Back to Top
#TAGS ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Νάσος Νασόπουλος Αιγιάλεια Βασιλιάς Κάρολος της Αγγλίας Γιώργος Λάνθιμος Ρούλα Πισπιρίγκου Ομόφυλα Ζευγάρια
Αγγελίες
Μην ψάχνεις, βρες στο
THE BEST

ΑΠΟΨΕΙΣ

/

Λαϊκισμός και social media στη μετά Τραμπ εποχή

Λαϊκισμός και social media στη μετά Τραμπ εποχή
Παναγιώτης Α. Γεωργαντόπουλος

του Παναγιώτη Γεωργαντόπουλου, δικηγόρου

Η επίθεση της 6ης Ιανουαρίου στο Καπιτώλιο θα μείνει στην ιστορία ως το αποκορύφωμα της δράσης του πλέον ακραίου και λαϊκιστή προέδρου των ΗΠΑ εδώ και χρόνια. Σκηνές που διαβάζαμε στον Roth (η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής) ή παρακολουθούσαμε στο Netflix (house of cards, designated survivor) έγιναν αίφνης πραγματικότητα, ίσως και με λίγο γκροτέσκο τρόπο, όταν συνειδητοποιήσαμε ποιοι εισέβαλαν στο Καπιτώλιο.

Ο Τραμπ φεύγει όμως, το πρόβλημα παραμένει. Ο ελέφαντας βρίσκεται στο δωμάτιο, πρώτα για τις ΗΠΑ, αλλά και για τις υπόλοιπες δυτικές κοινωνίες και την αστική φιλελεύθερη δημοκρατία. Είναι ο λαϊκισμός, η υπεραπλούστευση σύνθετων κοινωνικοοικονομικών προβλημάτων με την υιοθέτηση απλοϊκών λύσεων, η εύκολη καταφυγή στην επιθετικότητα και το ρατσισμό, οι ανισότητες που διευρύνει η 4η βιομηχανική επανάσταση, οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί της τεχνολογικής εξέλιξης και όλα αυτά μέσα από το καλειδοσκόπιο των social media. Τα τελευταία λειτουργούν πλέον ως το μέσο (αν όχι ο επιταχυντής) των εξελίξεων, των ομαδοποιήσεων και των πολιτικών πειραματισμών.

Γιατί όμως σε αυτό το περιβάλλον οι λαϊκιστές κερδίζουν εύκολα έδαφος;

Διότι δρουν υπεραπλουστευτικά την κατάλληλη εποχή και απέναντι σε ένα κουρασμένο ή και κορεσμένο κοινό. Ζούμε σε έναν εξαιρετικά περίπλοκο (και ταχύτατα αναπτυσσόμενο) κόσμο και προσφέρουν εύκολες απαντήσεις έστω και ανεπαρκείς. Λόγου χάρη «Δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή, έχετε δει εσείς κάτι συγκεκριμένο; Αλλά και να υπάρχει δεν επηρεάζει τη δική μας ζωή αλλά την επόμενη γενιά, έχουμε χρόνο. Όλο αυτό είναι μια επίθεση στις θέσεις εργασίας στη βιομηχανία».

Γιατί διαδίδεται τόσο εύκολα το μήνυμά τους;

Χάρη στην τεχνολογία και τα social media που επιτρέπουν ο κάτοικος στη Μπρυζ, στο Γιοχάνεσμπουργκ και στον Προυσό Ευρυτανίας να έχουν ταυτόχρονη πρόσβαση και πληροφόρηση απλά «σκρολάροντας» με το smartphone τους για ειδήσεις όπως η καταμέτρηση των ψήφων στις ΗΠΑ (που είναι εξ ορισμού αβυσσαλέα διαδικασία), η εξέλιξη των κλινικών μελετών του εμβολίου κατά της Covid-19 ή τα τεκταινόμενα στον εμφύλιο της Συρίας. Όλα αυτά δε φιλτραρισμένα και με σχόλια ανθρώπων που σπάνια θα συναντούσαμε από κοντά ή θα συζητούσαμε μαζί του σε αυτή τη ζωή, όπως ο αγρότης στο Idaho ή ο επιχειρηματίας στο Σίτι του Λονδίνου, που έτυχε να αποδεχτούμε το αίτημα φιλίας του.

Γιατί αποκτούν ερείσματα οι υπεραπλουστευμένες λύσεις, η επιθετική ή προσβλητική ρητορική ή οι θεωρίες συνωμοσίας;

Επειδή απαντούν -έστω ανορθόδοξα- σε υπαρκτά προβλήματα με κοινωνικό βάθος. Είναι οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008, η κοινωνική αντανάκλαση της οποίας φάνηκε σταδιακά ως τα μέσα της περασμένης δεκαετίας, η επακόλουθη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και ο σταδιακός περιορισμός των προοπτικών του εργατικού δυναμικού. Είναι η δικαιολογημένη ανησυχία για την 4η βιομηχανική επανάσταση και τη μετεξέλιξη του παραγωγικού μοντέλου. Η ιλιγγιώδης ταχύτητα των τεχνολογικών αλλαγών, που επενεργούν -χάρη σε αμέτρητες εφαρμογές- σχεδόν αυτόματα στην καθημερινότητά μας. Το ψηφιακό χάσμα ή η ψηφιακή σύγκλιση έχει αποκτήσει μια ταυτοτική σχέση με την κοινωνική απόσταση ή τη σύγκλιση.

Είναι επίσης, ο ορατός περιορισμός της πρωτοκαθεδρίας της Δύσης, καθώς όσοι βίωσαν το απόγειο της επικράτησης του δυτικού ανθρώπου και πολιτισμού αντικρύζουν με δισταγμό την ανάπτυξη των χωρών της Ασίας και σταδιακά της Αφρικής και τίθεται αντανακλαστικά σε θέση άμυνας. Είναι τέλος, η επεμβατική αναθεώρηση κοινωνικών στερεοτύπων και δεδομένων, όπως με την επέλαση του κινήματος πολιτικής ορθότητας και την επίθεση ακόμα και σε σύμβολα (και αγάλματα) με την παράλληλη – παράλογη αναθεώρηση της ιστορικής μνήμης στη βάση των σημερινών δεδομένων. Αν δεν συνειδητοποιούμε ότι όλα αυτά (και αρκετά ακόμα) είναι εξαιρετικά πολλά, σύνθετα και καταιγιστικά για να τα διυλίσει ο μέσος σύγχρονος άνθρωπος και να ανταποκριθεί, προφανώς εθελοτυφλούμε.

 

Σε αυτό το πλαίσιο δρα ο λαϊκισμός συνεπικουρούμενος από τα social media, τα οποία έχουν αποδείξει ότι καθετοποιούν την αντίδραση στην κοινωνία, ευνοούν τον ενστικτώδη διαχωρισμό, την αυθόρμητη σύγκρουση, την κίβδηλη ριζοσπαστικοποίηση, δίχως να βαθαίνουν τον κοινωνικό διάλογο ή να προκαλούν την αναγκαία κοινωνική ζύμωση. Στηριζόμενα στον αποσπασματικό λόγο που αντικατοπτρίζει και ανακυκλώνει τη μερική γνώση. Με εύκολους αφορισμούς, επιθετικά και συχνά χυδαία σχόλια, αντίστοιχα με τους πηχυαίους τίτλους των πρωτοσέλιδων την εποχή παντοκρατορίας του Τύπου που διαμόρφωναν την πολιτική παλαιότερα, αλλά και τον υποβολιμαίο κιτρινισμό. Στην αντιπαράθεση μέσω των social media φαίνεται να έχει καταφύγει μεταμφιεσμένη η κίτρινη δημοσιογραφία, η λαϊκίστικη παρεμβατική συνθηματολογία των ΜΜΕ, και όσα στηρίζονταν και ευνοούσαν τα κατώτερα ένστικτα των αναγνωστών.

Κάπως έτσι ο Τραμπ, ο λαϊκισμός και τα social media αναβιώνουν το προαιώνιο ερώτημα αν η κότα έκανε το αυγό ή το αντίστροφο. Μέχρι όμως να καταλήξουμε σε αυτό, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι λύσεις στα προβλήματα της εποχής μας δεν είναι εύκολες και σίγουρα δεν βρίσκονται στον «ακτιβισμό του πληκτρολογίου». Εξάλλου οι πραγματικοί κοινωνικοί αγώνες δεν κερδίζονται ψηφιακά με επίθεση στον διπλανό μας. Επίσης δεν λύση ο απομονωτισμός σε ψηφιακές πλατφόρμες ή ψηφιακές παρέες που επαναλαμβάνουν σαν ηχώ τις απόψεις μας, ούτε φυσικά η διαστρέβλωση της πραγματικότητας και η ανακατασκευή γεγονότων. Όλοι δικαιούμαστε να έχουμε τη δική μας γνώμη, αλλά όχι και τα δικά μας γεγονότα. Η συμφωνία πάνω σε αυτό θα ήταν μια καλή αρχή.

Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr

* Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Απόψεις» του thebest.gr απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του portal.

Απόψεις