Χαρτοποιία Αιγίου: Ένα σημαντικό μνημείο της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς εκπέμπει S.O.S.

Είναι αλήθεια πως η Χαρτοποιία Αιγίου όπως και η ευρύτερη παραλιακή ζώνη έχει προσελκύσει κατά καιρούς το ενδιαφέρον πανεπιστημιακών και άλλων ερευνών-μελετών. Μια από αυτές τις αναφορές αποτελεί και το βιβλίο -που από την επόμενη εβδομάδα θα διατίθεται στη Βιβλιοθήκη Αιγίου- με τίτλο «Το Βιομηχανικό Συγκρότημα της Χαρτοποιίας Αιγίου» των  Μ.Αλεξίου & Ε.Εμμανουλοπούλου που αποτελεί τη διπλωματική εργασία δύο αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ και μάλιστα εκδομένο από το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς στο πλαίσιο της σειράς «Καταγραφή της βιομηχανικής κληρονομιάς», σειράς που περιλαμβάνει καταγραφές και αποτυπώσεις βιοτεχνικών και βιομηχανικών συγκροτημάτων προκειμένου να συμβάλει στη διάσωσή τους.

Με αφορμή, λοιπόν, αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση για τη δική μας Χαρτοποιία, ας σημειωθεί ότι για πολλά τεκμήρια βιομηχανικής αρχαιολογίας στην Ελλάδα πριν από αρκετά χρόνια κανείς δεν θα ενδιαφερόταν, επειδή το ελληνικό κράτος και το κοινό δεν ήταν ευαισθητοποιημένα γύρω από την προστασία και ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς. Σε όλη τη χώρα εργοστάσια κατεδαφίστηκαν ολοσχερώς και άλλα ρημάζουν χωρίς προοπτική.

Την τελευταία εικοσαετία έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα για την προστασία και ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς. Δύο από τα σημαντικότερα βιομηχανικά μουσεία στην Ελλάδα που έχουν αξιοποιήσει βιομηχανικά μνημεία είναι το Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου και το Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης στη Σύρο.

Επίσης, το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς, που έχει την ευθύνη της παραπάνω έκδοσης, έχει δημιουργήσει σε ολόκληρη την Ελλάδα ένα συνεχώς αναπτυσσόμενο δίκτυο θεματικών μουσείων (Μουσείο Μετάξης στο Σουφλί, Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα, Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη, Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου, Μουσείο Πλινθοκεραμοποιίας Ν. & Σ. Τσαλαπάτα στο Βόλο, Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στην Τήνο, Μουσείο Περιβάλλοντος στη Στυμφαλία).

Και εδώ τίθεται το ερώτημα: γιατί η Χαρτοποιία Αιγίου που αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά συγκροτήματα της χώρας με πανελλαδική κι όχι μόνο εμβέλεια, που άσκησε οικονομική επιρροή σε ολόκληρη την Αιγιάλεια, αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της πόλης του Αιγίου και της συλλογικής μνήμης των Αιγιωτών να παραμένει σε κατάσταση εγκατάλειψης και λεηλασίας; γιατί να είναι σύμβολο ντροπής και όχι έμβλημα της πόλης, απαράμιλλο μνημείο της ελληνικής βιομηχανικής κληρονομιάς;

Η Χαρτοποιία Αιγίου δημιουργήθηκε το 1927 στην κάτω πόλη του Αιγίου που αποτέλεσε πυρήνα εμπορικής, βιοτεχνικής και βιομηχανικής δραστηριότητας σε αντίθεση με την πάνω πόλη που ήταν διοικητικό, οικονομικό και οικιστικό κέντρο. Το συγκρότημα σχεδιάστηκε από σουηδούς αρχιτέκτονες και η εγκατάσταση των μηχανημάτων έγινε από νορβηγούς και σουηδούς εφαρμοστές.

Η λειτουργία της επιχείρησης εκτείνεται σε τρεις περιόδους, την πρώτη και αρχική περίοδο (1925-1930), τη δεύτερη και σημαντικότερη περίοδο (1930-1960) και την τρίτη περίοδο παρακμής (1960-1991) μέχρι το οριστικό κλείσιμο το 1991 παρά τις προσπάθειες ανάκαμψης.

Το κύρος και η επιτυχία της επιχείρησης αντικατοπτρίζεται στα κελύφη που αποτέλεσαν το κτιριακό της δυναμικό. Εντυπωσιακά και επιβλητικά κτίρια  κάλυπταν τις λειτουργικές ανάγκες χωρίς να στερούνται αισθητικού και μορφολογικού ενδιαφέροντος, ενώ πλήθος μηχανών, κτιστών κατασκευών και κινητού εξοπλισμού συνέθεταν την εικόνα στο εσωτερικό τους. Τα κτίρια κατασκευάστηκαν με σκοπό τη στέγαση του μηχανολογικού εξοπλισμού, που αποτελείται στην πλειονότητά του από ογκώδεις χαρτοποιητικές και επεξεργαστικές μηχανές. Τα περιεχόμενα μηχανήματα υπαγορεύουν το μέγεθος και τον τρόπο λειτουργίας των κελυφών τους.

Ανάμεσα στα πολλά αρχιτεκτονικής αξίας κτίρια ξεχωρίζει το Παλιό Λεβητοστάσιο, πρωτότυπη κατασκευή προορισμένη να αποτελέσει έμβλημα του συγκροτήματος.

Ο χώρος της Χαρτοποιίας Αιγίου μπορεί και αξίζει να αναδειχθεί σε Μουσειακό χώρο αφού αποτελεί βιομηχανικό μνημείο που χαρακτηρίζει τη βιομηχανική ιστορία της περιοχής.

Τα αντικείμενα που βρίσκονται εντός του παλιού εργοστασίου είναι μουσειακά αξιοποιήσιμα. Για να είναι εφικτή η αξιοποίησή τους, όλα τα αντικείμενα που υπάρχουν σ’ αυτό πρέπει να καταγραφούν, να τεκμηριωθούν, να ταξινομηθούν και να συντηρηθούν.

...για να μη ντρεπόμαστε που είμαστε Αιγιώτες