Η επιστροφή του λαϊκισμού...

Μάλιστα Κυρίες και Κύριοι, σας παρουσιάζουμε με ιδιαίτερη αγάπη το Μνημόνιο 3! Τρίτο Μνημόνιο ή  Προσαρμογή όπως ανέφερε ο Αλέξης Τσίπρας σε προχθεσινή του συνέντευξη.

Μία Προσαρμογή που θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ένα ποιοτικό προιόν της επιστροφής του λαϊκισμού.  Ας ξεφύγουμε όμως από το σήμερα και ας σκεφτούμε τι είναι πράγματι ο λαϊκισμός.

Οι πιο πρόσφατες μελέτες για τον λαϊικισμό συκλίνουν στην διαπίστωση ότι είναι πολύ δύσκολο να καταλήξουμε σε μια συμφωνία για το νόημά του. Ωστόσο, η δυσκολία οφείλεται στο γεγονός ότι ο λαϊκισμός δεν είναι μια ιδεολογία, όπως είναι λ.χ. ο μαρξισμός ή ο φιλελεθερισμός. Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε το νόημα του μια για πάντα και είναι ένα πολιτικό φαινόμενο που μπορούμε να το συναντήσουμε τόσο στη δεξιά όσο και στην αριστερά.

Είναι μια έννοια πολυταξική και ίσως διαπαραταξιακή που αλλάζει ανάλογα με τα περιβάλλοντα και τις καταστάσεις στις οποίες βρίσκεται. Αν θα έπρεπε όμως να δώσουμε έστω και μια ασαφή ιδεολογική απόχρωση, θα λέγαμε απλώς πως ο λαϊκισμός είναι η ιδεολογία του λαού. Σε αυτό δεν είναι διαφορετικός από τη δημοκρατία. Υπάρχει όμως μια σημαντική διαφορά. Ο λαικισμός περιθωριοποιεί ένα στοιχείο που είναι πολύ σημαντικό για τη δημοκρατία, δηλαδή τον περιορισμό της εξουσίας και την υπεράσπιση του κράτους δικαίου.

Η δημοκρατία αποδίδει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στον λαό. Αλλά δεν εξαντλείται σε αυτό. Υπάρχει και το σύνολο των διαδικασιών και των κανόνων που όλοι, επομένως και ο λαός, πρέπει να σέβονται. Αν το 70% των Ελλήνων ή των Ιταλών θέλει την θανατική ποινή, αυτό δεν σημαίνει ότι η εφαρμογή της είναι δημοκρατική. Η δημοκρατία στην πορεία του χρόνου κατόρθωσε να εισαγάγει ανώτερους κανόνες πολιτισμού και πολιτικής. Αντιθέτως για τον λαικισμό υπάρχει μόνον η φωνή του λαού, η οποία συνήθως μεταξύ των άλλων είναι μία χειραγωγημένη φωνή.

Συχνά, η λαϊκίστικη ηγεσία διαχειρίζεται τη σχέση της με τους ανθρώπους, πράγμα πολύ γνώριμο σε εμάς τόσο στο παρελθόν όσο και τώρα με την συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ. Στον λαϊκισμό βρίσκουμε έναν άνθρωπο ο οποίος ισχυρίζεται ότι ενσαρκώνει τις προσδοκίες και τις απογοητεύσεις ενός μέρους του λαού. Και αυτή η αξίωση προσλαμβάνει μια λιγότερο ή περισσότερο χαρισματική μορφή. Πρέπει να παίρνουμε υπόψη μας ένα γεγονός: το χάρισμα δεν είναι ένα προσόν που ενυπάρχει στο άτομο το οποίο γίνεται ηγέτης, αλλά είναι μια σχέση ανάμεσα σε αυτό το άτομο και τον λαό. Μια σχέση συνενοχής, που αντιστοιχεί σε λιγότερο ή περισσότερο κρυφές προσδοκίες και στηρίζεται σε πολύ στοιχειώδη συναισθήματα.

Ουσιαστικά, εκεί στηρίζεται ο λόγος της επιτυχίας της καθώς ο λαϊκισμός είναι ισχυρός εκεί όπου κομματική δομή είναι αδύναμη ή όταν αυτή μπαίνει σε κρίση. Μπορεί να φανεί παράξενο, αλλά ο λαικισμός είναι σχεδόν μια σταθερά στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου τα κόμματα είναι καθαρά εκλογικές μηχανές για την εκλογή προέδρου και δεν έχουν καμία άλλη σημαντική λειτουργία.

Στη Γαλλία τόσο στον 19ο όσο και στον 20ό αιώνα υπήρξαν ισχυρές λαϊκίστικες τάσεις που σχετίζονταν με την αδυναμία της επίσημης πολιτικής. Στη σημερινή Ευρώπη βλέπουμε ότι ο λαικισμός επανεμφανίζεται και πάλι στην Ανατολή και ιδιαίτερα στην Ελλάδα εξαιτίας της φοβερής αδυναμίας των κομμάτων να προσεγγίσουν τους ψηφοφόρους με πραγματικούς όρους.

Έτσι επιχείρησε και ο Αλέξης Τσίπρας ήδη από την ΔΕΘ με ένα θαυματουργό πρόγραμμα απόροια του πλήρους λαικισμού και κατάφερε να φτάσει τον Συνασπισμό του 4% σε ΣΥΡΙΖΑ του 36% με κύριο αντιμνημονιακό χαρακτήρα. Ας απολαύσουμε τότε την αγαπημένη μας, νέα, Προσαρμογή.