ΑΙΘΕΡΑΣ : δίκτυο παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα

Το δίκτυο Αιθέρας είναι το πρώτο διαδραστικό σύστημα παρακολούθησης και καταγραφής της ποιότητας του αέρα που αναπνέουμε στην Δυτική Ελλάδα. Είναι ένα σύστημα που αποτελείται από χαμηλού κόστους αισθητήρες μέτρησης αιωρούμενων σωματιδίων, πανοραμικές κάμερες και μια διαδικτυακή πλατφόρμα που καταγράφει την ποιότητα του αέρα και το πεδίο ορατότητας κατά μήκος της πόλης.

Οι αρνητικές επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία, στην ποιότητα της ζωής και στο περιβάλλον καθιστούν αναγκαία την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός πυκνού και υψηλής ακρίβειας δικτύου παρακολούθησης της αέριας ρύπανσης.

Τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ), αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς ατμοσφαιρικούς ρύπους κυρίως λόγω των διαφόρων αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία των ανθρώπων όπως βλάβες στην λειτουργία των πνευμόνων, άσθμα, καρδιακά επεισόδια προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα και εμφάνιση καρκίνου που συνδέεται με την υψηλή συγκέντρωση ΑΣ. Παγκοσμίως, υπάρχουν αναφορές ότι στο 11-14% των παιδιών ηλικίας 5 ετών και άνω παρουσιάζονται συμπτώματα άσθματος και το 44% των συμπτωμάτων συνδέονται με την έκθεση σε επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης που δεν τηρούν τα όρια ασφαλείας. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, το παθητικό κάπνισμα και η υγρασία σε εσωτερικού χώρους καθιστά το άσθμα πιο επικίνδυνο για τα παιδιά (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας,2017).

Παρόλο που η έρευνα και εξέλιξη της τεχνογνωσίας σε θέματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και ποιότητας του αέρα προχωράνε με γοργούς ρυθμούς την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα, δεν έχει διαπιστωθεί το ίδιο στον τομέα της ανάπτυξης δικτύων που αφορούν τις μετρήσεις των συγκεντρώσεων των ΑΣ. Ένας από τους κύριους λόγους που δρα αποτρεπτικά στην δημιουργία τέτοιων δικτύων είναι το υψηλό κόστος αγοράς και συντήρησης των απαραίτητων οργάνων μέτρησης. Το δίκτυο Αιθέρας, είναι ένα καινοτόμο project που θα παρέχει μια πλατφόρμα παρακολούθησης των ΑΣ σε πραγματικό χρόνο χρησιμοποιώντας αισθητήρες μέτρησης ΑΣ τελευταίας τεχνολογίας.

Η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός πυκνού δικτύου σταθμών θα παρέχει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για την ανίχνευση τοπικών πηγών και τις άμεσες επιπτώσεις τους  σε επίπεδο γειτονιάς. Το Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας θα είναι υπεύθυνο για την διαχείριση και εξασφάλιση της ποιότητας των δεδομένων τα οποία θα παρουσιάζονται ελεύθερα σε όλους. Τα δεδομένα θα είναι διαθέσιμα για όλους και θα παρουσιάζονται σε διαδραστικό χαρτογραφικό περιβάλλον μέσω ιστοσελίδας και εφαρμογής που βρίσκονται υπό ανάπτυξη.

Το κύριο πλεονέκτημα του προγράμματος Αιθέρας είναι ότι βασίζεται σε ένα δίκτυο αισθητήρων τελευταίας τεχνολογίας αλλά και χαμηλού κόστους οι οποίοι μπορούν να εγκατασταθούν και να είναι λειτουργικοί σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Το Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας έχοντας την τεχνογνωσία και την εμπειρία ετών, είναι σε θέση να εγκαταστήσει και να θέσει σε εφαρμογή ένα πλήρως λειτουργικό και πυκνό δίκτυο παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα, με την προϋπόθεση πως έχουν καλυφθεί τα απαιτούμενα έξοδα για τους αισθητήρες. Επιπροσθέτως, υψηλής ανάλυσης πανοραμικές κάμερες θα παρέχουν ζωντανές εικόνες, βίντεο και time-lapses του ορίζοντα του ουρανού. Η επαφή με τέτοιου είδους εικόνες και βίντεο δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες να αποκτήσουν την εμπειρία να κάνουν μια εκτίμηση της ποιότητας του αέρα χρησιμοποιώντας την όραση τους.

Η διαδικασία της δημιουργίας του δικτύου εν συντομία είναι:

-Επιλογή των χαμηλού κόστους/υψηλών προδιαγραφών αισθητήρων

-Επιλογή του κατάλληλου αριθμού αισθητήρων για την εξασφάλιση της υψηλής πυκνότητας του δικτύου με βάση της τοπικές πηγές

-Εγκατάσταση των αισθητήρων

-Εγκατάσταση των πανοραμικών καμερών για την οπτική παρακολούθηση των ατμοσφαιρικών συνθηκών

-Διαχείριση και παρουσίαση των μετρήσεων μέσω της ιστοσελίδας και της εφαρμογής

Η επένδυση στον περιορισμό και την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία παρουσιάζει ένα κόστος το οποίο όμως πρέπει να το καλύψουμε. Η μέχρι τώρα έρευνα πάνω στην ατμοσφαιρική ρύπανση γίνεται μέσα στο πλαίσιο ακαδημαϊκών και ερευνητικών σκοπών. Μια πλατφόρμα παρακολούθησης και πληροφόρησης σε πραγματικό χρόνο θα μπορούσε να αποτελέσει τον έναυσμα για την επίτευξη μιας βαθύτερης κατανόησης της ζωτικής σημασίας που έχει η ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε από ένα ευρύτερο κοινό. Η πλατφόρμα λοιπόν θα παρέχει ένα χρήσιμο εργαλείο τόσο για τους πολίτες όσο και για τις αρχές ώστε να μπορέσουμε:

-Να πάρουμε μέτρα πρόληψης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην υγεία

-Να εκτιμήσουμε τις ατμοσφαιρικές συνθήκες σε σημεία ειδικού ενδιαφέροντος (νοσοκομεία, σχολεία κλπ)

-Να ακολουθηθούν πολιτικές με στόχο την βελτίωση της ποιότητας του αέρα που αναπνέουμε

-Να ενισχύσουμε την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των πολιτών και των αρχών

-Να δημιουργήσουμε ασφαλέστερο περιβάλλον ώστε να αποτραπούν επιπτώσεις στην υγεία

Όλα τα παραπάνω καθιστούν τον Αιθέρα ένα καινοτόμο και πολλά υποσχόμενο δίκτυο που δεν έχει εφαρμοστεί πιο πριν στην Ελλάδα. Παρά την συνεχόμενη εξέλιξη της έρευνας σε περιβαλλοντικά θέματα, η ανάπτυξη ενός διαδραστικού χαρτογραφικού περιβάλλοντος παρακολούθησης των ΑΣ παραμένει μια πρόκληση. Επομένως το πρόγραμμα Αιθέρας θα μπορούσε να αποτελεί απλά το πρώτο βήμα για την ανάπτυξη και εξάπλωση τέτοιου είδους συστημάτων που στοχεύουν όχι μόνο στην παρακολούθηση των ατμοσφαιρικών συνθηκών αλλά και στην προώθηση και υποστήριξη την περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των πολιτών.

Για την διευκόλυνση της δυνατότητας μετέπειτα επενδύσεων και εξέλιξης, ο Αιθέρας έχει θέσει σε εφαρμογή ένα πιλοτικό δίκτυο στην Πάτρα αποτελούμενο από 5 σταθμούς ατμοσφαιρικής ρύπανσης και μια πανοραμική κάμερα. Το πιλοτικό δίκτυο χρηματοδοτήθηκε μέσω της διαδικασίας crowdfunding.