Συνέντευξη στην Ανθή Ροδοπούλου
Υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων οι οποίοι έχουν κάνει σημαντικές καριέρες, χωρίς να έχουν ενοχλήσει κανέναν. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει ο καθηγητής Χημείας του Πανεπιστημίου Πατρών, επίτιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου «Κάλγκαρι» του Καναδά και του Πανεπιστημίου «Βικτώρια» της Αυστραλίας, Γιάννης Ματσούκας.
Από τους πρώτους πανεπιστημιακούς που τόλμησε την ίδρυση start-up εταιρίας στον ελλαδικό χώρο.
Προσωπικός φίλος και συνεργάτης πολλών νομπελιστών ερευνητών, αρκετά γνωστός στην Ακαδημία Αθηνών, στις ελληνικές κυβερνήσεις και στον εκάστοτε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, καθώς ακολουθούν πολλές βραβεύσεις για την προφορά του στον τομέα της έρευνας και της ιατρικής επιστήμης.
Αν και έχουν λεχθεί και έχουν υπονοηθεί τόσα για αυτόν, ο ίδιος ακάθεκτος συνεχίζει το έργο του με καθημερινές επαφές με υπουργούς και ισχυρούς παράγοντες της υγείας για την χρηματοδότηση της φαρμακευτικές έρευνας.
Ισχυρός και αθόρυβος, αποδεκτός έως και επιβεβλημένος στο ΕΠΠ, οι περισσότεροι αποζητούν μια καλή γνωριμία μαζί του. Πόσο καλή, αποδεικνύει η ιστορία του!
Με προσήλωση στην έρευνα εργάζεται με σύστημα και ευρηματικότητα, μελετώντας κάθε νέα εξέλιξη που αφορά στη στοχευμένη θεραπεία κατά της σκλήρυνσης κατά πλάκας, της αρτηριακής πίεσης και του Covid 19.
Σήμερα ως επικεφαλής αρκετών εταιριών του στο ΕΠΠ μαζί με την επιστημονική ομάδα του, είναι από εκείνους τους επιστήμονες-ερευνητές στο χώρο της κλινικής και εργαστηριακής έρευνας που διακρίνεται για το ζήλο σε αυτό που κάνει, δίνοντας έμφαση στη φαρμακευτική καινοτομία με τη χρήση νέων φαρμακευτικών συνθέσεων για την ίαση των ανθρώπινων ασθενειών. Ενας άνθρωπος με ανιδιοτελή αγάπη και συνεχή προσφορά προς το συνάνθρωπο, μέλος σε ερευνητικές επιτροπές στην Ελλάδα και το εξωτερικό και διεθνή καριέρα στην ιατρική έρευνα. Ηρθε στη συνάντησή μας, χαλαρός κι άνετος, και συζητήσαμε για την πορεία των συγκεκριμένων ερευνητικών εργαστηρίων, για τον καθοριστικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει μεταξύ των άλλων κέντρων του εξωτερικού, για την εξελιγκτική πορεία των ερευνών του, για το έργο και τη δυναμική του οποίου –όπως χαρακτηριστικά αναφέρει- αποτελεί ένα ισχυρό δείγμα του υψηλού επιστημονικού επιπέδου του Πανεπιστημίου Πατρών και του ΕΠΠ, που μπορεί να συνεισφέρει επάξια στην παγκόσμια έρευνα και αγορά.
*Συνέντευξη στην Ανθή Ροδοπούλου
1. Ποιοι είναι οι στόχοι και οι σκοποί της start up νεοφυούς εταιρείας NewDrug που έχετε ιδρύσει και εδρεύει στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών;
Ήμουν από τους πρώτους πανεπιστημιακούς στην Ελλάδα που τόλμησε την ίδρυση start-up εταιρείας. Ο στόχος ήταν η μετατροπή της πανεπιστημιακής έρευνας σε προϊόν χρήσιμο και προσβάσιμο στη κοινωνία. Τα αποτελέσματα φάνηκαν από την πρόοδο της έρευνας και την προοπτική που είχαν για αξιοποίηση της στις Βιοεπιστήμες. Οι εταιρείες που δημιουργήθηκαν στη βάση των ερευνητικών αποτελεσμάτων της ομάδας μου ήταν η PML (Peptide Mimetic Limited, 1990) συνδεδεμένη με το Πανεπιστήμιο Calgary στον Καναδά, η ElFar (2000), η Eldrug (2007) συνδεδεμένη με το Πανεπιστήμιο Πατρών και η NewDrug (2019) στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών. Η Eldrug προσέλκυσε σημαντικές επενδύσεις από Ελληνική Φαρμακευτική Βιομηχανία και το Υπουργείο Ανάπτυξης στην εξέλιξη δραστικών υλών για την υπέρταση και σκλήρυνση κατά πλάκας που είχαν προκύψει από την πανεπιστημιακή έρευνα της ομάδας μου. Η NewDrug στο οικοσύστημα Νεοφυών εταιρειών Elevate Greece είχε μια σημαντική συμβολή στην έρευνα για τον κορονοϊό SARS CoV 2 την τελευταία τριετία. Οι εταιρείες προσέφεραν πολλές θέσεις εργασίας σε αποφοίτους βιοεπιστημών και έδωσαν την δυνατότητα πρακτικής εκπαίδευσης τελειόφοιτων σε υψηλή φαρμακευτική τεχνολογία με τον τεχνολογικό εξοπλισμό που διέθεταν.
2. Πού εστιάζεται και σε τι επίπεδο βρίσκεται το ερευνητικό σας έργο; Με ποιο τρόπο το αναδεικνύετε;
Το ερευνητικό μου έργο εστιάζεται στην ανάπτυξη φαρμακευτικών συνθέσεών μας μέσω της συνεργασίας με συναφείς ερευνητικές ομάδες τμημάτων βιοεπιστημών στην έρευνα για υπέρταση, σκλήρυνση κατά πλάκας και Covid 19. Είναι ενδιαφέρον ότι αντιυπερτασικά φάρμακα της κατηγορίας σαρτανών, που η ερευνητική μας ομάδα είναι διεθνώς γνωστή, αποδεικνύονται σήμερα να δρουν θεραπευτικά κατά της νόσου Covid. Η έρευνα έκανε μεγάλα άλματα , ιδιαίτερα αυτή που αφορά τη σκλήρυνση κατά πλάκας με στόχο κλινικές δοκιμές προϊόντος μας το οποίο έχει παραχθεί σε συνεργασία με τη διακεκριμένη καθηγήτρια ανοσολογίας κα Βάσω Αποστολοπούλου του Πανεπιστημίου Victoria της Αυστραλίας. Το έργο αναδεικνύεται μέσα από επιστημονικές δημοσιεύσεις της ερευνητικής μας ομάδας σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και την αναγνώριση και επιβράβευσή της από ακαδημαϊκούς φορείς όπως η Ακαδημία Αθηνών.
3. Σε αυτή την πολύχρονη πορεία της έρευνάς σας στο εξωτερικό, στο Πανεπιστήμιο Πατρών και στο ΕΠΠ, πείτε μας μερικά σημεία-σταθμούς.
Η συνεργασία με τον καθηγητή Graham Moore στο Πανεπιστήμιο Calgary του Καναδά οδήγησε σε νεες αντιυπερτασικές συνθέσεις της κατηγορίας Σαρτανών, στην μηχανισμό δράσης των και σε μεγάλη επένδυση από τη φαρμακευτική εταιρεία Bristoll-Mayer Squib. Η επένδυση έρευνας επέτρεψε να δημιουργήσω στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Πατρών μια μεγάλη ερευνητική ομάδα από την οποία προέκυψαν για πρώτη φορά καινοτόμες σημαντικές συνθέσεις, υπερ-Σαρτανες, που είναι μια νέα γεννιά αντιυπερτασικών. Αποτελούν τη βάση ενός διεθνούς δικτύου για έρευνα του συστήματος Ρενίνης - Αγγειοτενσινης( RAS) υπευθύνου για την κυκλοφορία του αίματος το οποίο συνδέεται άμεσα με τα αίτια της νόσου Covid. Στην έρευνα συμμετέχουν διακεκριμένες ομάδες από την Ελλάδα και το εξωτερικό και υποστηρίζεται από την Εθνική Επιτροπή Δημόσιας Υγείας επικεφαλής της οποίας είναι ο Καθηγητής κ. Σωτήρης Τσιόδρας ο οποίος ένθερμα την υποστηρίζει. Ένας μεγάλος σταθμός ήταν η συνεργασία μου με την κα Αποστολοπούλου στην έρευνα για τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Τα αποτελέσματα της πολύχρονης προκλινικής έρευνας είναι εξαιρετικά και επιτρέπουν κλινικές δοκιμές προϊόντος μας για το οποίο υπάρχει έγκριση δοκιμής από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων. Ένας άλλος μεγάλος σταθμός ήταν η ίδρυση (1998) και λειτουργία του μεταπτυχιακού προγράμματος Ιατρικής Χημείας, ένα εμβληματικό πρόγραμμα με μεγάλη προσφορά στην παιδεία και τη κοινωνία. Τα ετήσια συνέδρια του προγράμματος έχουν τιμήσει με τη συμμετοχή των παγκοσμίου κύρους ερευνητές, μεταξύ των οποίων πέντε κάτοχοι Nobel (Watson, Hausen, Lehn, Schally, Yonath) οι οποίοι έχουν επισκεφτεί το Πανεπιστήμιο Πατρών και το εργαστήριο μας στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών. Η θετική απήχηση στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην κοινωνία ήταν πολύ μεγάλη.
4. Μπορείτε να αναφερθείτε σε μερικές έρευνες-ενδεικτικά- που θεωρείτε σημαντικές και έχουν εκπονηθεί από την ερευνητικές σας ομάδες;
Όπως ανέφερα νωρίτερα, οι σημαντικές έρευνες των οποίων είχα την επιμέλεια και συντονισμό αφορούσαν την ανάπτυξη νέων προϊόντων για την υπέρταση, τη σκλήρυνση κατά πλάκας και πρόσφατα τη νόσο Covid-19. Σε αυτές τις υψηλού επιπέδου έρευνες με διεθνή συνεργασία δόθηκε σε νέους φοιτητές η δυνατότητα εκπόνησης διδακτορικών διατριβών και μεταπτυχιακών διπλωμάτων ειδίκευσης αλλά και γενικότερα στους φοιτητές μας η δυνατότητα μέσω προπτυχιακών διπλωματικών εργασιών να έρθουν σε επαφή με φαρμακευτική καινοτομία
5. Ποια είναι τα πιο πρόσφατα ευρήματά σας;
Η ερευνητική μας ομάδα ήταν η πρώτη παγκοσμίως στη διεθνή βιβλιογραφία να σχεδιάσει και να συνθέσει καινοτόμες κυκλικές δομές, μοναδικής δομικής αρχιτεκτονικής, της ορμόνης αγγειοτενσίνη που επιβεβαίωσαν τον μηχανισμό δράσης της ορμόνης στην υπέρταση και επέτρεψαν τον σχεδιασμό νέων βελτιωμένων μιμητικών συνθέσεων (υπερσαρτάνες-δισαρτάνες) ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης. Οι μιμητικές δομές ελέγχθηκαν την περίοδο της πανδημίας σε υπολογιστικά και εργαστηριακά μοντέλα για την καταστολή της νόσου Covid-19 (repurpusing drugs) με ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα και είναι σε συμφωνία με πρόσφατες κλινικές δοκιμές σαρτανών (όπως η τελμισαρτάνη) άλλων εργαστηρίων όπου φαίνεται η θεραπευτική των δράση. Με αφορμή τις συνθέσεις του εργαστηρίου μας έχει δημιουργηθεί ένα διεθνές consortium από εξειδικευμένα εργαστήρια (ΗΠΑ, Καναδά, Ευρώπη, Αυστραλία) το οποίο στοχεύει σε νέα αντιικά προϊόντα με στόχο και προοπτική κλινικών δοκιμών. Η επόμενη ημέρα της φαρμακευτικής βιομηχανίας είναι η παραγωγή αντιικων φαρμάκων τα οποία να στοχεύουν συγχρόνως πολλούς ιούς. Η δική μας ομάδα έχει ένα πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια.
6. Ι) Είστε ικανοποιημένος από τη μέχρι τώρα λειτουργία των εταιριών σας και τι αποτελέσματα έχουμε όσον αφορά στις παθήσεις της σκλήρυνσης κατά πλάκας, της αρτηριακής πίεσης και του Covid_19; ΙΙ) Πιο συγκεκριμένα το εμβόλιο για την πάθηση της σκλήρυνσης θα είναι για όλους τους ασθενείς, πότε θα κυκλοφορήσει και ποιο υπολογίζετε να είναι το οικονομικό κόστος;
Ναι, είμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι από τα μέχρι σήμερα ερευνητικά αποτελέσματα. Είναι η πρώτη φορά που φαρμακευτικό προϊόν made in Greece για μια τόσο σημαντική ασθένεια όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας θα εισέλθει σε κλινική δοκιμή. Η κλινική δοκιμή είναι ένας μακροχρόνιος πρωταρχικός στόχος της έρευνά μου, η οποία είχε ξεκινήσει από το 1994. Η έρευνά μας για τη σκλήρυνση κατά πλάκας σε συνεργασία με τη καθηγήτρια ανοσολογίας κα Αποστολοπούλου στο Πανεπιστήμιο Victoria στην Αυστραλία οδήγησε στην πρώτη παγκοσμίως εγκριθείσα πατέντα για θεραπευτικό εμβόλιο στην εν λόγω ασθένεια. Αφορμή για να ξεκινήσει αυτή η έρευνα ήταν η αδερφή μου βιολόγος Ελισάβετ Ματσούκα, η οποία επλήγη από την ασθένεια σε ηλικία τριάντα ετών. Η περίπτωση της Ελισάβετ έχει μια παγκόσμια μοναδικότητα καθώς επεδίωξε και πραγματοποίησε τη διδακτορική διατριβή της στην ασθένεια της στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Ήθελε να την πολεμήσει. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για οικονομικό κόστος. Μας ενδιαφέρει σε κάθε περίπτωση οι ασθενείς για όλα τα φάρμακα να έχουν άμεση και δωρεάν πρόσβαση. Η κλινική δοκιμή στην οποία προσβλέπουν εκατομμύρια ασθενείς αποτελεί τον μεγάλη στόχο και την προσωπική μου Ιθάκη.
7. Ποια είναι η σχέση των ερευνητικών σας ομάδων με άλλες αντίστοιχες τόσο στην Ελλάδα όσο και του εξωτερικού;
Η ερευνητική μας ομάδα συνεργάστηκε και συνεργάζεται με κορυφαίες ερευνητικές ομάδες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι ερευνητικές ομάδες που συνεργαζόμαστε είναι από Τμήματα του Πανεπιστημίου Πατρών, του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Πανεπιστημίου Θράκης, Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Επίσης με ερευνητικές ομάδες από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Ινστιτούτο Pasteur, τον Δημόκριτο. Θα ήθελα να υπογραμμίσω την εξαιρετική συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Victoria στην Αυστραλία και το Πανεπιστήμιο Calgary στον Καναδά των οποίων αποτελώ επίτιμο μέλος. Θα ήθελα επίσης να αναφερθώ στους αείμνηστους οραματιστές Παύλο και Θανάση Γιαννακόπουλο της Βιανεξ που μοιράστηκαν το δικό μου όραμα στην αξιοποίηση της έρευνας μας με συνεχή υποστήριξη των προσπαθειών μας.
8. Ποιο ήταν εκείνο το κριτήριο που προσέλκυσε 5 νομπελίστες του εξωτερικού να επιστεφτούν το Πανεπιστήμιο Πατρών και το εργαστήριό σας στο ΕΠΠ;
Θεωρούσα πάντα ότι η γνώση και τα ερευνητικά επιτεύγματα θα πρέπει με εξωστρέφεια να διεθνοποιούνται και να μεταφέρονται στην ακαδημαϊκή κοινότητα και την κοινωνία. Με την έναρξη λειτουργίας του ΜΠΣ Ιατρική Χημεία το 1998 καθιέρωσα ως Διευθυντής του Προγράμματος την ετήσια διεξαγωγή Συνεδρίου Ιατρικής Χημείας με την πρόσκληση από το Πρόγραμμα διακεκριμένων παγκόσμιας εμβέλειας ερευνητών για διάλεξή των σε θέματα αιχμής. Μέχρι και το 2021 είχαν πραγματοποιηθεί είκοσι ένα συνέδρια του προγράμματος στην Πατρα και Ιωάννινα με μεγάλη επιτυχία (2000-2021). Οι προσκεκλημένοι ομιλητές παγκοσμίου κύρους ερευνητές, μεταξύ των οποίων έξι κάτοχοι Nobel (Watson, Hausen, Schally, Lehn, Yonath, Ciechanover), προσέφεραν στους φοιτητές μας τη δυνατότητα να γνωρίσουν νέα και πρωτοποριακά πεδία έρευνας αλλά και τους διακεκριμένους ομιλητές από κοντά. Ο απόηχος στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία ήταν πολύ θετικός και από τα είκοσι ένα συνέδρια. Κορυφαίο γεγονός ήταν η πρόσκληση του James Watson στα δύο συνέδρια στην Πάτρα (2011) και Σπέτσες (2016), όπου η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα και η πολιτεία τίμησαν τον κορυφαίο ερευνητή του αιώνα. Η ιστορική επίσκεψη Watson στην Ελλάδα και τα εικοσιένα συνέδρια ιατρικής χημείας αποτυπώνονται στο λεύκωμα “Η Ελλάδα τιμά τον James Watson- DNA, η ανακάλυψη που άλλαξε τον κόσμο” ως μια παρακαταθήκη γνώσης και πνευματική κληρονομιά για τις επόμενες γενεές της ακαδημαϊκής κοινότητας.
9. Ποια τα προβλήματα και οι ελλείψεις που αντιμετωπίζετε στο γενικότερο δύσκολο οικονομικό πλαίσιο που βρίσκετε η Ελλάδα;
Η οικονομική κρίση της χώρας μας μετά το 2010 επηρέασε αναπόφευκτα το επίπεδο της έρευνας στα Πανεπιστήμιά μας. Η πρωτοβουλία μου να απευθυνθώ την περίοδο 2015 της μεγάλης κρίσης σε κατόχους Nobel, που ήδη γνώριζα, ζητώντας την υποστήριξη της έρευνας στην Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Ηγεσία (Junger, Shoulz, Tusk) είχε θετικό αποτέλεσμα και συνέβαλε στη σύσταση του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) και Ταμείου ΕΛΙΔΕΚ προϋπολογισμού 240.000.000 Ευρώ (2016). Η πρωτοβουλία μου υποστηρίχθηκε ένθερμα από τον Harald zur Hausen, Nobel Ιατρικής και Φυσιολογίας στον οποία απευθύνθηκα αρχικά και τον James Watson ο οποίος πρώτος προσυπέγραψε την επιστολή “Support for Greece” η οποία συνετάγη σε συνεργασία με τον καθηγητή Hausen. Την επιστολή Hausen υπέγραψαν εν συνεχεία δεκαπέντε κάτοχοι Nobel με τους οποίους είχα προσωπική επικοινωνία με τον καθένα ξεχωριστά. Η επιστολή εστάλη από τον Καθηγητή Hausen στην Ευρωπαϊκή Ηγεσία, η οποία ανταποκρίθηκε άμεσα και θετικά. Το Υπουργείο Παιδείας και το Υπουργείο Εξωτερικών υποστήριξαν ένθερμα την πρωτοβουλία Hausen και των λοιπόν κατόχων Nobel και ακολούθησαν όλες οι απαραίτητες ενέργειες και βήματα για τη σύσταση του ΕΛΙΔΕΚ. Η προϊστορία της σύστασης του ΕΛΙΔΕΚ, η αλληλογραφία μου με τους κατόχους Nobel, καθώς και η αλληλογραφία Hausen με την Ευρωπαϊκή Ηγεσία αποτυπώνεται σε έκδοση με τίτλο “ΕΛΙΔΕΚ: Οι άνθρωποι πίσω από τα γεγονότα” (2022), η οποία περιλαμβάνεται στα αρχεία της Βουλής των Ελλήνων και της Ακαδημίας Αθηνών. Οι κάτοχοι Nobel που προσυπέγραψαν την επιστολή είναι: Harald zur Hausen, James D. Watson, Hamilton O. Smith, Yuan T. Lee, Peter C. Doherty, Robert May, Edmond H. Fischer, Richard J. Roberts, Günter Blobel, Richard Timothy (Tim) Hunt, Wolfgang Ketterle, Kurt Wüthrich, Roger D. Kornberg, Albert Fert, Harald zur Hausen, Elizabeth H. Blackburn, Jules A. Hoffmann.
10. Εχετε αρωγούς; Από πού χρηματοδοτείστε για το ερευνητικό έργο σας; Υπάρχει προσέλκυση επενδυτών και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας;
Η περίοδος της πανδημίας δημιούργησε δυστυχώς μεγάλα προβλήματα στη χρηματοδότηση της έρευνάς μας με επίπτωση στην πρόσληψη ερευνητικού προσωπικού. Ήταν μειωμένο σε σχέση με προηγούμενα χρόνια. Παρόλα αυτά την περίοδο 2020-2023 η start-up εταιρεία μας NewDrug στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών δημοσίευσε άνω των τριάντα δημοσιεύσεων σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά ερευνητικά αποτελέσματα για τη σκλήρυνση κατά πλάκας και ιδιαίτερα για τη νόσο Covid-19 σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια Calgary του Καναδά και Victoria της Αυστραλίας και ερευνητικές ομάδες στη χώρα μας. Όλες οι δημοσιεύσεις έγιναν στη βάση του έργου της start up εταιρείας μας στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών.
11. Με ποια κριτήρια επιλέγετε τους συνεργάτες σας;
Οι συνεργάτες μου θέλω να αγαπάνε την έρευνα, να αφοσιώνονται στο έργο που τους έχει ανατεθεί και να συμμερίζονται τους στόχους μου και το όραμά μου.
12. Είναι καλή επιλογή το ερευνητικό έργο για έναν επιστήμονα; Ποια προσόντα πρέπει να διαθέτει κάποιος ώστε να γίνει ερευνητής;
Πρέπει να αποφασίσει ότι η έρευνα θέλει αφοσίωση, δεν έχει ωράριο και ότι η έρευνα αποτελεί μια αποστολή.
13. Τι θα λέγατε στους νεότερους φοιτητές, εν δυνάμει χημικούς, που ξεκινούν τώρα την επαγγελματική πορεία τους στην έρευνα;
Θα τους έλεγα αυτό που συμβούλευσε ο Watson στο βιβλίο του “Avoid boring people” 1. Να διαλέξετε έναν στόχο με προοπτική 2. Να εργάζεστε σε ένα ερευνητικό πρόβλημα του οποίου η λύση αισθάνεστε ότι είναι εφικτή 3. Να συνεργάζεστε με κάποιον ο οποίος να έχει παραπλήσια ερευνητικά ενδιαφέροντα 4. Να είστε σε επικοινωνία με τους ανταγωνιστές σας 5. Ποτέ να μην είστε ο πλέον ευφυής στην παρέα σας και να είστε ταπεινοί 6. Να έχετε πάντα δίπλα σας κάποιον ο οποίος θα σας προστατέψει.
14. Πείτε μας για μια στάση ζωής που σας έχει κάνει εντύπωση κι έχει κάτι να διδάξει γενικότερα;
Η περίπτωση της αδερφής μου Ελισάβετ, η οποία επλήγη από τη σκλήρυνση κατά πλάκας στα τριάντα της χρόνια όταν η ζωή ήταν μπροστά της, ήταν ένα ορόσημο και σταθμός στη ζωή μου. Σκέφτηκα τα χιλιάδες νέα παιδιά κι όλους τους ασθενείς που πλήττονται από αυτή τη σκληρή ασθένεια. Ήταν μια καμπή στη ζωή μου για να αγωνιστώ μέσω της έρευνας για όλους αυτούς, αλλά και για να γίνω καλύτερος άνθρωπος.
15. Τι σκέπτεστε από εδώ και πέρα και τι περιμένετε;
Περιμένω τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών για τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Δεν έχω καμία αμφιβολία για την επιτυχή έκβαση.
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr
