H ομιλία του κατόχου της Έδρας UNESCO, Καθηγητή του Τμήματος Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς και Διευθυντή του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (Π.Μ.Σ.) «Ψηφιακός Πολιτισμός, Έξυπνες Πόλεις, ΙοΤ και Προηγμένες Ψηφιακές Τεχνολογίες»
«Να ευχαριστήσω την UNESCO Ελλάδος για την υποστήριξη όλα αυτά τα χρόνια, όπως επίσης και την μόνιμη αντιπροσωπία της Ελλάδος τη Γαλλία. Θα ήθελα να ξεκινήσω την ομιλία μου με μερικά πράγματα για την έδρα της UNESCO. Η έδρα της UNESCO έχει την ονομασία, δημιουργικές πόλεις, εξέλιξη, εκκίνηση, βιώσιμη αστική κινητικότητα και αξιοποίηση πολιτιστικών πόρων.
Είναι μια έδρα η οποία έχει απονεμηθεί στο εργαστήριο μου, όπου είμαι διευθυντής, το εργαστήριο μου λέγεται «Ψηφιακός πολιτισμός, έξυπνες πόλεις και διαδίκτυο των πραγμάτων» και έχει έδρα στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Για εμάς, αποτελεί μια πολύ σημαντική διάκριση.
Άρα μιλάμε για τις βιώσιμες πόλεις στις μέρες μας, και η έδρα είναι ευθυγραμμισμένη με τις αρχές και τις διαδικασίες, τις λειτουργίες του προγράμματος βιώσιμης ανάπτυξης, του προγράμματος εδρών και του δικτύου της UNESCO και των Ηνωμένων Εθνών.
Η αποστολή, αυτής της έδρας, είναι για τις δημιουργικές πόλεις, να προάγει την γνώση, να προωθήσει την έρευνα για τις έξυπνες πόλεις, οικισμούς, τη βιώσιμη αστική κινητικότητα, που έχει πολύ μεγάλη σημασία και για το κομμάτι του τουρισμού, γιατί χωρίς τις βιώσιμες πόλεις, δεν μπορούμε να μιλάμε και για τουριστική ανάπτυξη.
Είναι πολύ σημαντικό, να ενισχύσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά, να την αξιοποιήσουμε, λαμβάνοντας υπόψη, τα χαρακτηριστικά και τη φυσιογνωμία, αυτού που ονομάζουμε τη φυσιογνωμία ενός τόπου στον 21ο αιώνα.
Οραματιζόμαστε ένα μέλλον, με επίκεντρο τον άνθρωπο, όπως αναδεύεται σαν ένα καινοτόμο παράδειγμα. Στον πυρήνα, αυτής της προσέγγισης εστιάζεται και στη δημιουργικότητα και την ευημερία, στην αστική ανάπτυξη, αξιοποιώντας τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών για την βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών και όχι μόνο. Για μένα, είναι πάρα πολύ σημαντικό, να μιλάμε πλέον για έξυπνες και βιώσιμες πόλεις, επικεντρώνοντας σε δυναμικούς και συνεργατικούς χώρους.
Πώς είναι μια βιώσιμη πόλη;
Μια έξυπνη βιώσιμη πόλη, είναι η πόλη η οποία αξιοποιεί τις τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων όπως επίσης των αστικών λειτουργιών και υπηρεσιών.
Παράλληλα θα πρέπει να διασφαλίζει ότι εξυπηρετεί και κατανοεί τις ανάγκες των πολιτών της στις μέρες μας, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές διαστάσεις, αυτός είναι ο ορισμός που έδωσε το Τhe Economic Commission for Europe, των Ηνωμένων Εθνών το 2015.
Αντλώντας διδάγματα από την κρίση την οποία αντιμετωπίσαμε, πριν από μερικά χρόνια, οι έξυπνες πόλεις και η ψηφιακή κουλτούρα συγκλίνουν ώστε να δημιουργήσουμε συμμετοχικά περιβάλλοντα.
Ζωτικής σημασίας είναι η έδρα να ασκήσει ουσιαστική επιρροή σε διεθνή κλίμακα στη χώρα μας και κατά συνέπεια να έχει και άμεσες επιπτώσεις στους μοχλούς οικονομικής ανάδειξης που είναι και ο τουρισμός στη χώρα μας. Έτσι λοιπόν, σκοπός μας είναι να έχουμε μία παγκόσμια παρουσία.
Και η μοναδικότητα της έδρας είναι σημαντική για μας γιατί είναι στο λιγότερο του 10 % των εδρών που έχουν απονεμηθεί παγκοσμίως από τα Ηνωμένα Έθνη, από την UNESCO.
Η έδρα λοιπόν της UNESCO έχει αναπτύξει σημαντικές διεθνείς συνεργασίες. Mέσω αυτών των συνεργασιών, επιδιώκουμε να προάγουμε την επιστημονική έρευνα, να προάγουμε την καινοτομία, την ανταλλαγή γνώσεων, να συνεισφέρουμε στη χάραξη πολιτικής και να βοηθήσουμε οι πόλεις μας να γίνουν βιώσιμες.
Άρα, βλέπετε ότι σε διεθνές επίπεδο, συνεργαζόμαστε με τους οργανισμούς των Ηνωμένων εθνών και έχουμε συνεισφέρει και στη θεματική, για παράδειγμα, ομάδα εργασίας Digital Transformation for Smart Sustainable Cities, της Πρωτοβουλίας, των U4SCC, του ΟΗΕ.
Έτσι λοιπόν, βιώσιμες πόλεις, είναι το ερώτημα το οποίο τίθεται παγκοσμίως. Πόσο βιώσιμες είναι οι πόλεις μας, ή πώς μπορούμε να πετύχουμε τους στόχους βιώσιμες ανάπτυξης που έχουν θέσει τα Ηνωμένα Έθνη;
Σκεφτείτε, ότι πάνω από 2.,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν σε πόλεις μέχρι το 2050. Άρα, σκεφτείτε ότι ο ΟΗΕ προβλέπει ότι το 2050, το 68% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε αστικές περιοχές.
Οι πόλεις αντιμετωπίζουν ολοένα και περισσότερα την πρόκληση να εξασφαλίσουν αστικά βιώσιμα περιβάλλοντα, τα οποία θα αντέξουν τις αβεβαιότητες της κλιματικής αλλαγής αλλά και φυσικά την επιδείνωση της έλλειψης των πόρων. Χρειαζόμαστε πόλεις που να είναι βιώσιμες, δίκαιες και ανθεκτικές.
Σκεφτείτε λοιπόν ότι η μεσαία τάξη, απαιτεί δημόσιες υπηρεσίες και ζωντανό τρόπο ζωής, τον τρόπο ζωής των πόλων που καταναλώνουν περισσότερο νερό, ενέργεια και άλλους πόρους από εκείνους που ζουν σε συνθήκες φτώχιας. Σκεφτείτε ότι ο τουρισμός και η ένταξη του τουριστικού προϊόντος σε μια πόλη ενισχύει περισσότερο τις ανάγκες αυτές.
Άρα θα πρέπει να έχουμε πόλεις, οι οποίες να έχουν προβλέψει, όχι μόνο τις ανάγκες των μόνιμων κατοίκων αλλά και τις ανάγκες των τουριστών, οι οποίοι επισκέπτονται μια συγκεκριμένη περιοχή μιας πόλης.
Για να διαχειριστούμε, αυτή την ευρεία πληθυσμιακή ανάπτυξη, την αυξημένη πυκνότητα του πληθυσμού, την αυξανόμενη μεσαία τάξη, θα πρέπει να εξελίξουμε, να βελτιστοποιήσουμε τις πόλεις μας, να γίνουμε πιο αποτελεσματικοί στην παροχή των υπηρεσιών, να διαχειριστούμε καλύτερα τους πόρους μας. Άρα η τεχνολογία αποτελεί ένα από τα μέσα για αυτήν τη μετάβαση.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, το 50 % του ελληνικού πληθυσμού ζει στο 4,3 % της επικράτειας και καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό για τη χώρα μας και φυσικά για την επαρχία.
Η ροή πληθυσμού από την επαρχία στις πόλεις, είναι πολύ σημαντική γιατί καταλαμβάνει και το χώρο της Δυτικής Ελλάδας. Η ροή από το 1955 μέχρι το 2023 και η πυκνότητα του πληθυσμού είναι ενδεικτική. 23 δημοτικές κοινότητες έχουν πυκνότητες άνω των 10 .000 ατόμων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, με 4 από αυτές να ξεπερνούν τους 20.000 ανθρώπους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.
Στόχος λοιπόν μιας έξυπνης βιώσιμης πόλης είναι μια ανθρωποκεντρική πόλη. Μόνο έτσι μπορεί να είναι μια πόλη βιώσιμη. Πώς ο τουρισμός και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικό τουρισμό και σε μη βιώσιμες ανθρώπινες πόλεις; Όλοι κοιτάμε τα έσοδα από το τουριστικό προϊόν, αλλά θα πρέπει να δούμε και τις επιπτώσεις. Μιλάμε για υπερφόρτωση των πόλων με τουρίστες, πίεση στις υποδομές και αύξηση των τιμών ακινήτων, απομάκρυνση μόνιμων κατοίκων. Άρα θα πρέπει να δούμε, τι πρέπει να γίνει και να μπορέσουμε να έχουμε βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και κατά συνέπεια ανάπτυξη των πόλων. Άρα σημαίνει εκτόπιση μόνιμων κατοίκων και φοιτητών λόγων κόστους ζωής και έλλειψης στέγασης, μείωση οικονομικής δραστηριότητας τους μη τουριστικούς μήνες και πόλεις φαντάσματα, όπως έχουμε δει και στο εξωτερικό τους μήνες της μη τουριστικής ανάπτυξης. Άρα θα πρέπει να διευρύνουμε την τουριστική περίοδο εάν θέλουμε να είναι ο τουρισμός, όχι για 3 μήνες και 6 μήνες, αλλά να μπορεί να είναι ένα τουριστικό προϊόν το οποίο διαρκεί μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Η αστικοποίηση
Παροχή, κινήτρων και εγκατάσταση πληθυσμού στην επαρχία. Ανάστροφη ροή πληθυσμού από την Αθήνα στην επαρχία, σημαντική μείωση της πληθυσμιακής πυκνότητας στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Στις πόλεις που ξεχειλίζουν από τουρίστες, όπως Ηράκλειο, Ρόδος και Αθήνα, οι τουρίστες ανά κάτοικο αντιστοιχούν, για παράδειγμα στη Ρόδο σε 29 τουρίστες ανά κάτοικο, στο Ηράκλειο σε 13 τουρίστες και στη Αθήνα, σε 8 τουρίστες ανά κάτοικο.
Βιώσιμη κινητικότητα και τουρισμός
Κινητικότητα: μεταφορά, μετακίνηση προσβασιμότητα.
Βιωσιμότητα: Περπάτημα, ποδήλατο, δημόσια συγκοινωνία (βιώσιμη τρόποι μετακίνησης). Άρα η βιώσιμη κινητικότητα, αποτελεί θεμέλιο της ανθρώπινης και πολιτισμένης πόλης. Και πώς μπορεί να επιτευχθεί; Η απάντηση είναι πολύ απλή.
Καταρχήν, ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που συντελούν, στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, στις εκπομπές του άνθρακα; Σκεφτείτε, ότι το 30 % της κυκλοφοριακής συμφόρησης στις πόλεις, οφείλεται στο γεγονός ότι οι οδηγοί, ψάχνουν να βρουν θέση να παρκάρουν. 15 περίπου λεπτά, δηλαδή, επιπλέον χρόνος οδήγησης, διανύουν έως και 4,5 χιλιόμετρα προκειμένου να βρουν μια ελεύθερη θέση. Και φυσικά, δεν αρκεί η πρόσβαση, μόνο, στις δημόσιες συγκοινωνίες. Δεν αρκεί να έχουμε στάσεις συγκοινωνίας, σημαντικό είναι να υπάρχει και η ποιότητα, δηλαδή τακτικά δρομολόγια και συχνότητα για να μπορέσουμε να τα χρησιμοποιήσουμε. Σε ένα αγροτικό περιβάλλον να δούμε το public transport, θα πρέπει να έχει, bike sharing, car parking και car sharing, taxi stop. Επίσης, αν βλέπαμε και τα χιλιόμετρα σιδηρόδρομου στην Ελλάδα σε σχέση με τι γίνεται με τις άλλες χώρες, θα βλέπαμε ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμα.
Demand responsive transport, τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει η αλλαγή νοοτροπίας
Είχαμε την νοοτροπία ότι το αυτοκίνητο αποτελεί ένα κοινωνικό στάτους, όπως θα πρέπει να το δούμε σαν μια υπηρεσία, όπως γίνεται στο εξωτερικό. Στις πόλεις δεν χρειάζεται αυτοκίνητο, εάν χρειαστεί κάποιος αυτοκίνητο, το νοικιάζει με την ώρα από συγκεκριμένους σταθμούς. Άρα αλλάζουμε την νοοτροπία, ότι το αυτοκίνητο αποτελεί κοινωνικό στάτους. Γιατί; Καταρχήν θέλουμε να χρησιμοποιούμε ποδήλατο και να περπατάμε, για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής. Για παράδειγμα στην Κοπεγχάγη, το 2019 και αυτό τώρα έχει αυξηθεί, το ποδήλατο αποτελεί το 28% και τα μέσα μαζικής μεταφοράς το 21%. Άρα περίπου το 50%, είτε να γίνεται με έναν πράσινο τρόπο μεταφοράς, είτε με μέσα μαζικής μεταφοράς. Άρα πρέπει αλλάξουμε το τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και την κουλτούρα μας, γιατί 5 αυτοκίνητα είναι 20 θέσεις ποδηλάτων και 12 θέσεις σε ένα τραπέζι και 15 τετραγωνικά κήπου και 30 τετραγωνικά μέτρα παιδικής χαράς. Τι είναι ένα αυτοκίνητο; Μια θέση παρκαρίσματος, είναι 15 τετραγωνικά μεγαλύτερο από ένα παιδικό δωμάτιο. Οπότε ένα παιδικό δωμάτιο. Άρα αλλαγή νοοτροπίας, από την εκπαίδευση, να απευθυνθούμε στα παιδιά και στα σχολεία. Αλλαγή νοοτροπίας για να μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής, γιατί μόνο έτσι θα προσελκύσουμε και τους τουρίστες. Έχουν μάθει διαφορετικά. Η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών δεν μπορεί να βελτιωθεί, αν δεν παρέχουμε υπηρεσίες αυτής της μορφής.
Ο πολιτισμός ως πτυχή της βιωσιμότητας
Σύμφωνα με την Unesco, ο πολιτισμός είναι το σύνολο των διακριτικών πνευματικών υλικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών, που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία, η μια κοινωνική ομάδα, συμπεριλαμβανομένων όχι μόνο των τεχνών και των γραμμάτων αλλά και του τρόπου ζωής, των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Ο πολιτισμός είναι περισσότερο μια διαδικασία και όχι κάτι που είναι στατικό. Μιλάμε για την αναπτυξιακή ατζέντα του 2030 για την βιώσιμη ανάπτυξη που αναγνωρίζεται ως αναπόσπαστο ρόλο του πολιτισμού, σε πολλούς στόχους. Συμπεριλαμβανομένων εκεινών που δεσμεύονται, για εκπαίδευση, οικονομική ανάπτυξη, βιώσιμη κατανάλωση, πρότυπα παραγωγής και κοινωνίας, χωρίς αποκλεισμούς.
Άρα, πολιτισμός και τουρισμός, πρέπει να θεωρείται ως καταλύτης μιας πολιτισμικής χρήσης, που ενσωματώνουν πολιτιστικούς και φυσικούς πόρους. Η αστική κληρονομιά μπορεί να συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω δημιουργικών στρατηγικών και αστικής ανάπτυξης και προσαρμοστικής χρήσης και φυσικά να βελτιώνουν την ποιότητα ζωής, την καθημερινότητά μας και τον τρόπο ζωής.
Πολιτισμός για βιώσιμες πόλεις
Τρεις συνιστώσες: Περιβάλλον, πολιτικές και άνθρωποι και ανθρωποκλητικές πόλεις.
Βιώσιμες και ανθεκτικές, με δημόσιο χώρο και προστασία της αστικής ταυτότητας και φυσικά με βιώσιμη τοπική ανάπτυξη, κάτι το οποίο ενδιαφέρει εδώ στη Δυτική Ελλάδα.
Έξυπνες πόλεις, Τουρισμός και πολιτισμός: Ο πολιτισμός μαζί με τον τουρισμό θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στον αναπτυξιακό σχεδιασμό και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, την αναγέννηση πόλεων και περιοχών μέσω της πολιτιστικής κληρονομίας, την προώθηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε καταστροφές και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Πώς ο τουρισμός μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης για τη Δυτική Ελλάδα; Φυσικά, με ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπτυξης ανά περιοχή, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη, τις υφιστάμενες υποδομές, αποτύπωση και αξιοποίηση όλων των υποδομών. Για παράδειγμα, ακόμα και παλιές γραμμές του τρένου πρέπει να αξιοποιηθούν.
Ό ,τι υποδομή έχουμε πρέπει να την αξιοποιήσουμε. Σκεφτείτε ότι στο εξωτερικό, ό,τι οι παλιές γραμμές αποτελούν και μέσο μεταφοράς αλλά και μέσο τουριστικής ανάπτυξης. Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Πρέπει να ξέρουμε και ποιες είναι οι επιπτώσεις στις ανάγκες μας, δεν μπορούμε να έχουμε άκριτη προσέλκυση τουριστών.
Δεν έχουμε καταλύματα, έχουμε ανάγκη σε ενέργεια, ακόμα και το τι θα φάνε, η διατροφή τους. Και αν έχουμε τις υποδομές να μπορούμε να τις υποστηρίξουμε. Επίσης οι δημόσιες υπηρεσίες, η υγεία, τα απόβλητα, πρέπει να καλύψουν και εκείνων τις ανάγκες. Μιλάμε δηλαδή για ανάπτυξη τουριστική χωρίς από πίσω να ξέρουμε τις επιπτώσεις. Υπάρχουν όρια τα οποία ή θα βελτιώσουμε τις υποδομές μας Ή θα κινηθούμε μέσα στα όρια, αλλιώς δεν μπορούμε να υποδεχθούμε τους τουρίστες μας. Γιατί θα έρθουν, δεν θα μπορούν να έχουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες και θα φύγουν. Τι θα κάνουμε; Ένα αναπτυξιακό μοντέλο που θα καταρρεύσει. Άρα πρέπει να γίνουν βήματα, για τα οποία θα πρέπει να έχουμε δει και τις επιπτώσεις.
Προσέλκυση, με βάση τους οικονομικούς στόχους περιοχής, μπορεί να είναι αγροτουρισμός, μπορεί να θρησκευτικός τουρισμός. Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε πάντοτε την αναλογία τουρίστα με τον κάτοικο, γιατί αν γίνει υπερτουρισμός θα φύγουν οι μόνιμοι κάτοικοι. Γιατί θα αυξηθεί η στέγαση και πάλι θα έχουμε ερημοποίηση για μεγάλα χρονικά διαστήματα, τα οποία τα έχουμε παρατηρήσει στο εξωτερικό. Υπάρχουν πόλεις που έχουν ζητήσει να μπουν όρια για παράδειγμα η Βαρκελώνη. Δημιουργία δημόσιου χώρου, δεν γίνεται να έχουμε αυτοκίνητα, στις πόλεις, πρέπει να το πάρουμε είδηση, πρέπει όλοι μας να το καταλάβουμε. Να απαιτήσουμε δημόσιους συγκοινωνίες. Να απαιτήσουμε δημόσιο χώρο, γιατί αλλιώς δεν έχουμε ποιότητα ζωής. Επίσης, ολοκληρωμένα σχέδια από τους Δήμους και τις Περιφέρειες, λαμβάνοντας υπόψιν τα τοπικά χαρακτηριστικά μιας περιοχής. Και φυσικά να μην ξεχνάμε τη φυσιογνωμία του τόπου. Θέλουμε η τεχνολογία να αποτελεί μοχλό ανάπτυξης και όχι καταστροφής της φυσιογνωμίας του τόπου, της αρχιτεκτονικής, της αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το μότο μας, είναι «από ένα έξυπνο όραμα σε μια βιώσιμη δημιουργική πόλη».
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr