Στη γη της υποκρισίας

Είναι παράδοξο που απαιτήθηκαν εννέα μήνες πανδημίας, δύο lockdown (το δεύτερο εν εξελίξει), η περιστολή της ίδιας της ελευθερίας κίνησης, της οικονομικής ελευθερίας, ο περιορισμός της άσκησης της θρησκευτικής ελευθερίας, αμέτρητοι και διαρκείς περιορισμοί στην καθημερινότητα μας, στην κοινωνική και επαγγελματική μας ζωή, μέχρι να ανακαλύψουν κάποιοι τι σημαίνει περιορισμός ή παραβίαση συνταγματικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Και αυτό χάρη στην ιστορική πορεία για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Το Πολυτεχνείο, το «ιερό δισκοπότηρο» της μεταπολίτευσης, η αφετηρία μιας ολόκληρης πολιτικής γενιάς και ο επίλογος όλων των συζητήσεων για τον κύκλο της μεταπολίτευσης και τη χρεοκοπία του 2010…

Είναι παράδοξο που αυτή η συζήτηση, άνοιξε με τέτοια ένταση και σε τόσο φορτισμένο ιδεολογικό περιβάλλον τη στιγμή που ένας συνάνθρωπός μας πεθαίνει κάθε 20 λεπτά (71 νεκροί χθες) από την πανδημία. Είναι άλλη μια απόδειξη ότι σε αυτή τη χώρα, οι ιδεολογικές συζητήσεις και οι ιδεοληψίες συγκινούν περισσότερο από την πραγματική ζωή.

Επί του νομικού ζητήματος, το ζήτημα έλυσε ήδη το ΣτΕ απορρίπτοντας τις σχετικές αιτήσεις αναστολής κατά της γενικής απαγόρευσης των συναθροίσεων που επιβλήθηκε. Ωστόσο έχουν αξία ορισμένες νομικές διαπιστώσεις ώστε να μην καταλείπεται αμφιβολία για τη συνταγματικότητα της απόφασης γενικής απαγόρευσης.

Σύμφωνα με το άρθρο 11§2 του Συντάγματος μπορεί να επιβληθεί και γενική απαγόρευση, δηλαδή σε όλη την επικράτεια, για εύλογο χρονικό διάστημα προσδιοριζόμενο από την αρχή της αναλογικότητας. Το άρθρο αναφέρει «οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευθούν με αιτιολογημένη απόφαση της Αστυνομικής Αρχής γενικά, εάν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή εάν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως νόμος ορίζει». Η δε Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η οποία έχει υπερνομοθετική ισχύ, αναφέρει στο άρθρο 11 ότι το δικαίωμα του συνέρχεσθαι μπορεί να περιορίζεται με βάση την αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή εφόσον το προβλέπει ο νόμος και δεν αντιβαίνει στις αρχές μίας δημοκρατικής κοινωνίας, και για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας.

Σε συνέχεια των ανωτέρω, ο νόμος 4683/2020 προβλέπει ότι με εισήγηση της επιτροπής των λοιμωξιολόγων μπορεί ο αρχηγός της Αστυνομίας να επιβάλλει και γενική απαγόρευση για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, εφόσον τηρείται η αρχή της αναλογικότητας. Σε εκτέλεση όλων των ανωτέρω, ο αρχηγός της Αστυνομίας εξέδωσε τη γνωστή πλέον απόφαση, η οποία ορίζει από 15 έως 18 Νοεμβρίου απαγορεύονται οι συγκεντρώσεις σε όλη την επικράτεια, λαμβάνοντας υπόψη τους επιτακτικούς λόγους αντιμετώπισης σοβαρού κινδύνου δημόσιας υγείας, που συνίστανται στο σοβαρό κίνδυνο διασποράς του κορωνοϊού COVID-19.

Σε αυτές τις αμιγώς νομικές διαπιστώσεις, προστίθεται το πρώτιστα λογικό και κατόπιν νομικό επιχείρημα: Αφ’ ης στιγμής βρίσκεται σε ισχύ -για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας- ο καθολικός περιορισμός της ελευθερίας της κίνησης και η απαγόρευση της κυκλοφορίας σε όλη την επικράτεια [σημειώνεται ότι κανένα κόμμα δεν έχει αμφισβητήσει μέχρι σήμερα τη συνταγματικότητα των μέτρων αυτών], πως είναι δυνατόν να επιτραπεί το δικαίωμα στη συνάθροιση που είναι μερικότερο, ή ακριβέστερα παρεπόμενο, της ελευθερίας της κίνησης δικαίωμα και φυσικά προϋποθέτει την τελευταία;

Κάπου εδώ η συζήτηση μεταβαίνει από το νομικό πεδίο στο αμιγώς πολιτικό. Εφόσον όλες οι πολιτικές δυνάμεις αποδέχονται την αναγκαιότητα λήψης μέτρων κατά της πανδημίας και θεωρούν συνταγματικούς και επιβεβλημένους τους περιορισμούς που συνεπάγεται το δεύτερο καθολικό lockdown που ζούμε, πως είναι δυνατόν να μην θεωρούν πως η συνάθροιση μερικών χιλιάδων ανθρώπων στο κέντρο της Αθήνας θα είναι υγειονομικά ουδέτερο γεγονός; Το χειρότερο, όμως είναι ότι μία τέτοια συνάθροιση, η οποία φυσικά ικανοποιεί το πολιτικό φρόνημα των συμμετεχόντων, απονομιμοποιεί στη συνείδηση της κοινωνίας τα μέτρα προστασίας από τον κορονοιό και θέτει ευθέως ζήτημα δικαιοσύνης για τους συμμορφούμενους (ενίοτε δε και βλαπτόμενους) με τα μέτρα πολίτες.

Δεν νοείται η Πολιτεία, καταρχήν με ευθύνη της κυβέρνησης, να περιορίζει την ίδια την ελευθερία της κίνησης με εξαίρεση τις απολύτως αναγκαίες μετακινήσεις, την οικονομική ελευθερία (στο βαθμό που αναστέλλει τη λειτουργία επιχειρήσεων), την άσκηση της θρησκευτικής ελευθερίας (απαγορεύοντας τη συμμετοχή σε λατρευτικές εκδηλώσεις στους ναούς), τις εκδηλώσεις εθνικής συνείδησης (ματαιώνοντας τους εορτασμούς των εθνικών επετείων) που συνιστούν καθεμιά και όλες μαζί, μικρές ή μεγαλύτερες θυσίες για τους πολίτες και την ίδια στιγμή να επιτρέπει μια μαζική εκδήλωση έκφρασης πολιτικής ελευθερίας στην πορεία του πολυτεχνείου. Δεν νοείται η Πολιτεία που επιβάλλει έκτακτα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας με τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος, το οποίο μετριέται σε απώλειες χιλιάδων θέσεων εργασίας, να «αλληθωρίσει» μπροστά σε μια κατάφωρη παραβίασης της κοινής (και όχι απλά της υγειονομικής) λογικής που θα συνιστά η συγκέντρωση μερικών χιλιάδων συμπολιτών μας στο κέντρο της Αθήνας, όπου προφανώς δεν είναι εφικτό να εξασφαλιστεί η τήρηση των μέτρων. Από τη μία, η Κυβέρνηση με την επιεική της στάση έναντι της Εκκλησίας στο θέμα της πανδημίας, τις αντιφάσεις και τις ασυνέπειες του καλοκαιριού και την προφανή ανοχή της στη συγκέντρωση του Εφετείου, αποφάσισε να εξαντλήσει την αυστηρότητά της στο πολυτεχνείο. Από την άλλη, ο ευκαιριακός τρόπος με τον οποίο βρήκαν ορισμένες πολιτικές δυνάμεις να συσπειρώσουν το στενό κομματικό ακροατήριό τους, με μια αχρείαστη σύγκρουση, εν μέσω πανδημίας και θυσιών από το σύνολο της κοινωνίας, κυρίως δε εν μέσω απώλειας ανθρώπινων ζωών είναι εξοργιστικός, ανεπίκαιρος, προσβλητικός.

Είναι η ίδια ευκολία με τη οποία στην πολιτική ζωή στη διάρκεια της μεταπολίτευσης ανακαλύπτουμε χούντες και πραξικοπήματα ενθεν κακείθεν, είναι το ίδιο πλαίσιο πολιτικού βερμπαλισμού και όξυνσης που έχουμε επιλέξει και εγκλωβίσει την πολιτική μας ζωή σαράντα χρόνια τώρα. Είναι η ίδια ευκολία με την οποία ακούγεται συχνά στην πορεία "η χούντα δεν τελείωσε το ΄73". Αλλά η ομαδική τύφλωση είναι δεδομένη και ενίοτε υποκριτική. Στις εκλογές του Νοέμβρη του 1974, η δεξιά παράταξη νίκησε με το πρωτάκουστο 54%, την αμέσως επόμενη Κυριακή, έγινε και η πρώτη και μεγαλύτερη πορεία για το πολυτεχνείο με 1.000.000 κόσμο στο δρόμο. Οι διαδηλωτές φώναζαν, μεταξύ άλλων, υπακούοντας στην αριστερή συνθηματολογία, και το αλλόκοτο «λαέ ντροπή σου για την εκλογή σου», μολονότι για τους μισούς το σύνθημα χαρακίρι καθώς ανήκαν σε αυτούς που έπρεπε να «ντρέπονται»*.

Παναγιώτης Α. Γεωργαντόπουλος, Δικηγόρος

*Δ. Χαριτόπουλος, Εγχειρίδιο Βλακείας, 2008