Πάρκινσον - Η ιατρός Ζηνοβία – Μαρία Κεφαλοπούλου μιλάει για τη νόσο της εποχής

Τι είναι η νόσος Πάρκινσον

H νόσος Πάρκινσον είναι μία προοδευτική πάθηση του εγκεφάλου η οποία εμφανίζεται όταν τα κύτταρα μίας περιοχής βαθιά μέσα στον εγκέφαλο (μέλαινα ουσία) που παράγουν την χημική ουσία ντοπαμίνη, σταδιακά, καταστρέφονται. Συνέπεια της δυσλειτουργίας αυτής είναι η εμφάνιση των αντιπροσωπευτικών συμπτωμάτων της νόσου, όπως βραδύτητα στην κίνηση, συρτό βάδισμα, δυσκαμψία (μάγκωμα) των άκρων, προβλήματα στην ισορροπία, και βέβαια ο χαρακτηριστικός τρόμος ηρεμίας («τρέμουλο») των άκρων. Υπάρχουν επίσης συμπτώματα που δεν σχετίζονται άμεσα με την κίνηση, όπως διαταραχές διάθεσης, ύπνου, γαστρεντερικές (πχ απώλεια όσφρησης/ οσμής, δυσκοιλιότητα) και διαταραχές ούρησης, ορθοστατική υπόταση και καθώς και γνωστικές διαταραχές.

Πώς αντιμετωπίζεται η νόσος Πάρκινσον

Η κατάλληλη συμπτωματική αγωγή εξατομικεύεται με βάση τις ανάγκες του ασθενούς καθώς και τη μορφή και το στάδιο της νόσου. Η φαρμακοθεραπεία στη νόσο Πάρκινσον βασίζεται, κυρίως, στην υποκατάσταση της ουσίας που λείπει από τον οργανισμό, δηλαδή της ντοπαμίνης. Στο αρχικό στάδιο η αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής είναι πολύ ικανοποιητική, το προφίλ παρενεργειών συνήθως ήπιο, και η ρύθμισή της εύκολα διαχειρίσιμη.

Στο επόμενο στάδιο της νόσου, η εισβολή του οποίου διαφέρει σημαντικά από ασθενή σε ασθενή, η αποτελεσματικότητα της φαρμακοθεραπείας δεν χάνεται, γίνεται όμως απρόβλεπτη. Στη φάση αυτή εμφανίζονται κινητικές διακυμάνσεις μέσα στην ημέρα, οι οποίες μπορεί να είναι τόσο έντονες, που το φαινόμενο αυτό ονομάζεται ON/OFF. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της φάσης αυτής (ή επιπλεγμένο στάδιο) είναι η «υπερλειτουργία» της φαρμακοθεραπείας, με αποτέλεσμα οι καλές ώρες των ασθενών να συνοδεύονται από παραπάνω κίνηση (χορεία), τις γνωστές υπερκινησίες.

Ποιες είναι οι τεχνολογικά υποβοηθούμενες θεραπείες

Στις μεθόδους αυτές ανήκουν η εν τω βάθει ηλεκτρική διέγερση του εγκεφάλου (Deep Brain Stimulation) και δύο αντλίες συνεχούς χορήγησης ντοπαμίνης ή απομορφίνης. Η πρώτη είναι μία εξειδικευμένη νευροχειρουργική μέθοδος που βασίζεται στη διοχέτευση ηλεκτρικού ερεθίσματος μέσω ηλεκτροδίων σε συγκεκριμένες δομές (πυρήνες) του εγκεφάλου, και κατ’ επέκταση ομαλοποίηση της παθολογικής νευρωνικής δραστηριότητας. Η αντλία ντοπαμίνης εξασφαλίζει τη συνεχή χορήγηση της φαρμακευτικής ουσίας (εντερική γέλη λεβοντόπας/ καρβιντόπας), απευθείας στο τμήμα του εντέρου που απορροφάται (νήστιδα), μέσω μίας μικρο-επέμβασης  (διαδερμική γαστρονηστιδοστομία). Τέλος, στην περίπτωσης της αντλίας απομορφίνης (αγωνιστής ντοπαμίνης) η φαρμακευτική ουσία  χορηγείται υποδορίως. Στόχος όλων των τεχνολογικά υποβοηθούμενων θεραπειών είναι η παράκαμψη στην ουσία των σύνθετων μηχανισμών που οδηγούν στις κινητικές επιπλοκές και κατ’ επέκταση η βελτίωσή τους. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η σημαντική βελτίωση της λειτουργικότητας και της ποιότητας ζωής των ασθενών που βρίσκονται σε αυτό το στάδιο νόσου, καθώς και του οικείου περιβάλλοντός τους.

Πού μπορεί να γίνει η αξιολόγηση για το αν κάποιος πάσχων από νόσο Πάρκινσον είναι κατάλληλος υποψήφιος για κάποια από τις τεχνολογικά υποβοηθούμενες θεραπείες

Το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών με συνεργασία των τμημάτων της Νευρολογίας, Λειτουργικής Νευροχειρουργικής, Χειρουργικής και Γαστρεντερολογίας είναι ένα από τα λίγα κέντρα στη χώρα όπου υπάρχει σημαντική και πολυετής εμπειρία, σε όλες τις τεχνολογικά υποβοηθούμενες θεραπείας. Λειτουργεί, επίσης, σε εβδομαδιαία βάση το εξειδικευμένο ιατρείο Πάρκινσον και κινητικών διαταραχών με έμφαση στην αξιολόγηση των κατάλληλων υποψηφίων, αλλά και τη μετέπειτα παρακολούθηση ασθενών που υποβλήθηκαν σε τέτοιες θεραπείες, σε συνεργασία με τους παραπέμποντες νευρολόγους.

Πότε πρέπει να γίνεται η παραπομπή των ασθενών για τις τεχνολογικά υποβοηθούμενες θεραπείες

Στη φάση των κινητικών επιπλοκών η παραπομπή των ασθενών σε εξειδικευμένο ιατρείο είναι κρίσιμης σημασίας, προκειμένου να αξιολογηθεί αν ο ασθενής είναι υποψήφιος για κάποια από τις τεχνολογικά υποβοηθούμενες θεραπείες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για το ενδιάμεσο στάδιο της νόσου κατά το οποίο ο ασθενής λαμβάνει αρκετές δόσεις ντοπαμίνης και παρόλα αυτά έχει έντονες διακυμάνσεις στην κινητικότητά του ή/ και υπερκινησίες. Στο στάδιο αυτό, οι αλλεπάλληλες προσπάθειες τροποποίησης της φαρμακευτικής αγωγής έχουν μικρή αποτελεσματικότητα και η ενδεδειγμένη αντιμετώπιση είναι η επιλογή μίας εκ των τεχνολογικά υποβοηθούμενων θεραπειών.

Η ευαισθητοποίηση για έγκαιρη ανάγνωση των κινητικών επιπλοκών είναι ζωτικής σημασίας, καθώς η διαφύλαξη των τεχνολογικά υποβοηθούμενων μεθόδων για «πολύ αργότερα» δεν έχει νόημα.  Είναι μη αποτελεσματικές στο πιο προχωρημένο στάδιο της νόσου, ενώ ταυτόχρονα έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος για την ποιότητα ζωής των ασθενών και των αναστρέψιμων αιτιών πρόκλησης αναπηρίας. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου θα γίνει ανάλογα με το προφίλ της νόσου και βεβαίως τις προτιμήσεις των ασθενών.

Ιnfo

Ζηνοβία – Μαρία Κεφαλοπούλου

Επίκουρη Καθηγήτρια Νευρολογίας και Κινητικών Διαταραχών, Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών

Υπεύθυνη Ιατρείου Πάρκινσον και Κινητικών Διαταραχών (λειτουργεί κάθε Τετάρτη πρωινές ώρες στα τακτικά ιατρεία ΠΓΝΠ, τηλ ραντεβού 2611100281)

Τηλ γραφείου 2610999869, email: [email protected]