Βόρεια της λίμνης Τριχωνίδας, 8 περίπου χιλιόμετρα από το Θέρμο, η Ιερά Μονή Εισοδίων Θεοτόκου Μυρτιάς, χώρος λατρείας και ψυχικής ανάτασης με μακραίωνη ιστορία, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία.

Ιδρύθηκε γύρω στο 1200, και ο ευσεβής θρύλος θέλει την εικόνα της Παναγίας να φεύγει από μονή της περιοχής και να κρύβεται σε μια μυρτιά. Εκεί, στη ρίζα που τη βρήκε ένας βοσκός, ανεγέρθηκε πριν από 800 και πλέον χρόνια το εν λόγω μοναστήρι.

Στον χώρο ορθώνεται ξεχωριστός ο πετρόκτιστος κυρίως ναός, με αισθητές αρχιτεκτονικές ιδιομορφίες, αφού δημιουργήθηκε τμηματικά και σε διαφορετικές περιόδους, με προσθήκες και επεκτάσεις πάνω στον αρχικό ναΐσκο του 1200. Από το συγκρότημα δεν λείπουν τα ψηλά κτίρια με κελιά και οι βοηθητικοί χώροι.

Στο ανδρικό αυτό μοναστήρι, που γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου, υπάρχουν και τρία παρεκκλήσια, ενώ η παράδοση θέλει εδώ –σε μια σωζόμενη κρύπτη δίπλα στο καθολικό– να λειτούργησε επί Τουρκοκρατίας και κρυφό σχολειό. Αξιοπρόσεκτες είναι και οι αγιογραφίες του, δημιουργήματα διαφορετικών εποχών, φάσεων και τεχνοτροπιών, με τον περίφημο ζωγράφο Διγενή Ξένο να υπογράφει κάποιες εξ αυτών.

Υποβλητική και με άγρια μεγαλοπρέπεια, η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής, γνωστότερη και ως Αγία Ελεούσα της Κλεισούρας, βρίσκεται καλά κρυμμένη σε μέρος απόκρημνο, σε μια χαράδρα του όρους Αράκυνθος και επί της Εθνικής Οδού Αγρινίου-Μεσολογγίου.

Κατά την παράδοση, το 1700 οι κάτοικοι ανακαλύπτουν εκεί (καθ’ υπόδειξη κάτοικου της περιοχής που, κυνηγημένος από τους Τούρκους, κρυβόταν για πολύ καιρό σε μια σπηλιά και έβλεπε ένα ανεξήγητο φως) την εικόνα της Παναγίας και λίγο πιο πέρα μια πηγή με νερό, το αγίασμά Της. Έτσι προέκυψε το σημερινό εκκλησάκι της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής. Χτισμένο μέσα στο σπήλαιο, υποδέχεται πλήθη πιστών και για την αργυρεπένδυτη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Ελεούσας και για το αγιασμένο νερό, που το προμηθεύονται από βρύση στο προαύλιο του ναού.

Εδώ φιλοξενήθηκε ο εθναπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός, όπως μαρτυρά ο ανδριάντας του στον περίβολο της μονής, και έζησαν μονάζοντας ιστορικές φυσιογνωμίες, όπως ο ηρωικός Γιάννης Γούναρης. Μεγαλοπρεπής επίσης υψώνεται Σταυρός ύψους 16 μέτρων, υποδηλώνοντας ότι η μονή, που γιορτάζει την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα, θεωρείται σημαντικό επίκεντρο της θρησκευτικής ζωής της Αιτωλοακαρνανίας.

Στους πρόποδες του Αράκυνθου, νότια της λίμνης Τριχωνίδας και πολύ κοντά στο χωριό Γαβαλού, σε μια κατάφυτη τοποθεσία, συναντάμε την Ιερά Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου.

Γνωστή και ως το «μοναστήρι της Κατερινούς» –αφού σύμφωνα με την τοπική παράδοση μια βοσκοπούλα με το όνομα Κατερίνα έλαβε την παραγγελία από την Παναγία να χτίσει εικονοστάσι στο σημείο για να προσεύχονται και να αγιάζονται οι περαστικοί–, γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου και στο πέρασμα των χρόνων υπήρξε κέντρο εθνικής, θρησκευτικής, πνευματικής και φιλανθρωπικής δράσης.

Στο τέμπλο του ναού φιλοξενείται παλιά εικόνα της Παναγίας, με την προσωνυμία «η Παντάνασσα», που κρατάει τον Χριστό τρυφερά στην αγκαλιά της, περιβαλλόμενη από τέσσερις προφήτες και δύο αγγέλους.

Στον χώρο της γυναικείας αυτής μονής, εκτός των άλλων, συναντά κανείς διώροφα κελιά, έναν υπεραιωνόβιο πλάτανο και δύο πηγές με τρεχούμενο νερό. Στο κέντρο της αυλής βρίσκεται ο ναός –τρίκλιτη τσιμεντένια βασιλική, με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος–, ανεγερμένος το 1979 στη θέση του παλαιού ναού.

H Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται χτισμένη στον λόφο του Βλοχού, σε υψόμετρο700 μέτρων, 15 χιλιόμετρα από το Αγρίνιο και 8 από το Καινούργιο, σε έναν τόπο πλήρη ιστορικών αναφορών, ελέω του φρουρίου των Θεστιέων, που βρίσκεται ακριβώς από πάνω της.

Ανεγερμένο τον 13ο αιώνα και επανιδρυόμενο τον 16ο, το ορθόδοξο αυτό μοναστήρι, που υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας, πανηγυρίζει στην απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως, την 23η Αυγούστου.

Ως προς τη διάταξή του, ακολουθεί τη συνηθέστερη λογική των μοναστηριών, έχοντας ως βασικές αρχιτεκτονικές αναφορές τον ναό, τα κτίσματα του περιβόλου (κελιά) και τα ελεύθερα κτίσματα, ενώ στον χώρο στεγάζονται και παρεκκλήσια.

Στη μονή φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βλοχαΐτισσας, γνωστή και ως Παναγία η Ωραιοτάτη, και συγκεντρώνει την προσοχή των πιστών. Η εικόνα, που εκτιμάται ότι είναι 500 ετών, παρουσιάζει την Παναγία ένθρονη, έχοντας στην αγκαλιά της τον Χριστό, ενώ στο κεφάλι της δύο άγγελοι της τοποθετούν πολύτιμο στέμμα.

Δεκαοχτώ χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Αγρινίου, δυτικά της τεχνητής λίμνης Στράτου και 700 μέτρα ανατολικά από το κέντρο της Λεπενούς, το Ιερό Παρεκκλήσιο της Παναγίας των Βλαχερνών θεωρείται από τα ιδιαίτερα θρησκευτικά προσκυνήματα της Αιτωλοακαρνανίας.

Πίσω στο 1903, η Παναγία, εμφανιζόμενη στον ύπνο κατοίκου του χωριού, της υπέδειξε σημείο στο οποίο βρισκόταν θαμμένη η εικόνα της. Στο συγκεκριμένο μέρος, στη λαξευτή εσοχή μιας μεγάλης πέτρας, εντοπίστηκε όντως εικόνα της Θεομήτορος φέρουσα την επιγραφή «Παναγία η εν Βλαχέρναις», αγιογραφημένη σε μουσαμά.

Εκεί ακριβώς η ευσεβής κυρία που είδε το όραμα –και η οποία στη συνέχεια ασπάστηκε τον μοναχισμό– ανήγειρε με δωρεές των κατοίκων της περιοχής το σωζόμενο ως τις μέρες μας παρεκκλήσι. Ανακαινισμένο από την ενορία του Αγίου Γεωργίου στην οποία και ανήκει, με απόξεση του εξωτερικού επιχρίσματος της φέρουσας τοιχοποιίας του ώστε να εμφανιστεί η πέτρα κατασκευής του, προσομοιάζει πλέον με την αρχική του εικόνα, 120 χρόνια πριν.

Την 1η και 2α Ιουλίου το Ιερό Παρεκκλήσι γιορτάζει, συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου που συρρέει για προσκύνημα της θαυματουργής εικόνας, ενώ πραγματοποιείται σειρά εκδηλώσεων και το καθιερωμένο πανηγύρι του χωριού.

Στο Αγγελόκαστρο, σε λοφίσκο ανατολικά του, μεταξύ του ποταμού Αχελώου και της λίμνης Λυσιμαχίας, σχεδόν 20 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Αγρινίου, συναντάμε την Ιερά Μονή Παντοκράτορος.

Πρόκειται για γυναικείο μοναστήρι, ευρισκόμενο αντικριστά με το βυζαντινό κάστρο της κωμόπολης και αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Γιορτάζει στις 6 Αυγούστου και είναι ονομαστό για τα ιερά κειμήλια που διαθέτει, μεταξύ των οποίων λειψανοθήκες και σταυροί ευλογίας.

Το οικοδομικό συγκρότημα της περίκλειστης μονής, αποτυπωμένο σε κάτοψη, έχει τη μορφή ορθογώνιου παραλληλογράμμου, ενώ τα κελιά και το τείχος γύρω-γύρω δημιουργούν την αίσθηση φρουρίου.

Το 1746 ο κεντρικός ναός του μοναστηριού, όπως σημειώνεται σε πλίθινη επιγραφή, «ανακαινίστηκε εκ βάθρων από φιλόθεους Αιτωλούς», πολύ πιθανόν στη θέση ενός σημαντικού βυζαντινού ναού. Εσωτερικά καλύπτεται με θολοδομία, η οποία φέρεται από τους περιμετρικούς τοίχους και από δύο σειρές κτιστών υποστυλωμάτων. Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη αψίδα του ιερού του, της οποίας ο ημικυκλικός κύλινδρος εξωτερικά μετατρέπεται σε εφτάπλευρο, ενώ ο τρούλος, με το τύμπανό του σχήματος οκταγωνικού πρίσματος, απέχει 12 περίπου μέτρα από το δάπεδο. Στο μνημείο δε σώζονται παλαιές τοιχογραφίες.

Βόρεια της λίμνης Τριχωνίδας, 8 περίπου χιλιόμετρα από το Θέρμο, η Ιερά Μονή Εισοδίων Θεοτόκου Μυρτιάς, χώρος λατρείας και ψυχικής ανάτασης με μακραίωνη ιστορία, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία.

Ιδρύθηκε γύρω στο 1200, και ο ευσεβής θρύλος θέλει την εικόνα της Παναγίας να φεύγει από μονή της περιοχής και να κρύβεται σε μια μυρτιά. Εκεί, στη ρίζα που τη βρήκε ένας βοσκός, ανεγέρθηκε πριν από 800 και πλέον χρόνια το εν λόγω μοναστήρι.

Στον χώρο ορθώνεται ξεχωριστός ο πετρόκτιστος κυρίως ναός, με αισθητές αρχιτεκτονικές ιδιομορφίες, αφού δημιουργήθηκε τμηματικά και σε διαφορετικές περιόδους, με προσθήκες και επεκτάσεις πάνω στον αρχικό ναΐσκο του 1200. Από το συγκρότημα δεν λείπουν τα ψηλά κτίρια με κελιά και οι βοηθητικοί χώροι.

Στο ανδρικό αυτό μοναστήρι, που γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου, υπάρχουν και τρία παρεκκλήσια, ενώ η παράδοση θέλει εδώ –σε μια σωζόμενη κρύπτη δίπλα στο καθολικό– να λειτούργησε επί Τουρκοκρατίας και κρυφό σχολειό. Αξιοπρόσεκτες είναι και οι αγιογραφίες του, δημιουργήματα διαφορετικών εποχών, φάσεων και τεχνοτροπιών, με τον περίφημο ζωγράφο Διγενή Ξένο να υπογράφει κάποιες εξ αυτών.

Υποβλητική και με άγρια μεγαλοπρέπεια, η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής, γνωστότερη και ως Αγία Ελεούσα της Κλεισούρας, βρίσκεται καλά κρυμμένη σε μέρος απόκρημνο, σε μια χαράδρα του όρους Αράκυνθος και επί της Εθνικής Οδού Αγρινίου-Μεσολογγίου.

Κατά την παράδοση, το 1700 οι κάτοικοι ανακαλύπτουν εκεί (καθ’ υπόδειξη κάτοικου της περιοχής που, κυνηγημένος από τους Τούρκους, κρυβόταν για πολύ καιρό σε μια σπηλιά και έβλεπε ένα ανεξήγητο φως) την εικόνα της Παναγίας και λίγο πιο πέρα μια πηγή με νερό, το αγίασμά Της. Έτσι προέκυψε το σημερινό εκκλησάκι της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής. Χτισμένο μέσα στο σπήλαιο, υποδέχεται πλήθη πιστών και για την αργυρεπένδυτη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Ελεούσας και για το αγιασμένο νερό, που το προμηθεύονται από βρύση στο προαύλιο του ναού.

Εδώ φιλοξενήθηκε ο εθναπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός, όπως μαρτυρά ο ανδριάντας του στον περίβολο της μονής, και έζησαν μονάζοντας ιστορικές φυσιογνωμίες, όπως ο ηρωικός Γιάννης Γούναρης. Μεγαλοπρεπής επίσης υψώνεται Σταυρός ύψους 16 μέτρων, υποδηλώνοντας ότι η μονή, που γιορτάζει την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα, θεωρείται σημαντικό επίκεντρο της θρησκευτικής ζωής της Αιτωλοακαρνανίας.

* Οι φωτογραφίες είναι από olympianland.gr