Βενιζέλος. Παρελθόν; Ή παρόν και μέλλον;

Ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του δυτικού πολιτισμού υποστήριξε πως η βάση κάθε σύγχρονης κοινωνίας είναι η οικονομία της. Ζώντας, λοιπόν, σε δύσκολους καιρούς το άτομο αναζητάει στις μέρες μας  λύσεις και διεξόδους για να βγει από την οικονομική δυσπραγία. Στόχος του παρακάτω άρθρου μου είναι να δώσω μερικές απαντήσεις στην απορία για το ιδανικό πολιτικό-οικονομικό σύστημα. Θεωρώ απαραίτητη μία σύντομη ιστορική αναδρομή στην πρόσφατη ελληνική ιστορία.

Το νεοσύστατο Ελληνικό κράτος  μετά την επανάσταση του 1821, εκτός από το γεγονός ότι  αναζητούσε εθνική ταυτότητα, είχε σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης λόγω της μακραίωνης οικονομικής και κοινωνικής υποδούλωσης. Οι πρώτες δεκαετίες ήταν όντως δραματικές και οι επεμβάσεις των ξένων δυνάμεων πανταχού παρούσες. Στα τέλη του 19^ου αιώνα,  ο δημόσιος μηχανισμός δεν υφίστατο ουδέποτε έλεγχο στις δαπάνες του και στις συναλλαγές του ούτε τηρούσε βιβλία  ως απόρροια της απολυταρχικής φεουδαρχικής οθωμανικής παράδοσης.

Αναμενόμενο αποτέλεσμα ήταν  να κυριαρχεί αταξία και να γεννιούνται ελλείμματα στον οικονομικό τομέα. Τα αναιτιολόγητα ποσά της διασπάθισης του δημοσίου χρέους  κλήθηκαν οι πολίτες να ξεχρεώσουν πληρώνοντας βαριά φορολογία. Για να καλυφθεί η έλλειψη στον δημόσιο προϋπολογισμό υπήρξαν τόσο άμεσοι όσο και πάρα πολλοί έμμεσοι φόροι. Το απάνθρωπο φορολογικό σύστημα  επέβαλε ο Χ. Τρικούπης και κανείς έκτοτε δεν μπόρεσε να πολεμήσει μέχρι να εμφανιστεί στην πολιτική σκηνή, ως εκφραστής ενός ανανεωτικού κοινωνικο-πολιτικού συστήματος, ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Ο Ε. Βενιζέλος έλαβε τη βαρύτιμη θέση του πρωθυπουργού το 1910. Η κατάσταση της  φορολογίας την περίοδο εκείνη  ήταν, όπως  προαναφέρθηκε, δυσβάσταχτη  για την μεσαία τάξη και την κατώτερη.
Ο συντελεστής φορολογίας για τις επιχειρήσεις ήταν πολύ μικρός αλλά οι πολίτες ήταν αναγκασμένοι να περιορίζουν την κατανάλωση τους στην  αγορά  αφού  το φορολογικό σύστημα  βασιζόταν σε έμμεσους φόρους.

Χρειάζονταν  λοιπόν μία ρηξικέλευθη πολιτική την οποία εφάρμοσε ο καινούργιος πρωθυπουργός ασπαζόμενος τις αρχές του φιλελευθερισμού και με όραμα την δημιουργία ενός αστικού κράτους που θα αποδέσμευε τους πολίτες από αμαρτίες και λάθη του παρελθόντος.

Ο Φιλελευθερισμός,  ως πολιτικό και οικονομικό ρεύμα, πρεσβεύει αρχές και αξίες, με πιο χαρακτηριστικές αυτών την  ισότιμη αντιμετώπιση του πολίτη από το κράτος, το δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά, καθώς, και τη διάκριση των εξουσιών, για να ενεργεί κατά τρόπo αμερόληπτο  η δικαιοσύνη. Συνεπώς, ακολουθώντας αυτές τις αρχές, ο Φιλελευθερισμός θα εναντιωθεί με οποιοδήποτε  υπόλειμμα απολυταρχικού  καθεστώτος.

Όταν, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανέλαβε τα ηνία του κράτους κατήγγειλε το υπάρχον φορολογικό σύστημα. Αναδιοργάνωσε το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και το Ελεγκτικό Συνέδριο με την πρόσληψη νέου εκπαιδευμένου προσωπικού.
Επιπλέον, δημιούργησε σώμα φοροεισπρακτόρων για να πολεμήσει την ασυδοσία, καθώς  την περίοδο εκείνη οι έμποροι αύξαναν τα κέρδη τους με αθέμιτο τρόπο.
Οργάνωσε την δίωξη λαθρεμπορίου  και την τελωνιακή αστυνομία  με αποτέλεσμα  το κράτος να αυξήσει τα κέρδη του αλλά και να γίνει δίκαιο προς τον ελληνικό λαό.

Όμως, συνεπεία της ανωριμότητας διαχείρισης των δημοσιονομικών, την περίοδο 1918-1920  ο δημόσιος οργανισμός χρεωνόταν με υπέρογκα ποσά και γινόταν κατάχρηση δημόσιων χρημάτων. Όλα αυτά, συνεπάγονται την μη υλοποίηση  του προϋπολογισμού του κράτους και την ανεπιτυχή εκτέλεση του συνολικού έργου. Η μεταρρύθμιση του 1918, επιχείρησε να αποκαταστήσει την  ισότιμη κατανομή της φορολογίας ενεργοποιώντας  την άμεση φορολογία. Το σύστημα πλέον  βασιζόταν στην οικονομική δυνατότητα του οποιουδήποτε φορολογουμένου επί της καθαρής του προσόδου.

Με την μεταρρύθμιση συγκεντρώθηκαν όλες οι οφειλές προς το δημόσιο οργανισμό. Επιπλέον, ισχυροποιήθηκε ο ρόλος του Υπουργού Οικονομικών για τον έλεγχο της οικονομίας. Ιδρύθηκε η υπηρεσία Γενικής Επιθεώρησης, η οποία υποχρέωνε να τηρούνται οι νόμοι της χώρας, χωρίς καμία παρέκκλιση στις επιθεωρήσεις που γίνονταν στα δημόσια ταμεία και σε άλλους κλάδους του δημοσίου. Πλέον, ο προϋπολογισμός της χώρας μπορούσε να καταστεί εφικτός. Καθιερώθηκε το ατομικό βιβλιάριο του φορολογουμένου, έτσι γνώριζε τι ξεχρέωνε ο πολίτης και τι όφειλε στο κράτος. Το δημόσιο ρύθμιζε τα οικονομικά του.

Η δημοσιονομική αταξία που μάστιζε το ελληνικό κράτος αποκαταστάθηκε με τον προληπτικό έλεγχο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από την προσφορά της νέας αυτής πολιτικής νοοτροπίας  στα οικονομικά του αφυπνιζόμενου γίγαντα που ακούει στο όνομα Ελλάδα υπήρξαν άλλοι δύο βασικοί στρατηγικοί πυλώνες. Είχε τεθεί  σε εφαρμογή ο Αστικός Εκσυγχρονισμός, του οποίου στόχος ήταν η δημιουργία μιας φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας , στα πλαίσια του δυτικού προτύπου. Η περάτωση του στόχου αυτού, διεκδικούσε και τον εκσυγχρονισμό της  κοινωνίας. Η πολιτική του Ε. Βενιζέλου απαρτιζόταν και από τη Μεγάλη Ιδέα, η οποία διεκδικούσε  τα εδάφη του υπόδουλου ελληνισμού και την δημιουργία ενός σύγχρονου ελληνικού κράτους. Η σημερινή έκταση της Ελλάδος είναι  αποτέλεσμα της μερικής υλοποίησης της Μ. Ιδέας, η οποία σημειωτέον δεν εμπεριείχε εθνικιστικό περιεχόμενο.

Η κρίση που βιώνουμε στις μέρες σε όλους τους τομείς και όχι μόνο στον οικονομικό καθιστά ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία που δόθηκε σχεδόν έναν αιώνα πριν από το όραμα και τις προσπάθειες ενός σημαντικού άνδρα. Οι πληγές είναι πολλές και σε όλους σχεδόν τους τομείς του καθημερινού μας βίου. Η δημοσιονομική αναρχία και η οικονομική απειθαρχία μαστίζουν το κράτος. Η γραφειοκρατία εμποδίζει το έργο της Δικαιοσύνης αλλά και την προσέλκυση επενδύσεων. Η άτακτη ανάπτυξη  συνεισέφερε στην επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης. Αποτέλεσμα αυτών, η πρόοδος της κοινωνίας μας να είναι νωχελική. Το ξεπέρασμα όλων των παραπάνω μελανών σημείων της ελληνικής πραγματικότητας θεωρώ πως μπορεί να επιτευχθεί εάν παραδειγματιστούμε από προσωπικότητες που έβαλαν το κοινό καλό πάνω από το ατομικό. Ο Βενιζέλος ήταν ένας από αυτούς αλλά  δυστυχώς ήταν ένας και βενιζέλοι δεν γεννιούνται  κάθε μέρα. Επομένως, χρέος μας είναι να αξιοποιήσουμε το πολύπλευρο έργο του, ως ένα άλλο “κτήμα ες αεί” συνειδητοποιώντας ότι αποτελεί σπουδαία παρακαταθήκη για την δική μας και τις επόμενες γενιές.