Πάνος Δραγώνας: Αναζητώντας έναν διαφορετικό ορισμό για την πολυτέλεια στον τουρισμό

Ομιλητής στο Travel West Forum ήταν ο Πάνος Δραγώνας, Αρχιτέκτονας, Καθηγητής Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού Πανεπιστημίου Πατρών. 

Ο κ. Δραγώνας ξεκίνησε την ομιλία του δείχνοντας μία φωτογραφία από το Γιανισκάρι που τράβηξε, όπως είπε πριν λίγες μέρες ενώ επικεντρώθηκε σε έναν διαφορετικό ορισμό της πολυτέλειας στον τουρισμό.

«Μαγευτική παραλία, φαντάζομαι τι γνωρίζετε. Άδεια κατακαλόκαιρο, υπήρχαν μόνο 5 άνθρωποι και στην περιοχή ξεχώριζε ένα ζευγάρι Γερμανών, το οποίο ζούσε μια παραδεισένια νομίζω εμπειρία διακοπών στην περιοχή σχεδόν μόνοι τους. Και με έκαναν να ζηλέψω και να σκεφτώ διάφορα πράγματα για την περιοχή και γενικά για τα μοντέλα διακοπών.

Φαντάζομαι όλοι γνωρίζετε πάρα πολύ καλά ότι είμαστε σε μια περιοχή η οποία προσφέρει φοβερές δυνατότητες, όπως το να επισκεφθείς αρχαιολογικούς χώρους τρομερής σημασίας σε πλανητική κλίμακα, να επισκεφθείς μέρη που κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα, όπως αυτή η περίεργη έκθεση εικαστικών κάπου έξω από τον Πύργο και στο τέλος της ημέρας βέβαια να δεις το ηλιοβασίλεμα, τον ήλιο να δύει μέσα στη θάλασσα» ανέφερε αρχικά και συνέχισε: .

Είναι λοιπόν μια περιοχή η οποία ήδη ζει το μοντέλο του αργού τουρισμού, ένα μοντέλο δηλαδή που πέρα από την προφανή αναφορά στον χρόνο, έχει κάποια χαρακτηριστικά όπως την προσωπική ευαισθητοποίηση, το να σκέφτεσαι καλύτερα τις εμπειρίες, το σεβασμό στην τοπική κουλτούρα και την έμφαση  σε μια περιβαλλοντική συνείδηση, σε μια καλύτερη οικολογική σχέση με τον τόπο.

Το ερώτημα βέβαια σε όλα αυτά, είναι πώς όλα αυτά μπορούν να φέρουν χρήματα. Πώς μπορεί να είναι προσοδοφόρα για την τοπική κοινωνία και εδώ νομίζω ότι οι απαντήσεις δεν είναι πολύ εύκολες. Θέλουν αρκετή σκέψη και νομίζω ότι το πρώτο που πιστεύω ότι μπορούμε πλέον να συμφωνήσουμε μετά από τα όσα συμβαίνουν τα 3 τελευταία χρόνια στις Κυκλάδες, στην Κρήτη, στους τοπ τουριστικούς προορισμούς, είναι ότι θα έπρεπε να αποφευχθεί με κάθε τρόπο το μοντέλο του μαζικού τουρισμού, το μοντέλο, το οποίο βλέπουμε να εξαπλώνεται και σιγά σιγά να πλημμυρίζει όλη τη χώρα με πολύ αρνητικές συνέπειες. Αν όμως θέλουμε χρήματα και θέλουμε να αποφύγουμε το μοντέλο του μαζικού τουρισμού, νομίζω ότι ένα πάρα πολύ κρίσιμο ερώτημα είναι η έννοια της πολυτέλειας. Πώς ορίζουμε την πολυτέλεια; Πώς ορίζεται η πολυτέλεια σήμερα και πώς αλλιώς θα μπορούσε να οριστεί η πολυτέλεια. Και εδώ θα έρθω και εγώ στο θέμα της δραστηριοποίησης. Τι είναι και πώς προδιαγράφεται.  Θέτει ένα ζήτημα προδιαγραφών σε σχέση με το πώς ορίζεται η πολυτέλεια, τι αναζητά ένας τουρίστας σε σχέση με υψηλές προδιαγραφές και αυτό όλο είναι μια κατάσταση που προδιαγράφεται βάσει συγκεκριμένου κανονισμού και βάσει της νομοθεσίας με ένα συγκεκριμένο ΦΕΚ του 2015. Και έχω κάποια προβλήματα με αυτό το ΦΕΚ. Νομίζω ότι υπάρχουν κάποια ζητήματα.

Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Για να πάρει κανείς στα 5 αστέρια χρειάζεται να μαζέψει πεντέμισι χιλιάδες μόρια και τα μόρια δίνονται συμπληρώνοντας κουτάκια και υπάρχουν κάποια κουτάκια που λένε ότι παίρνεις 100μ μόρια. Άμα έχεις σε όλα τα δωμάτια τηλεοράσεις 29 ιντσων νέας τεχνολογίας  παίρνεις 300 μόρια. Το πρώτο μου ερώτημα είναι, είναι πραγματικά αυτό το κυρίαρχο μοντέλο πολυτελείας και είναι δεδομένο ότι για να περάσει κανείς καλά χρειάζεται τηλεόραση 30 ιντσών στο δωμάτιό του και ιδιωτική κολυμβητική δεξαμενή; Για πολλούς ανθρώπους σίγουρα είναι, για μένα σίγουρα δεν είναι και γνωρίζω όλο και περισσότερους ανθρώπους που θεωρούν ότι η πολυτέλεια είναι κάτι άλλο από αυτές τις υπερβολικές ανέσεις. Θα μπορούσε κανείς να πει δεν τρέχει τίποτα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι επειδή αυτά είναι επίσημα και επειδή αυτή τη στιγμή μόνο τα πεντάστερα ξενοδοχεία ουσιαστικά επιδοτούνται γενναιόδωρα και επειδή αυτό το μοντέλο αναπαράγεται και γίνεται κλισέ, γίνεται κυρίαρχο στην κοινωνία και στις κοινωνίες διεθνώς γενικότερα. Εξαπλώνεται. Χτίζεται παντού,  ξεκινώντας από τη Μύκονο, ξεχειλίζοντας στο Αιγαίο, στην Κρήτη, αλλά κάποια στιγμή μπορεί να φτάσει σε μαζικό επίπεδο και σε μέρη όπως η Πελοπόννησος.

Και το βασικότερο πρόβλημα αυτού του μοντέλου είναι ότι πιάνει πολύ χώρο. Είναι αμφίβολες οι συνέπειές του, είναι πολύ ατομικές και κυρίως δεν είναι αναστρέψιμο. Αν δηλαδή κάτι πάει καλά ή άσχημα κάποια στιγμή σε επίπεδο περιβαλλοντικής, οικονομικής και πολιτικής κρίσης, πολλά από αυτά τα κτίρια ενδέχεται να μείνουν νεκρά κουφάρια, τα οποία οι μελλοντικές κοινωνίες να στέκουν αμήχανα μπροστά τους. Ξανά έρχομαι στο ερώτημα μπορούμε να ορίσουμε την πολυτέλεια αλλιώς;

Δείχνοντας οπτικό υλικό ο κ. Δραγώνας ανέφερε:

«Αυτό είναι μια μονάδα για 2 άτομα λίγο έξω από τη Λισαβόνα. Και η αρχιτεκτονική του αναφέρεται στην ανακατασκευή 2 καλυβιών ψαράδων. Δίπλα από ένα ποτάμι. Η αρχιτεκτονική είναι πάρα πολύ λιτή. Η κατασκευή είναι πολύ υψηλού επιπέδου, υποδομές είναι ελάχιστες αυτές οι καλύβες μέσα περιλαμβάνουν μόνο ένα υπνοδωμάτιο αριστερά με ένα πολύ σπαρτιάτικο λουτρό και δεξιά, ένα χώρο καθιστικού και κουζίνας. Ποια όμως είναι η πολυτέλεια εδώ; Η πολυτέλεια εδώ είναι ότι είσαι μόνος σου.

Έχει να κάνει με την ποιότητα. Όχι μόνο δεν υπάρχει μαζικότητα, αλλά υπάρχει πλήρης απομόνωση και σε δεύτερο επίπεδο η πολυτέλεια έγκειται στο ότι υπάρχει ένας φοβερός σεβασμός στην κουλτούρα, στην παράδοση και στην αρχιτεκτονική ταυτότητα. Αν δούμε τώρα το site το οποίο φιλοξενεί αυτό το κατάλυμα, είναι αρκετά τσιμπημένη η τιμή του.  Θα δούμε ότι έχει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αρχών, το οποίο έχει να κάνει με την αίσθηση του σπιτιού. Έχει να κάνει με τη μνήμη, τη μνήμη του τόπου. Έχει να κάνει γενικότερα με την τοπικότητα, με το πού είμαστε, ποια είναι η φύση και η ιστορία της περιοχής. Έχει να κάνει με την απλότητα, με το να ζει κανείς με ελάχιστα, χωρίς υπερβολές.

Έχει να κάνει με την οικογένεια.  Έχεις κάποια σχέση με τους ανθρώπους που διαχειρίζονται αυτή την υποδομή. Έχει να κάνει με τη φύση και η φύση είναι όχι μόνο τα φυτά, αλλά ακόμα και τα ζώα της περιοχής, με τα οποία υπάρχει κάποια σχέση στην όλη εμπειρία. Έχει να κάνει με την υλικότητα, τα  τοπικά υλικά, τα αδρά υλικά, τα υλικά που χαρακτηρίζουν την ταυτότητα του τόπου. Έχει να κάνει με τις ατμόσφαιρες, έχει να κάνει με τη δημιουργία ατμοσφαιρών, οι οποίες είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικές, ιδιαίτερες και είναι βασικό μέρος μιας εμπειρίας και αν τα βάλουμε όλα αυτά σε σειρά, τη μνήμη, τοπικότητα, απλότητα, σχέση με οικογένεια, φύση, υλικότητα, δημιουργία ατμοσφαιρών. Όλα αυτά συγκροτούν ένα αφήγημα..

Σκηνοθετούν, προδιαγράφουν ένα νέο είδος εμπειρίας, ένα νέο είδος τουριστικής εμπειρίας, το οποίο ο μελλοντικός τουρίστας αρχίζει και οργανώνει στο μυαλό του. Αρχίζει να σκέφτεται ότι θα ζήσει, αρχίζει να επιθυμεί ένα διαφορετικό μοντέλο, το οποίο διαφορετικό μοντέλο εγώ το ονομάζω αρχιτεκτονικό αφήγημα για αρχιτεκτονική είναι ένα βασικό μέρος όσον αφορά τη δημιουργία των κτηρίων, αλλά έχει και μια συνολική θεώρηση στον τρόπο που δομούνται αυτές τις σχέσεις στο να οργανωθεί, να δομηθεί αυτή η εμπειρία, η οποία είναι κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που έχει ξεκινήσει από τη Μύκονο και το Αιγαίο που καθορίζει την τουριστική τουριστικό προϊόν της Ελλάδας και νομίζω ότι θέτει μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση της έννοιας της κατανάλωσης και το πώς μπορεί κανείς να περνάει πραγματικά όμορφα σε διαφορετικούς ρυθμούς και διαφορετικό είδος σεβασμού με το περιβάλλον του στο ελληνικό τοπίο.