Η ΑΡΙΣΤΕΙΑ στο απόσπασμα!

Στην Ευρώπη και σ’ όλο το δυτικό κόσμο η ύπαρξη και υποστήριξη κέντρων αριστείας στο χώρο της εκπαίδευσης είναι αυτονόητη. Η αριστεία στην εκπαίδευση, στην έρευνα και στην καινοτομία αποτελούσε ανέκαθεν βασικό χαρακτηριστικό της παγκόσμιας εκπαιδευτικής κοινότητας. Αποτελεί κίνητρο για τη θέσπιση και την κατάκτηση στόχων και συνάμα θεσμό αέναης βελτίωσης της γενικής παιδείας του λαού.

Στην Ελλάδα, τη χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία, το «αιέν αριστεύειν» είναι πρόταση που διαχρονικά κατατίθεται στη δημόσια συζήτηση για τη διαμόρφωση της νεολαίας. Η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη (Δ.Ν.Λ.) πίστευε τη δεκαετία του 1960 ότι «το “αιέν αριστεύειν” δεν είναι κενός λόγος αλλά υποχρέωση των νέων προς το Έθνος και τον εαυτό τους, προσφορά της νέας γενιάς στην Παιδεία, στην Ελλάδα της Δημοκρατίας και του Ουμανισμού». Η Δ.Ν.Λ. αφιερωμένη στο μεγάλο ιδανικό της Δημοκρατικής Αναγέννησης καθιέρωσε σειρά βραβείων «για όλους τους αριστεύοντες αποφοίτους των Λυκείων και τους πτυχιούχους Σχολών». Στην προκήρυξη των βραβείων της Δ.Ν.Λ. στο περιοδικό «Η Γενιά μας»  (13.7.1966) αναφέρεται:

«Το σχολικό και ακαδημαϊκό έτος πλησιάζει προς το τέλος του, εκατοντάδες χιλιάδες νεανικά κεφάλια σκύβουν εντατικά πάνω από τα βιβλία, αφοσιωμένα στη μελέτη για τις εξετάσεις που θα κλείσει τις επίμονες προσπάθειες της χρονιάς. Η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη πιστεύει ότι η καλλιέργεια στα σχολεία και στα Πανεπιστήμια ενός πνεύματος άμιλλας, ενός πνεύματος συστηματικής και ακούραστης δουλειάς για το “άριστα”, για ανώτερες σπουδές, θα δημιουργήσει καλύτερους μαθητές, που θα απαιτούν όλο και περισσότερα από τον εαυτό τους, μα κι από την Παιδεία. Μαθητές και σπουδαστές, με την θέληση να κατακτήσουν την επιστήμη και τον αληθινό ανθρωπισμό, που δίδει η γνώση και η μελέτη».

Σε κανένα σημείο του κειμένου δεν καταγγέλλεται η αριστεία ως ψυχοπλακωτική διαδικασία ή ότι οδηγεί σε εντατικοποίηση των σπουδών.

Πενήντα χρόνια πέρασαν από εκείνους τους αγώνες των Λαμπράκηδων για μια καλύτερη Ελλάδα και «φτάσαμε» στους αγώνες κατά της αριστείας. Οι επίγονοί [;] τους εξοβελίζουν την αριστεία από όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Ενδεικτική είναι η αποστροφή του Αριστείδη Μπαλτά όταν ήταν υπουργός Παιδείας: «Η αριστεία υπό κάποιους όρους είναι ρετσινιά… είναι μια στρεβλή φιλοδοξία». Η άποψη αυτή εκφράστηκε με την κατεδάφιση του θεσμού των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, στηριζόμενη στα υποτιθέμενα ψυχοφθόρα αποτελέσματά της.

Στον προϋπολογισμό του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) για το έτος 2015 δεν ενεγράφησαν πιστώσεις για υποτροφίες στους επιτυχόντες που διακρίθηκαν στις Πανελλαδικές Εξετάσεις και για τις επιδόσεις των φοιτητών στα εξάμηνα σπουδών. Απαντώντας στη Βουλή η αναπληρώτρια υπουργός Αθανασία Αναγνωστοπούλου σε σχετική ερώτηση με αρ. 59/08-10-2015 σημείωσε, ότι η μη εγγραφή οφείλεται στο ότι το κόστος αυτών των υποτροφιών υπερέβαινε τα 13.000.000, ευρώ ενώ η εγκεκριμένη επιχορήγηση του Ιδρύματος για το έτος 2015 ανέρχεται σε 2.156.466 για το σύνολο των λειτουργιών του Ι.Κ.Υ.

Ενώ απαντάται αυτό, επτά μήνες αργότερα, το Μάιο του 2016 το Ι.Κ.Υ. για πρώτη φορά ύστερα από το ακαδημαϊκό έτος 2010-2011, εξασφαλίζοντας κοινοτικά κονδύλια, προκήρυσσε 211 υποτροφίες για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής στην Ελλάδα, χρονικής διάρκειας το ανώτερο έως 36 διαδοχικούς μήνες, με μικτά τροφεία κάθε μήνα ύψους  816,90 ευρώ, συνολικού κόστους πάνω από 6.200.000 ευρώ.

Αρχές Ιουλίου 2016 η «επίθεση» ενάντια στην αριστεία στα Πανεπιστήμια ολοκληρώθηκε. Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας κατέθεσε νέα τροπολογία με την οποία άλλαξε το κριτήριο απονομής υποτροφιών σε προπτυχιακούς φοιτητές ενδιάμεσων ετών. Με τη συγκεκριμένη τροπολογία, στην περίπτωση α΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 23 του Ν. 2083/1992, οι αριθμοί και λέξεις «8,51 σε κλίμακα βαθμολογίας 0-10» διαγράφονται και τίθενται στη θέση τους οι λέξεις «λίαν καλώς». Κατεβάζοντας το Υπουργείο Παιδείας το βαθμολογικό όριο για τις υποτροφίες του Ι.Κ.Υ. σε 6,5 μοίρασε την αριστεία σε περισσότερους και ουσιαστικά την κατήργησε. Η σκέψη ότι δεν υπάρχουν αρκετοί αριστούχοι ίσως είναι η άλλη πλευρά του νομίσματος.

Επίκαιρα για το θέμα της αριστείας αλλά και αποκαλυπτικά είναι τα γραφόμενα του Αντώνη Λιάκου, προέδρου της Επιτροπής του Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία, στη σελίδα 3 του πορίσματος της Επιστροπής:  «Ο Διάλογος έθεσε το ερώτημα: Αριστεία ως προς τι;  Τι μας ενδιαφέρει περισσότερο, εκείνος που έχει τερματίσει πρώτος, ή να τερματίσουν οι περισσότεροι, και σε όσο το δυνατό καλύτερους χρόνους… Μείωση των ανισοτήτων δεν σημαίνει ισοπέδωση, αλλά ενδυνάμωση του αδύναμου. Από εδώ προκύπτει η υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης… Δημόσια εκπαίδευση σημαίνει δημοκρατική εκπαίδευση, εκπαίδευση στη δημοκρατία και διερεύνηση της πρόσβασης και της συμμετοχής στο κοινό αγαθό της μόρφωσης…»

Ατεκμηρίωτες θεωρήσεις που φαίνονται άτοπες μπροστά στον αφορισμό του Αριστοτέλη:  «Δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο από την ίση μεταχείριση των άνισων».

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, σε πρόσφατη τελετή απονομής βραβείων στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ υποστήριξε: «Η αριστεία όχι μόνον δεν παραβιάζει την αρχή της ισότητας αλλά την αναδεικνύει και την υπηρετεί»

Είναι ξεκάθαρο ότι η εκδοχή του εξισωτισμού που στο σημερινό νεοελληνικό κράτος σιτίζεται από το σύστημα της μετριοκρατίας είναι ασύμβατη με την αριστεία, η οποία είναι η βράβευση για το καλύτερο αποτέλεσμα και έννοια αντίθετη του μετρίου. Το συμπέρασμα του ομότιμου καθηγητή του ΕΚΠΑ Θάνου Βερέμη αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τους «ζητούμενους» σχεδιασμούς: «Φαίνεται πως πρέπει να περάσουμε και από την παιδεία του χαμηλού παρονομαστή σώνει και καλά, για να φτάσουμε στη “Δημοκρατία του μέσου όρου”».

Άραγε γιατί τα παιδόγγονα [;] των Λαμπράκηδων είναι κατά της αριστείας;

Ένα είναι σίγουρο. Η αριστεία προϋποθέτει ισότητα και αξιοκρατία. Αντιμάχεται τη μετριότητα, την ημετεροκρατία και  αντιστρατεύεται την κομματοκρατία.

Ποιόν ωφελεί, λοιπόν, η κατάργησή της;