Πολλαπλή σκλήρυνση: Ποιοι πρέπει να κάνουν το εμβόλιο της γρίπης και ποιοι όχι

Σε μια περίοδο όπου βιώνουμε το δεύτερο «κύμα» του κορωνοϊού και στην Ελλάδα, ο αντιγριπικός εμβολιασμός  των ευπαθών ομάδων, σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα καθίσταται ακόμα πιο αναγκαίος, ωστόσο τίθενται ερωτήματα όσον αφορά περιπτώσεις ασθενών με νευρολογικά νοσήματα και δη με πολλαπλή σκλήρυνση.

Ο νευρολόγος Γεράσιμος Γραμματικόπουλος μιλά στο thebest.gr για το αν και σε ποιους συνίσταται ο εμβολιασμός κατά της γρίπης.

Το ζήτημα του  αντιγριπικού εμβολιασμού των ευπαθών ομάδων, ειδικά στην παρούσα συγκυρία με την πανδημία του κορωνοϊού, έρχεται πιο επιτακτικά στο προσκήνιο, ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις τίθενται ερωτήματα ως προς την ασφάλειά του σε νευρολογικούς ασθενείς. Για τους ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας, συστήνεται ο εμβολιασμός και αν ναι για ποιους λόγους;

Φέτος περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά είναι σημαντικό να εμβολιαστούν οι ευπαθείς ομάδες κατά της γρίπης, με οφέλη τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και για το κοινωνικό σύνολο. Ο φόρτος τόσο για τον μεμονωμένο ασθενή όσο και για το ΕΣΥ μιας ταυτόχρονης έξαρσης Covid-19 και γρίπης είναι προβλέψιμα επικίνδυνο κοκτέιλ. Η Πολλαπλή Σκλήρυνση είναι μια αυτοάνοση νόσος και στο σύνολό τους οι προφυλακτικές θεραπείες που λαμβάνουν οι ασθενείς, επιδρούν επί του ανοσοποιητικού συστήματος τροποποιητικά και/ή κατασταλτικά. Εξ αρχής λοιπόν γίνεται κατανοητό πως ο ασθενής με MS διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο λοίμωξης από τον ιό της γρίπης σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Νευρικές οδοί που έχουν στο παρελθόν “χτυπηθεί” από την νόσο, ακόμα και με πλήρη υποστροφή των συμπτωμάτων και κλινικών σημείων μετά την ύφεση της ώσης, είναι λογικό να διαθέτουν μειωμένες “ρεζέρβες” σε σχέση με ένα υγιές άτομο.

Ως εκ τούτου, η υπερθερμία του πυρετού αλλά και η συνολική σωματική καταπόνηση που συνοδεύουν την γρίπη μπορούν να εκφραστούν στον ασθενή με “επανεμφάνιση” ή οξεία και έντονη επιδείνωση προϋπαρχόντων νευρολογικών ελλειμμάτων, δυσχεραίνοντας σημαντικά την καθημερινότητά του έως την ίαση από την λοίμωξη – απειλώντας ακόμα και την αυτοεξυπηρέτησή του αν π.χ. αφορά κινητικά ελλείμματα. Επιπλέον, αρκετές έρευνες έχουν συσχετίσει τις ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού και πρωτίστως της γρίπης, με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μιας νέας ώσης. Παρότι η συσχέτιση δεν έχει επιβεβαιωθεί επιδημιολογικά ούτε αφορά μια σχέση 1 προς 1, είναι αιτιοπαθολογικά λογική. Η γενικευμένη διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να συμπαρασύρει και το αυτοάνοσο κομμάτι του που ευθύνεται για την Πολλαπλή Σκλήρυνση. Στο ίδιο σκεπτικό εδράζεται και μια επιφύλαξη που είχε διατυπωθεί παλαιότερα ως προς τον αντιγριπικό εμβολιασμό η οποία όμως δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται από την κλινική εμπειρία και τις δημοσιευμένες έρευνες: η ανοσολογική διέγερση που προκαλεί ένα εμβόλιο που δεν περιέχει ζωντανό ιό, παρά στοχευμένα τμήματά του, δεν φαίνεται ικανή να αναζωπυρώσει την νόσο. Σύμφωνα λοιπόν με τις τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας, όπως δημοσιεύθηκαν τον Αύγουστο του 2019, ο αντιγριπικός εμβολιασμός με μη ζώντα ιό γενικά συστήνεται στους ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση.

Μπορούν να υπάρξουν κίνδυνοι από τον αντιγριπικό  εμβολιασμό σε αυτή την ομάδα ασθενών;

Ο μεγάλος φόβος για τον εμβολιασμό σε άτομα σε ανοσοτροποποιητική ή ανοσοκατασταλτική αγωγή αφορά εμβόλια με ζωντανό εξασθενημένο, τυπικά μη νοσογόνο, ιό/βακτήριο που μπορεί – υπό συνθήκες ανοσοκαταστολής – να αναπαραχθεί προκαλώντας το ίδιο την νόσο ή παραλλαγή αυτής. Το ενέσιμο εμβόλιο της γρίπης που κυκλοφορεί στην χώρα μας είναι αδρανοποιημένος, κατατετμημένος ιός και δη αδύνατον να αναπαραχθεί. Είναι λοιπόν ασφαλής και συνιστώμενη η χορήγησή του σε ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση που λαμβάνουν μία από τις κοινές θεραπείες. Ένα άλλο ερώτημα που εύλογα προκύπτει, είναι αν η όποια προφυλακτική αγωγή επηρεάζει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Από τις σχετικές επιστημονικές μελέτες προκύπτει πως ακόμα και στις περιπτώσεις που παράγεται σχετικά μικρότερος αντισωματικός τίτλος, το επίπεδο προστασίας απέναντι στον ιό είναι καθόλα συγκρίσιμο με άτομα χωρίς θεραπεία (με MS ή υγιή) και επομένως ωφέλιμο και αυτό αφορά και ισχυρότερες αγωγές δεύτερης γραμμής όπως για παράδειγμα το natalizumab. 

Yπάρχουν περιπτώσεις ασθενών για τους οποίους δεν συστήνεται ο εμβολιασμός και ποιες είναι αυτές;

Oι εξαιρέσεις αφορούν τρεις βασικές κατηγορίες. Πρώτον, την χορήγηση του εμβολίου κατά την διάρκεια μιας ώσης της νόσου και ενώ ο ασθενής λαμβάνει υψηλές δόσεις ενδοφλέβιας κορτιζόνης για την καταπολέμησή της.  Δεύτερον, εν μέσω μιας οποιασδήποτε συστημικής λοίμωξης και αυτό είναι αντένδειξη που αφορά όλους τους ασθενείς, όχι μόνο την “ειδική περίπτωση” της Πολλαπλής Σκλήρυνσης. Τρίτον, στην περίπτωση ειδικών ισχυρών ανοσοκατασταλτικών θεραπειών ή θεραπειών ανασύστασης του ανοσοποιητικού υπάρχουν συγκεκριμένα χρονικά “παράθυρα” για τον εμβολιασμό (όχι μόνο τον αντιγριπικό) που πρέπει να τηρούνται. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι λοιπόν σημαντικό ο οικογενειακός γιατρός να έρχεται σε συνεννόηση με τον θεράποντα νευρολόγο ώστε να βελτιστοποιείται ο προγραμματισμός της εμβολιακής προστασίας.

Ποιοι άλλοι ασθενείς με νευρολογικά νοσήματα πρέπει να εμβολιαστούν με το εμβόλιο της γρίπης;

Οι ασθενείς με χρόνια νευρολογικά προβλήματα παρουσιάζουν αυξημένη ευθραυστότητα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Επομένως, κατά γενικό κανόνα,  πρέπει να ακολουθούν το εμβολιαστικό πρόγραμμα ως ευπαθής ομάδα. Υπό αυτή την οπτική, η νόσος που πρώτη ξεπηδά στο μυαλό είναι η Βαρεία Μυασθένεια, τόσο για την ευπάθεια των ασθενών σε αναπνευστικές λοιμώξεις, όσο και για την δυσκολία που υπάρχει όσον αφορά τις επιτρεπόμενες φαρμακευτικές θεραπείες για την αντιμετώπισή τους καθώς υπάρχει μια ευμεγέθης λίστα “απαγορευμένων” δραστικών ουσιών.

Yπάρχουν αντιστοίχως περιπτώσεις που πρέπει να εξαιρεθούν; Ποιοι και γιατί;

Οι εξαιρέσεις ακολουθούν τον ίδιο κεντρικό κανόνα: όσον αφορά την ασφάλεια, ασθενείς που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτική θεραπεία δεν πρέπει να λαμβάνουν εμβόλια με ζώντες οργανισμούς (που όπως είπαμε όμως δεν αφορά τον αντιγριπικό εμβολιασμό στην χώρα μας) ενώ όσον αφορά την αποτελεσματικότητα, για κάποιες ειδικές θεραπείες θα πρέπει να λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένα χρονικά παράθυρα, πάντα κατόπιν συνεννόησης του οικογενειακού γιατρού με τον θεράποντα νευρολόγο. Φυσικά ισχύουν και όλοι οι περιορισμοί και εξαιρέσεις που αφορούν την γενική Παθολογία και που μπορεί να συντρέχουν και σε έναν νευρολογικό ασθενή.

Σχετικά με τον γιατρό Γεράσιμο Γραμματικόπουλο:

Ο Γεράσιμος Γραμματικόπουλος είναι Νευρολόγος. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Δευτέρου Πανεπιστημίου της Νάπολης (SUN) το 2007 με βαθμό Άριστα (110/110). Ειδικεύθηκε στη Νευρολογία στην πανεπιστημιακή νευρολογική κλινική του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών (2014-2018). Από το 2019 διατηρεί Νευρολογικό Ιατρείο στην Αγυιά Πατρών, Αγίου Κωνσταντίνου 51. Το ιατρείο διαθέτει Ηλεκτροφυσιολογικό Εργαστήριο: διενεργούνται ηλεκτρονευρογράφημα (ΗΝΓ), μυογράφημα (ΗΜΓ) και Οπτικά Προκλητά Δυναμικά (ΟΠΔ). Το ιατρείο παρέχει προσβασιμότητα για ΑΜΕΑ και άτομα με κινητικές δυσκολίες.