Στέλιος Κυμπουρόπουλος: Η πανδημία ξεσκέπασε τις αδυναμίες και τα πλεονεκτήματα της χώρας μας

Όταν ξέσπασε η πανδημία, η ΕΕ δέχτηκε κριτική για ανεπαρκή συνεργασία. Τα κράτη μέλη έχουν κατά κύριο λόγο την ευθύνη των υγειονομικών πολιτικών, αλλά μήπως ήρθε η ώρα για την ανάληψη περισσότερων δράσεων σε επίπεδο ΕΕ;

Όπως πολύ σωστά είπατε και την ερώτησή σας, η δημόσια υγεία δεν αποτελεί πυλώνα των πολιτικών της ΕΕ. Όμως, όλα τα κράτη μέλη υπό την ΕΕ και τα όργανά της ανέπτυξαν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα κοινές πολιτικές για την προμήθεια ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού, την αύξηση της παραγωγής μασκών και απολυμαντικών μέσων και από κοινού στραφήκανε στη χρηματοδότηση των προσπαθειών των επιστημόνων για την εξεύρεση θεραπειών για τον κορονοϊό και εμβολίου. Μη λησμονούμε επίσης, πως και η προμήθεια των εμβολίων και η διανομή στα κράτη μέλη θα γίνει συνολικά από την Ένωσή μας. Χρειάζεται, όντως, όλα αυτά που έγιναν κατά τη διάρκεια της πανδημίας να μετατραπούν σε μόνιμες κοινές πολιτικές της Ένωσης. Χρειάζεται, όντως, να αναπτυχθούν κοινά ιατρικά πρωτόκολλα και διαδικασίες. Προς την κατεύθυνση αυτή, και ο ίδιος ως γιατρός, έχω κατευθύνει μαζί με συναδέλφους μου ευρωβουλευτές, από διάφορα κράτη μέλη και από άλλες κοινοβουλευτικές ομάδες, πολλές από τις πρόσφατες πρωτοβουλίες μου. Πρόσφατα, κατέθεσα ερώτηση με άλλους 30 συναδέλφους μου, ζητώντας τη δραστηριοποίηση της Ένωσης ώστε να ενισχυθεί η πρωτοβάθμια περίθαλψη των πολιτών, οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα να καταφύγουν στα νοσοκομεία λόγω της πανδημίας. Στο αντίστοιχο πνεύμα ήταν και η ερώτηση που είχα καταθέσει για τη διαμόρφωση κοινών πολιτικών γύρω από την αιμοδοσία και τη ψυχική υγεία.

Ποιους οικονομικούς τομείς στην Ελλάδα θεωρείτε υποσχόμενους τα επόμενα χρόνια;

Δυστυχώς, η πανδημία όπως και κάθε κρίση, ξεσκέπασε τις αδυναμίες και τα μειονεκτήματα της χώρας μας. Η Ελλάδα διατηρεί μια πάρα πολύ μεγάλη εξάρτηση στον τριτογενή τομέα, δηλαδή τον τουρισμό, την παροχή υπηρεσιών και το εμπόριο, ιδίως από μικρές επιχειρήσεις. Αυτοί οι κλάδοι είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι στις διεθνείς αναταράξεις και στις οικονομικές κρίσεις. Θα πρέπει λοιπόν, να μειωθεί η εξάρτηση της οικονομίας από αυτούς τους κλάδους και να ανακατευθυνθούν πόροι και κεφάλαια στον πρωτογενή τομέα και στη βιομηχανία. Έτσι, και η εξάρτηση της χώρας μας από εισαγωγές θα περιοριστεί, αλλά και θα πολλαπλασιαστούν οι τομείς εισροής συναλλάγματος και κεφαλαίου. Ταυτόχρονα όμως, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τόσο ο πρωτογενής τομέας, όσο και η βιομηχανία θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν, όχι για να αναπαράγουν την υφιστάμενη μορφή τους, αλλά για να αναβαθμιστούν. Για να το πω πιο απλά, θα πρέπει να αναπτύξουμε έναν πρωτογενή τομέα που καλύπτει πολλαπλάσιες από τις εθνικές ανάγκες και που στοχεύει στις διεθνείς αγορές με ποιοτικά, χαμηλού κόστους αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα τα οποία έχουν πιθανώς υποστεί και επεξεργασία για να αυξηθεί η προστιθέμενη αξία τους. Σε ό,τι αφορά τη βιομηχανία, θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν εκείνοι οι κλάδοι της στους οποίους μπορούν να σημειωθούν σημαντικές εξαγωγικές επιδόσεις και όχι να χρηματοδοτηθεί για να επιβιώσουν παρωχημένες βιομηχανικές μονάδες. Οφείλουμε να στραφούμε στις νέες τεχνολογίες, ειδικά στη ψηφιακή τεχνολογία, οφείλουμε να δώσουμε έμφαση στους εναλλακτικούς τρόπους παραγωγής ενέργειας και μεταφορών, τομείς οι οποίοι και θέσεις εργασίας μπορούν να δημιουργήσουν, αλλά και σημαντικές εξαγωγικές επιτυχίες να σημειώσουν.

Η πανδημία επηρέασε ακόμη περισσότερο τα άτομα με αναπηρία. Ποια είναι τα μέτρα που θα διασφαλίζουν τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία σε αυτό το πλαίσιο;   

Σε αυτή την άσχημη συγκυρία αποδείχτηκε με τραγικό τρόπο το ότι οι υφιστάμενες πολιτικές αντιμετώπισης κρίσεων παγκοσμίως, δεν είχαν προνοήσει επαρκώς για τις ιδιαίτερες συνθήκες διαβίωσης των αναπήρων και άλλων κοινωνικών ομάδων. Παρατηρήθηκε ο πολλαπλάσιος κίνδυνος μόλυνσης και θανάτου από τον κορωνοϊό για όσους διαβούν σε κλειστές δομές, η έλλειψη σχεδιασμού για την παροχή επείγουσας υποστήριξης σε όσους το χρειάζονταν. Σημαντικό υπήρξε και το πλήγμα που υπέστησαν κατά το πρώτο lockdown με το κλείσιμο των δομών εκπαίδευσης και τη μη λειτουργία των επιτροπών πιστοποίησης αναπηρίας.

 Στην Ε.Ε. αυτό το διάστημα διαμορφώθηκε η νέα στρατηγική για την αναπηρία για την επόμενη δεκαετία. Σε αυτή τη νέα στρατηγική ο παράγοντας της πανδημίας και οι τραγικές της επιπτώσεις στις ζωές των αναπήρων λήφθηκαν υπόψη. Το πνεύμα της στρατηγικής είναι μια γενικότερη μετακίνηση των πολιτικών στο να συμπεριλαμβάνονται τα δικαιώματα των αναπήρων σε κάθε πτυχή τους και να μην διασφαλίζονται μόνο σε ειδικές αποκομμένες νομοθεσίες. Στην ίδια φιλοσοφία είναι και το Ελληνικό Εθνικό σχέδιο για την αναπηρία. Έτσι λοιπόν στα μέτρα αντιμετώπισης μιας οποιασδήποτε κρίσης θα υπάρχει ιδιαίτερη μέριμνα για τους ανάπηρους πολίτες, από την αρχή του σχεδιασμού τους και δεν θα έρχεται να προστίθεται μετά, όταν ενδεχομένως είναι ήδη αργά, όπως συνέβαινε ως τώρα.

Πώς προμηνύεται από εδώ και στο εξής το μέλλον της εργασίας; 

Η αγορά εργασίας, σε ευρωπαϊκό αλλά και εθνικό επίπεδο, χρειάστηκε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να υποστεί μια βίαιη προσαρμογή στρεφόμενη στη τηλεργασία. Αυτό αποτελεί μια πρόκληση που θα μας απασχολήσει για τα επόμενα χρόνια, καθώς χρειάζεται να την προσδιορίσουμε νομοθετικά, εξασφαλίζοντας την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων από τυχόν αυθαιρεσίες των εργοδοτών. Η τηλεργασία και άλλες τυχόν ευέλικτες μορφές εργασίας στο μέλλον θα αξιοποιούνται όλο και περισσότερο από τους εργοδότες. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να προσαρμοστούν σε αυτή τη νέα πραγματικότητα και να ενσωματώσουν τις δεξιότητές τους σε αυτήν. Οι νέες μορφές απασχόλησης από μόνες τους δεν έχουν κάποιο πρόσημο, θετικό ή αρνητικό. Το αν η αγορά εργασίας θα έχει ευνοϊκή εξέλιξη για τους εργαζομένους  θα εξαρτηθεί από τις αναπτυξιακές προοπτικές κάθε χώρας και τη μείωση ή όχι της ανεργίας. Όσο και αν νομοθετικά καθορίσουμε την αγορά, όσο και αν νομοθετικά καλύψουμε τους εργαζομένους, εάν η ανεργία παραμένει υψηλή, πάντα οι εργαζόμενοι βρίσκονται στην πραγματικότητα εκτεθειμένοι σε αυθαιρεσίες. Άρα, θα πρέπει να δώσουμε έμφαση πέρα από τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που ανέφερα πιο πριν, πρωταρχικά στη μείωση της ανεργίας η οποία αποτελεί και τη μόνη πραγματική ασπίδα για τους εργαζομένους.

Ως μέλος της Επιτροπής Απασχόλησης του Κοινοβουλίου, έχω καταθέσει μια σειρά από τροπολογίες που αναδεικνύουν την ανάγκη να κατανοήσουμε βαθύτερα τις δομικές αλλαγές στην αγορά εργασίας και να εντοπίσουμε τις απαραίτητες (ψηφιακές κι άλλες) δεξιότητες για τις θέσεις εργασίας του μέλλοντος. Οφείλουμε να αναβαθμίσουμε την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση για να ανταποκριθεί στις μελλοντικές προκλήσεις αλλά και να την κάνουμε πιο ελκυστική για νέους υποψηφίους.

Αλλά φυσικά όλες αυτές οι αλλαγές πρέπει να συντελεστούν έχοντας στο νου την ανάγκη για μια συμπεριληπτική ψηφιακή μετάβαση, χωρίς να αφήνουμε πίσω πληθυσμιακές ομάδες οι οποίες πλήττονται δυσανάλογα, όπως γυναίκες, ανάπηροι και νέοι.

Κι είναι κάτι που τόνισα και στην πρόσφατη συνάντησή μου με την Πρόεδρο της Κομισιόν, όταν τη ρώτησα πώς θα διασφαλίσουμε ότι τα Κράτη της ΕΕ θα θέσουν τα προγράμματα δεξιοτήτων για νέους στο επίκεντρο των Εθνικών τους Σχεδίων Ανάκαμψης. Είναι ένα από τα στοιχήματα της γενιάς μας κι οφείλουμε να μην τους απογοητεύσουμε!

 Πώς βλέπετε την οικονομική κατάσταση να διαμορφώνεται στην Ελλάδα μετά την πανδημία;

Αυτή είναι στην πραγματικότητα η ερώτηση που απασχολεί τους περισσότερους Έλληνες και χαίρομαι πραγματικά που μου την κάνετε, καθ’ ότι είναι αυτή που περισσότερο απ’ όλες απασχολεί και την κυβέρνηση. Δυστυχώς το 2020 χάθηκε η δυνατότητα που διαγράφονταν στον ορίζοντα να έχουμε μια εξαίσια από οικονομικής άποψης χρονιά, με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, μείωση της ανεργίας, βελτίωση του οικονομικού κλίματος. Αντιθέτως, εξαιτίας της πανδημίας παρουσιάστηκε έντονη ύφεση και επιβάρυνση των δημοσιονομικών δεικτών. Αυτό που δεν άλλαξε είναι οι εξαιρετικές επενδυτικές προοπτικές της χώρας μας και το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για την Ελλάδα, καθώς και η διατήρηση της αξιοπιστίας της χώρας μας όπως αυτή διαγράφεται και στις εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης. Με βάση τα ανωτέρω, θεωρώ πως με το που θα εξαφανιστεί η πανδημία και θα επαναλειτουργήσει η αγορά, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, θα παρουσιαστεί μια αναπτυξιακή έκρηξη στη χώρα μας που θα μας επιτρέψει να καλύψουμε το χαμένο έδαφος του 2020 και να θέσουμε τις προοπτικές για μία ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη το 2022. Γι’ αυτό όμως θα πρέπει πέρα από την κυβέρνηση που λαμβάνει εκτεταμένες πρωτοβουλίες αναπτυξιακού χαρακτήρα, όπως τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και φορολογικών επιβαρύνσεων επιχειρήσεων και ιδιωτών, θα πρέπει και οι επιχειρηματίες να συνδράμουν την προσπάθεια αυτή λαμβάνοντας επενδυτικές πρωτοβουλίες, καθώς και οι πολίτες με το να συνεχίσουν να είναι ενεργοί στις πολιτικές πάταξης της φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής.

Υπάρχει έκδηλη ανησυχία για τον τομέα του τουρισμού. Ποια είναι η γνώμη σας;

Μετά την τόσο αρνητική χρονιά, από άποψη αφίξεων και εισπράξεων για τον τουρισμό, είναι φυσικό να ανησυχώ για τον κλάδο. Θα περάσει καιρός μέχρι οι πολίτες να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους για ταξίδια στο εξωτερικό, εφόσον φυσικά έχουν διατηρήσει τις θέσεις εργασίας τους και δεν έχουν πληγεί από τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Γι’ αυτό όπως και σας απάντησα στην πρώτη σας ερώτηση, θεωρώ αναγκαίο να αναπροσαρμόσουμε το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας μας και να μειώσουμε την εξάρτησή μας από το τουριστικό συνάλλαγμα. Κατά τη μεταβατική αυτή φάση, θα πρέπει βέβαια να συνδράμουμε τους χιλιάδες εργαζομένους στον τουρισμό ,εποχιακούς και μόνιμους, και τις τοπικές κοινωνίες οι οποίες ζουν με τα έσοδα της τουριστικής περιόδου. Ο κλάδος του τουρισμού θα πρέπει και ο ίδιος να αναπροσαρμοστεί ώστε να απευθύνεται σε υψηλότερου εισοδήματος τουρίστες με υψηλής ποιότητας υπηρεσίες αντί του υφιστάμενου μοντέλου που σε πολλές περιοχές της χώρας μας επικρατεί, δηλαδή των μικρών οικογενειακών τουριστικών μονάδων που πολύ εύκολα μπορούν να καταστούν μη βιώσιμες. Δεν ταυτίζω την ποιότητα του τουρισμού με τη δημιουργία τουριστικών θερέτρων ή ξενοδοχειακών μεγαθηρίων. Μπορείς να παρέχεις ποιοτικές τουριστικές υπηρεσίες και με πολλούς άλλους τρόπους.

Είναι δε κάτι που αναγνωρίζει η πλειοψηφία των πολιτικών ομάδων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Παρά τις περιορισμένες αρμοδιότητες της ΕΕ στον τουρισμό, ήδη από το περασμένο καλοκαίρι είχαμε τονίσει την ανάγκη, πρωτίστως να διαχειριστούμε τις άμεσες συνέπειες αλλά και να αδράξουμε την ιστορική ευκαιρία να εκσυγχρονίσουμε τον τουρισμό, να επενδύσουμε στο ανθρώπινο δυναμικό του καθώς και να αξιοποιήσουμε καλές/καινοτόμες πρακτικές για να τον κάνουμε πιο βιώσιμο.