Πέτρος Παπαπετρόπουλος: Τουρισμός και Περιφερειακή ανάπτυξη, η δυναμική του πλέγματος των παραγωγικών δραστηριοτήτων

 Υπάρχουν πάρα πολλά στοιχεία και θα ήθελα να δούμε το πλέγμα της δυναμικής ανάπτυξης. Γι αυτό θα ξεκινήσω από το ότι πρέπει να δούμε τον τόπο μας να γίνεται ένας τουριστικός προορισμός.

Συνήθως όταν μιλάμε για τις διεθνείς σχέσεις μιλάμε για τρία επίπεδα σχέσεων.

Επάλληλα επίπεδα σχέσεων όπου το ένα είναι το υπερεθνικό στο οποίο απευθυνόμαστε, το άλλο είναι το εθνικό το οποίο συνήθως προσδιορίζεται ως κρατική οντότητα η οποία όμως διαβρώνεται από τα διεθνή δίκτυα σχέσεων και αυτό στο οποίο θα ήθελα να δώσω μια μεγαλύτερη έμφαση - μία και αυτή τη στιγμή θα περιοριστώ όπως σας είπα στις ιδέες - είναι  το τι σημαίνει τοπικό. Πώς ορίζεται αυτό το τοπικό και για ποιο λόγο πρέπει να το φροντίσουμε και να το προσέξουμε ιδιαίτερα διότι είναι ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές αυτή τη στιγμή, ισότιμους πρωταγωνιστές στο διεθνές στερέωμα και μπορεί πράγματι να αποδειχτεί τέτοιος διότι:

Με βάση τις σύγχρονες εξελίξεις εφόσον το κρατικό φεύγει από την πλεονεκτική θέση που είχε όσον αφορά το διεθνές στερέωμα, αναδύεται το τοπικό και περνά αυτό τον ενδιάμεσο χώρο και οι δραστηριότητές του μπορούν να απευθυνθούν με πολύ πιο ευκρινή τρόπο προς το διεθνές καταναλωτικό κοινό.

Και αυτό είναι κρίσιμο στοιχείο για να δούμε πώς πρέπει να οργανωθεί ο τόπος σαν περιοχή όπου δραστηριοποιείται ολόκληρη η παραγωγική δραστηριότητα γιατί ο τόπος πρέπει να ξέρετε και το ξέρουμε όλοι έτσι υπαινικτικά  κάπως ότι ο τόπος είναι αυτό το στοιχείο που παράγεται ιστορικά από τις δραστηριότητες των ανθρώπων που εμπεριέχονται μέσα του.

Ο τόπος δεν είναι ένα αυθόρμητο αόριστο στοιχείο το οποίο το γεμίζουμε με δραστηριότητες.

Είναι αυτό ακριβώς που παράγεται από τη δραστηριοποίηση των ανθρώπων και το συντονισμό των δραστηριοτήτων.

Και θέλω να επιμείνω σε αυτό το στοιχείο,  επειδή ακριβώς ειναι τοπικό, ώστε  να δώσουμε το πλαίσιο εκεί όπου η ανταγωνιστικότητά του γίνεται ακόμη πιο αποτελεσματική.

Γιατί έχει ένα πλεονέκτημα.

Είναι αδιαμεσολάβητη πια η σχέση ανάμεσα σε αυτή τη δραστηριότητα του τόπου. Δεν μεσολαβεί τόσο πολύ θέλω να πω το κρατικό στοιχείο το οποίο ως ένα σημείο στην προηγούμενη ιστορική περίοδο το προσδιόριζε και μπορεί να περάσει πιο εύκολα, σαν δραστηριότητα στο παγκόσμιο στερέωμα.

Να τοποθετηθεί δηλαδή στη συνείδηση των καταναλωτών πολύ πιο εύκολα.

Όσον αφορά στα δικά μας στα στοιχεία, πράγματι αναδεικνύεται ως προνομιακό πεδίο οργάνωσης του τουριστικού προϊόντος.

Και υπάρχουν διάφορα μοντέλα.

Αυτό που έχει μεγάλη σημασία πάντως είναι το εξής.

Αυτή η διαμεσολάβηση της σχέσης λειτουργεί ως μία αμεσότητα.

Και τι σημαίνει αυτή η αμεσότητα.

Αυτή η αμεσότητα σημαίνει ότι έχουμε τη δυνατότητα αυτή τη διαφορική επίδοση του κάθε τόπου, πιο εύκολα να κατευθυνθεί προς τον καταναλωτή.

Δηλαδή, το τοπικό τουριστικό προϊόν να γίνει στοιχείο που μας ενδιαφέρει, στοιχείο το οποίο καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο ο καταναλωτής το αντιλαμβάνεται. Στοιχείο, δηλαδή, της συνθήκης της επιθυμίας του καταναλωτή.

Πρέπει να ενεργοποιηθεί ο καταναλωτής και πολύ πιο εύκολα γίνεται πια στη σύγχρονη εποχή όσον αφορά την επιθυμία του.

Αυτή η επιθυμία τι σημαίνει.

Αυτή η επιθυμία του καταναλωτή είναι το πρώτο στοιχείο της παραγωγής.

Γιατί στον τομέα του τουρισμού αυτό είναι πολύ πιο έντονο.

Το πρώτο στοιχείο της παραγωγής ποιο είναι στον τουρισμό;

Αυτό το οποίο οραματίζεται ο καταναλωτής.

Και αυτό το οποίο οραματίζεται ο καταναλωτής, εμείς μπορούμε να το προσφέρουμε σαν τόπος που οργανώνουμε τις δραστηριότητες και απευθυνόμαστε στη συνείδησή του.

Και γι' αυτό ακριβώς θέλω να πω ότι η προσφορά του προϊόντος εκκινεί στη φαντασιακά συγκροτημένη εικόνα του καταναλωτή που πλανάται στον ενδιάμεσο χώρο και στην ουσία τι είναι;

Είναι η προσδοκία.

Και εμείς, αυτός ο τόπος της περιφέρειας δυτικής Ελλάδας, τι προσπαθεί να κάνει;

Έχουμε μια πρόκληση. Να αξιοποιήσουμε τους πόρους με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορέσουμε να ελαχιστοποιήσουμε αυτό το κενό, ανάμεσα στην προσδοκία, στην αναμονή, δηλαδή του καταναλωτή και στην εμπειρία του καταναλωτή.

Ο καταναλωτής καλείται εδώ και θέλω να το τονίσω αυτό για να το έχουμε πάντα υπόψη μας, καλείται εδώ στον τόπο τον δικό μας για να οργανώσει στο εμπειρικό πεδίο αυτό που προσδοκούσε.

Και αυτό το κενό εμείς πρέπει να το κλείσουμε.

Και αυτό είναι η μεγάλη πρόκληση της περιοχής μας με βάση τον τόπο, με βάση το τοπικό στοιχείο, με βάση τις διάφορες δραστηριότητες που περιστοιχίζουν το προϊόν της παραγωγής μας, τις υπηρεσίες βέβαια τις οποίες πρέπει να προσέχουμε πολύ.

Θέλουμε επίσης να μετακινηθούμε σε έναν καινούριο σύστημα σχέσεων.

Στην παραδοσιακή προσέγγιση της περιφερειακής και της τοπικης ανάπτυξης τι κάναμε; Στην ουσία αξιοποιούσαμε τους συντελεστές του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και μετά, μέσα από μια διαδικασία ύστερης παρέμβασης, κυρίως κρατικής παρέμβασης, μπορούσαμε να κάνουμε αναδιανομή του εισοδήματος και να προχωρήσουμε σε μια τεχνοδιοικητική και σε μακροοικονομική εθνική προσέγγιση των πραγμάτων, η οποία όμως ήταν απομακρυσμένη από τον τόπο.

Ήταν απομακρυσμένη από τους άμεσους. Αυτό για ποιο λόγο; Διότι έχει μια ιδιαιτερότητα το τουριστικό προϊον.

Παράγεται στη σχέση του καταναλωτή με τον παραγωγό άμεσα.

Αυτό έχει πολύ μεγάλη αξία να το κρατάμε στο μυαλό μας για ποιο λόγο;

Διότι αυτό το πλεονέκτημα που έχει το τουριστικό προϊόν, δηλαδή ο καταναλωτής ο οποίος έρχεται και ζητάει το προϊόν και εμείς το προσαρμόζουμε, μπορεί να το προσφέρει πολύ άμεσα, πολύ εύκολα, μόνο ο τουριστικός τομέας.

Ο τουριστικός τομέας μπορεί να είναι πολύ ευέλικτος, επειδή περιστοιχίζεται από  διάφορες υπηρεσίες, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να προσαρμοστούν κάθε φορά στα δεδομένα της επιθυμίας του καταναλωτή.

Πρέπει λοιπόν να μεταβούμε στο τοπικό το οποίο δεν πρέπει να το βλέπουμε έτσι απλώς, σαν στίγματα στο χώρο, σαν μια συμπαραθετική απεικόνιση δραστηριοτήτων, αλλά σαν ένα λειτουργικό συνθετικό πλαίσιο, το οποίο θα επινοεί και θα αξιοποιεί όλους τους συντελεστές και τους παράγοντες που μετέχουν μέσα στην παραγωγική δραστηριότητα για το τουριστικό προϊόν.

Τα ευέλικτα συστήματα παραγωγής τα οποία όλοι τα επικαλούμαστε, θα πρέπει να λειτουργήσουν με ένα τέτοιο τρόπο που να αξιοποιούν το κεφάλαιο που εισφέρει ο καθένας. Κεφάλαιο δεν είναι μόνο τα χρήματα που έρχονται ή τα funds που επενδύουν.

Το κεφάλαιο είναι ό,τι φέρνει σαν εφόδιο ο κάθε συντελεστής του χώρου.

Δηλαδή, σε αυτό το σχήμα όπου ο κάτοικος, ο επιχειρηματίας, ο κοινωνικά δρων, ο επισκέπτης κτλ, φέρνει ένα κεφάλαιο μαζί του και αυτό το κεφάλαιο πρέπει να το συντονίσουμε, αυτή είναι η τέχνη της τουριστικής παραγωγής.

Και επειδή τώρα βλέπω πάρα πολλούς φοιτητές και φοιτήτριές μας του προπτυχιακού και του μεταπτυχιακού προγράμματος, θα ήθελα να πω ότι δίνουμε πολύ μεγάλη έμφαση εμείς στο Πανεπιστήμιο και στο τμήμα μας στον τρόπο με το οποίο θα εκπαιδεύσουμε στελέχη να μπορέσουν αυτή τη τέχνη να την φέρουν σε πέρας.

Θυμηθείτε το αυτό και να το έχετε πάντα  υπόψη σας όταν συζητάτε για το τουριστικό προϊόν.

Πράγματι εκπαιδεύονται στελέχη τα οποία έχουν αυτήν την ικανότητα, αναδεικνύεται αυτή η ικανότητα και εμείς είμαστε στη φροντίδα αυτής της λειτουργίας.

Προσέξτε τώρα και ερχόμαστε σε ένα πράγμα το οποίο λειτουργεί με βάση αυτό. Στην αρχή υπάρχει ένα ηθικό κριτήριο που με δημοκρατικούς τρόπους θα πρέπει να προχωρήσουμε τη διαδικασία αυτή.

Έχουμε μια παγίδα εδώ.

Πάρα πολλές φορές επικαλούμαστε την bottom up προσέγγιση, την από τα κάτω προσέγγιση, δηλαδή, σαν μια μαγική συνταγή η οποία πάρα πολλές φορές κάνει έκκληση στην προθυμία όλων να συμμετέχουν σε κάτι.

Εγώ θα είμαι πιο ο συγκεκριμένος όμως και θέλω να δώσω μια προειδοποίηση εδώ.

Εάν αυτός που δραστηριοποιείται στον τουρισμό και κάθε τομέα της παραγωγής δεν βλέπει τον εαυτό του μέσα σε μια διαδικασία όπου θα έχει και οφέλη δηλαδή εισόδημα, αυτά είναι επι ματαίω.

Και γι' αυτό ακριβώς πάρα πολλές φορές επειδή εμείς βλέπουμε σαν εύκολη διαφυγή την bottom up προσέγγιση, λέμε αφού το είπαμε εν πάση περιπτώσει θα γίνει… Και τι είμαστε, είμαστε αφιερωμένοι στην bottom up προσέγγιση αυτό το πράγμα πρέπει να λείψει.

Αυτό έχει πολύ συγκεκριμένα στοιχεία και πρέπει να τα δούμε για να μην καταλήγουμε να κάνουμε επίκληση στην αυθορμητισμό των εμπλεκόμενων μέσα στην τουριστική διαδικασία.

Αυτή διατηρεί μία αδιαπραγμάτευτη αξία όπως σας λέω γιατί ακριβώς θα πρέπει να περάσουμε σε ένα άλλο στοιχείο.

Και κυρίως σαν τόπος για τον τρόπο με τον οποίο θα φέρουμε σε πέρας και την παραγωγική δραστηριότητα και ολόκληρη τη διαδικασία εκείνη η οποία, σας είπα πριν, προσπαθεί με επιτυχημένο τρόπο να προσεγγίσει τη συνείδηση στο καταναλωτή και την επιθυμία του.

Η θεσμική εκπαίδευση λοιπόν θα πρέπει να είναι μια κατάσταση αφομοίωσης του τρόπου με τον οποίο γίνονται οι διαπραγμάτευσεις μεταξύ των μερών γιατί αναγκαστικά θα γίνονται διαπραγματεύσεις ούτως ώστε να κερδίζουμε κεφάλαιο.

Δηλαδή στην παρούσα φάση να κερδίζουμε χρόνο.

Τα αφομοιωμένα σχήματα που μεταξύ μας, μας δίνουν τη δυνατότητα να επικοινωνούμε, μας δίνουν τη δυνατότητα επίσης να κερδίζουμε χρόνο, που σημαίνει ότι πολύ πιο γρήγορα το τουριστικό προϊόν, το οποίο θα είναι η βάση της επικερδούς δραστηριότητας των ανθρώπων που το περιστοιχίζουν, θα πρέπει να φτάνει στον καταναλωτή πολύ πιο γρήγορα.

Αυτή η bottom up λοιπόν δεν έχει θεσμικά σχήματα -και σε αυτό οι θεσμικές λειτουργίες τόσο της περιφέρειας όσο και του κεντρικού κράτους θα πρέπει να λειτουργήσουν.

Και θα σας δείξω έτσι πολύ ενδεικτικά τι εργαλεία μπορεί να έχει κάποιος για να κάνει αυτή την bottom up προσέγγιση και θα δείτε εδώ ότι μπορεί να έχουμε τοπικά εργαλεία τα οποία διατρέχουν μια μεγάλη έκταση σε διάφορα πράγματα.

Μπορεί να έχουμε εργαλεία τα οποία αφορούν την ευρύτερη περιοχή, μπορεί να έχουμε εργαλεία τα οποία να είναι περιφερειακά.

Αυτά όπως βλέπετε δεν είναι εύκολες διαδικασίες πρέπει να συντονιστούν.

Πρέπει να μάθουμε τον τρόπο με τον οποίο ακούσαμε και προηγουμένως για τις έξυπνες πόλεις για τους τρόπους με τους οποίους θα πρέπει να λειτουργήσουν όλα αυτά.

Αν δεν γίνουν στοιχεία της συνείδησης και του τρόπου συνύπαρξης των παραγωγών του χώρου αυτά τα πράγματα δεν μπορούμε να τα πετύχουμε.

Και γι' αυτό ακριβώς το λόγο θα ήθελα να επιμείνω σε κάτι και θα τελειώσω εδώ ακριβώς με αυτή τη φράση η οποία είναι το διαρκές αιτούμενο κυρίως στη χώρα μας σε σχέση με την περιφερειακή ανάπτυξη.

Το διαρκές ζητούμενο ποιο είναι; Η αποκέντρωση.

Η εκχώρηση περισσότερων αρμοδιοτήτων σημαίνει περισσότερη συνυπευθυνότητα στην περιφέρεια και στον τόπο.