανυπέρβλητη πεθαίνει ευτυχισμένος κι ευτυχισμένοι εύχεται να είναι κι όλοι όσοι εγγίζουν το θεικό έλεος (Η Αθήνα κι ο βασιλιάς της Θησέας, εδώ) και όχι όσοι υπηρετούν τους ανθρώπινους, σκληρούς και άτεγκτους νόμους (ο αυταρχικός Κρέων)(«ευδαίμονες γένοισθε, καπ’ ευπραξία/ μέμνησθέ μου θανόντος ευτυχείς αεί»στ. 1554-1555, Οιδίπους Επί Κολωνώ).

Γι αυτούς τους νεκρούς (δεν πρέπει το πένθος γιατί προκαλεί τη θεική οργή, στ.1753 Οιδίπους Επί Κολωνώ). O άνθρωπος Οιδίπους στέκεται πάνω απ΄ τους ανθρώπινους νόμους που αποδεικνύονται ευτελείς μπρος στο θείο δίκαιο, την αιώνια μεγάλη τάξη, με την αιώνια ισχύ της. Όταν τη γνωρίζει, κατακτάει αυτή την περίεργη ευτυχία που δεν εντοπίζεται στη χαρά αλλά στο πένθος, δεν κερδήθηκε δηλ. μέσα από ευκολίες αλλά μέσα από το πάθος.

Έτσι ο Οιδ, αναδεικνύεται  σε  άνθρωπο μεγαλόπρεπο και σε ύψιστη θεατρική μορφή, που κάνει τον θεατή να μη φεύγει από παράσταση του Οιδίποδα θλιμμένος, αλλά περιέργως ανακουφισμένος. («τουτ’ εστίν ήδη καποθαυμάσαι πρέπον» στ.1586 Οιδίπους Επί Κολωνώ).  Αυτό το συναίσθημα αφήνει και η παράσταση του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. μας, που ανέβηκε στο Αρχαίο Ωδείο στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ της Πάτρας 19,20 Ιουλίου σε  διασκευή και σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή Σταύρου Τσακίρη.

Σε εναλλασσόμενη αφήγηση-δράση χωρίς χορό, με επιτυχημένη  επιλογή αποσπασμάτων των κειμένων των τραγικών μας (μερίδα λέοντος είχαν τα τρία Σοφόκλεια έργα και το ένα του Αισχύλου), ρέουσα μετάβαση νοημάτων και στέρεη συνοχή  συντίθεται ο μύθος του Οιδίποδα σε μια παράσταση που δεν αφήνει  καθόλου ασυγκίνητο τον θεατή. Χωρίς να υπάρχουν  κορώνες και στόμφος  η παράσταση δημιουργεί ατμόσφαιρα τραγικού με τη συμβολή πολλών στοιχείων: του τραγικού λόγου φυσικά, της σκηνοθεσίας (Τσακίρης) της εκπληκτικής πραγματικά μουσικής  (Μίνως Μάτσας)  και της ευφυούς-εικονοπλαστικής σκηνογραφίας (Αλέξανδρος Ψυχούλης).

Η κίνηση (ΖΩΗ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ) δίνει πολλές δυνατές στιγμές, σε κάποια σημεία, όμως, δεν ολοκληρώνεται η εντύπωση ή είναι άδηλη η σήμανση. Αν και φαινόταν ο καλλιτεχνικός μόχθος τόσο της προετοιμασίας όσο και της επί σκηνής προσπάθειας όλων των ηθοποιών κάποια ανομοιογένεια υποκριτικής απόδοσης  υπήρξε. Διακρίθηκε στις τραγικές αποχρώσεις ύφους, φωνής και παρουσίας η Μαρία Κίτσου (Ιοκάστη) αλλά και ο Γεράσιμος Γεννατάς (Κρέων) εξέπληξε πολύ ευχάριστα με την απόδοσή του και σε τραγικό ρόλο. Στον ρόλο του Οιδίποδα, στην τελευταία του ηλικία αλλά και του γενάρχη Κάδμου και μάντη Τειρεσία ο Τάκης Χρυσικάκος που αν και έμπειρος στον χώρο της υποκριτικής δεν συνέβαλλε πάντα στην απαίτηση της τραγικότητας.

Πολύ καλοί: Δ. Λάλος (Οιδίποδας), Αντιγόνη η Λένα Δροσάκη, Ετεοκλής ο Γιώργος Παπαπαύλου, Πολυνείκης ο Μάνος Καρατζογιάννης, ενώ σε άλλους ρόλους οι απόφοιτοι της δραματικής σχολής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας: Δημήτρης Παγώνης (ΑΙΜΩΝ), Νάνσυ Χριστοπούλου (ΑΙΘΡΑ), Κώστας Νικούλι (ΘΗΣΕΑΣ) Ελένη Ανδρικοπούλου (ΑΓΓΕΛΟΣ), πήραν το βάπτισμα στο αρχαίο δράμα και  με χαρά αναμένουμε να δούμε  την πρόοδο και την ωρίμανση της καλλιτεχνικής τους απόδοσης.

Λιτά κι απέριττα τα κοστούμια της Oρσαλίας Παρθένη, εναρμονισμένα  στο γενικότερο ύφος χωρίς όμως μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική ομορφιά ώστε να είναι ένα ακόμη δυνατό σημείο της παράστασης.

Συμπερασματικά μιλώντας ήταν  μια ενδιαφέρουσα, επιστημονικά και καλλιτεχνικά, ιδέα, στη σύλληψή της που δουλεύτηκε με ευθύνη και μόχθο από όλους  και παρά τις  όποιες επιμέρους επισημάνσεις κάναμε, είχε  αξιόλογο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, τέτοιο που να κάνει το ΔΗΠΕΘΕ μας ικανό πρεσβευτή της τοπικής μας πολιτιστικής δημιουργίας σε όποιο θέατρο της Ελλάδας παιχτεί.