Ποιους μήνες και ποιες ώρες γίνονται τα περισσότερα εγκλήματα; Το προφίλ των δραστών και των θυμάτων

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα του δικηγόρου και Καθηγητή Εγκληματολογίας Άγγελου Τσιγκρή, η οποία αποτυπώνεται στο βιβλίο του «Τα κίνητρα της ανθρωποκτονίας».   Το δείγμα της έρευνας συγκροτήθηκε από το σύνολο των υποθέσεων ανθρωποκτονίας με πρόθεση που εκδικάσθηκαν από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο (ΜΟΔ) της Αθήνας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας από το 1986 έως το 1995.

Η παρούσα έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ανθρωποκτονία είναι έγκλημα διαπροσωπικό, τελείται συνήθως από ένα δράστη και μόνο στις υποθέσεις οργανωμένων ανθρωποκτονιών ο βαθμός οργάνωσης των δραστών αυξάνει. Ένα μεγάλο σχετικά ποσοστό ανθρωποκτόνων έχουν ποινικό παρελθόν. Μόνο σ’ ένα μικρό ποσοστό οι δράστες ανήκουν σε κάποια φυλετική μειονότητα. Ένα  μεγάλο ποσοστό ανθρωποκτονιών τελούνται από αλλοδαπούς δράστες, από τους οποίους οι περισσότεροι είναι αλβανικής υπηκοότητας.Ωστόσο η πλειοψηφία των δραστών είναι Έλληνες.

Στη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρωποκτονιών οι δράστες είναι άνδρες. Τη μέγιστη στατιστική συγκέντρωση, αναφορικά με την ηλικία των δραστών, κατέχει η ηλικιακή ομάδα των 26 έως 35 ετών. Τέλος, στη συντριπτική πλειοψηφία των υποθέσεων οι δράστες είναι ψυχικά και διανοητικά υγιείς. Το παραπάνω αποτέλεσμα καταρρίπτει το μύθο της ψυχοπαθολογικής προσωπικότητας του μέσου ανθρωποκτόνου ανθρώπου.

Η μεταβλητή της οικογενειακής κατάστασης των θυμάτων δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναφορικά με την στατιστική κατανομή των έγγαμων και των άγαμων στη συγκρότηση του πορτραίτου του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας. Πιο συγκεκριμένα, οι δύο παραπάνω κατηγορίες θυμάτων έχουν περίπου τις ίδιες πιθανότητες θυματοποίησης. Ένα μεγάλο ποσοστό θυμάτων έχουν αλλοδαπή υπηκοότητα και ειδικότερα αλβανική, συνεπώς η ανθρωποκτονία είναι έγκλημα ενδο-φυλετικό. Οι άνδρες έχουν συντριπτικά μεγαλύτερες πιθανότητες θυματοποίησης, σε σχέση με τις γυναίκες. Συνεπώς, μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι οι άνδρες είναι οι κατεξοχήν συμμέτοχοι του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας τόσο στο στρατόπεδο των δραστών όσο και σ’ αυτό των θυμάτων. Τη μέγιστη στατιστική συγκέντρωση, αναφορικά με την ηλικία των θυμάτων της ανθρωποκτονίας, κατέχει η ηλικιακή ομάδα των 36 έως 45 ετών. Τέλος, στη συντριπτική πλειοψηφία των υποθέσεων ανθρωποκτονίας τα θύματα είναι ψυχικά και διανοητικά υγιή.

Αναφορικά με τη σχέση γνωριμίας δράστη και θύματος στο έγκλημα της ανθρωποκτονίας, η συντριπτική πλειοψηφία των υποθέσεων διαπράττονται μεταξύ ατόμων που είναι γνωστοί, φίλοι ή συγγενείς. Στη μεγάλη πλειοψηφία των υποθέσεων οι δράστες και τα θύματα έχουν την ίδια εθνικότητα, αλλά διαφορετική ηλικία. Αντίθετο με τις αρχικές μας υποθέσεις, στο μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρωποκτονιών ο δράστης είναι μικρότερος από το θύμα του.

Σ’ ένα σχετικά μεγάλο ποσοστό ανθρωποκτονιών οι δράστες και τα θύματα ανήκουν στην ίδια οικογένεια και κατοικούν κάτω από την ίδια στέγη. Συνεπώς, η ανθρωποκτόνος ενδο-οικογενειακή βία αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι του συνόλου των ανθρωποκτονιών και αποδεικνύει ότι το εγκληματικό φαινόμενο της ενδο-οικογενειακής βίας είναι τελικά παραγνωρισμένο στην εγκληματολογική ανάλυση, γεγονός που οφείλεται στην έλλειψη αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων.

Η μεγάλη πλειοψηφία των υποθέσεων είναι τετελεσμένες και το μοναδικό έγκλημα που τελεί ο δράστης είναι αυτό της ανθρωποκτονίας. Όμως στις περιπτώσεις συρροής, η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρωποκτονιών συρρέουν με ληστεία, εκβίαση, κλοπή, πλαστογραφία ή με λαθρεμπόριο ναρκωτικών ουσιών.

Αναφορικά με τα χωρο-χρονικά πλαίσια τέλεσης του εγκλήματος, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρωποκτονιών τελούνται το χειμώνα. Το τελευταίο αποτέλεσμα καταρρίπτει το μύθο του θερμικού νόμου της εγκληματικότητας. Σύμφωνα μ' αυτόν το μύθο, τα εγκλήματα βίας λαμβάνουν χώρα, κατά κύριο λόγο, του θερμούς μήνες του έτους. Επίσης, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρωποκτονιών τελούνται το μήνα Φεβρουάριο και ακολουθούν ο Μάρτιος και ο Δεκέμβριος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μήνες Ιούλιος και Αύγουστος, στους οποίους καταγράφονται τα μικρότερα ποσοστά.

Από την άλλη μεριά, δεν υπάρχουν ιδιαίτερα στατιστικά σημαντικές διαφορές στην κατανομή των υποθέσεων ανθρωποκτονίας στις επιμέρους ημέρες της εβδομάδας. Το παραπάνω αποτέλεσμα καταρρίπτει την αρχική μας υπόθεση σύμφωνα με την οποία το έγκλημα της ανθρωποκτονίας τελείται με μεγαλύτερη συχνότητα κατά τη διάρκεια του σαββατο-κύριακου. Επίσης, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρωποκτονιών τελούνται το χρονικό διάστημα από τα μεσάνυχτα έως τις 06:00. Το αποτέλεσμα αυτό ενισχύει το αντίστοιχο στερεότυπο που κυριαρχεί στις συλλογικές αναπαραστάσεις του κοινού αναφορικά το χρόνο τέλεσης του συγκεκριμένου εγκλήματος. Τέλος, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρωποκτονιών τελούνται σε κάποια δημόσια υπαίθρια τοποθεσία και ακολουθούν το σπίτι του θύματος ή του δράστη, τα κέντρα διασκέδασης και ο χώρος εργασίας του θύματος ή του δράστη.

Αναφορικά με τα μέσα, τους τρόπους και τις στρατηγικές τέλεσης του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας, στη συντριπτική πλειοψηφία των υποθέσεων ο δράστης χρησιμοποιεί όπλο για την τέλεση του εγκλήματος, ενώ μόνο σ’ ένα μικρό ποσοστό χρησιμοποιεί κάποιο άλλο επικίνδυνο αντικείμενο. Το έγκλημα της ανθρωποκτονίας παρουσιάζει μεγάλη γκάμα μέσων και ποικιλομορφία τρόπων τέλεσης, γεγονός που δεν παρατηρείται σε άλλα κακουργήματα βίας. Παρ’ όλα αυτά και εδώ κυριαρχούν τα «παραδοσιακά» μέσα τέλεσης όπως το περίστροφο, το τουφέκι και το μαχαίρι. Η συντριπτική πλειοψηφία των υποθέσεων ανθρωποκτονίας θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως «κλασσικές», δηλαδή δεν παρουσιάζουν χαρακτηριστικά μαζικότητας στην τέλεσή τους.

Στο μεγάλο ποσοστό των υποθέσεων η ανθρωποκτονία είναι ο κύριος στόχος του δράστη. Παρ’ όλα αυτά, το 1/4 του συνόλου των περιπτώσεων ανθρωποκτονίας τελούνται παρεπιμπτόντως, χωρίς προσχεδιασμό, αιφνιδιαστικά και ως συνέπεια άλλου κύριου εγκλήματος. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ο δράστης τελεί μία  και μόνο ανθρωποκτονία. Σ’ ένα σχετικά μεγάλο ποσοστό ανθρωποκτονιών το δικαστήριο αναγνωρίζει το δράστη το ελαφρυντικό της τέλεσης του εγκλήματος σε κατάσταση βρασμού ψυχικής ορμής.

Από την άλλη μεριά, το έγκλημα της ανθρωποκτονίας τελείται σε μεγάλο ποσοστό υπό την επήρεια αλκοολούχων και ναρκωτικών ουσιών που επηρεάζουν τη συνείδηση, τη σκέψη και την κρίση των δρώντων υποκειμένων και κυριότερα των δραστών. Τέλος, η ανθρωποκτονία είναι έγκλημα αιφνιδιασμού του θύματος και προμελέτης του δράστη. Σε περισσότερες από τις μισές υποθέσεις ανθρωποκτονίας που φτάνουν στα ποινικά ακροατήρια υπάρχει κάποιος αυτόπτης μάρτυρας του εγκλήματος και σε λιγότερες από τις μισές οι δράστες έχουν επιμελώς προμελετήσει και προσχεδιάσει το έγκλημα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρωποκτονιών γνωστοποιούνται στην αστυνομία σε χρονικό διάστημα μιας ημέρας από το χρονικό σημείο τέλεσής τους. Από την άλλη μεριά, η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρωποκτονιών φτάνουν στη γνώση της αστυνομίας από αναφορές ατόμων που γνώριζαν το θύμα. Σημαντική είναι, όμως, και η ποσοστιαία συμμετοχή των υποθέσεων που γνωστοποιούνται στην αστυνομία από άγνωστα με το θύμα άτομα, καθώς και μέσω της αυτεπάγγελτης αστυνομικής δράσης.

Η μεγάλη πλειοψηφία των δικαστικών αποφάσεων που εκδίδονται από τα ελληνικά ποινικά δικαστήρια για το έγκλημα της ανθρωποκτονίας με πρόθεση, είναι καταδικαστικές. Είναι έγκλημα που συγκεντρώνει αυξημένες πιθανότητες καταδίκης των δραστών, στις περιπτώσεις που φτάσει μέχρι το ακροατήριο. Η ανθρωποκτονία είναι κακούργημα και συνεπώς τιμωρείται αυστηρά από τον ποινικό νομοθέτη, αλλά και από τους έλληνες δικαστές. Στη συντριπτική πλειοψηφία των καταδικαστικών υποθέσεων ο δράστης καταδικάζεται σε ποινή κάθειρξης.

Τέλος, η παρούσα έρευνα προτείνει μια τυπολογία κινήτρων για το έγκλημα της ανθρωποκτονίας η οποία περιλαμβάνει τη σεξουαλική ικανοποίηση, το ερωτικό πάθος, την προσβολή της τιμής, τη λύτρωση, την έκρηξη, τις περιουσιακές διαφορές, το ξεκαθάρισμα λογαριασμών, την αντεκδίκηση, την ιδεολογία, την άμυνα και την ψυχοπαθολογία του δράστη. Το κυρίαρχο κίνητρο στο έγκλημα της ανθρωποκτονίας αποδείχθηκε ότι είναι το περιουσιακό, ακολουθούμενο από την έκρηξη και το ερωτικό πάθος.

1. Το δείγμα της έρευνας

Το δείγμα της έρευνας συγκροτήθηκε από το σύνολο των 196 υποθέσεων ανθρωποκτονίας με πρόθεση που εκδικάσθηκαν από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Αθήνας κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας.

2. Ο δράστης της ανθρωποκτονίας

Πίνακας 1: Ο αριθμός των δραστών

Πίνακας 2: Το ποινικό παρελθόν των δραστών

Πίνακας 3: Η ένταξη σε κάποια φυλετική μειονότητα

Πίνακας 4: Ο βαθμός κοινωνικότητας των δραστών

Πίνακας 5: Η οικογενειακή κατάσταση των δραστών

Πίνακας 6: Ο τόπος καταγωγής των δραστών

Πίνακας 7: Η εθνικότητα των δραστών

Πίνακας 8: Το φύλο των δραστών

Πίνακας 9: Η ηλικία των δραστών

Πίνακας 10: Το επάγγελμα των δραστών

Πίνακας 11: Η ψυχική υγεία των δραστών

Πίνακας 12: Το είδος της ψυχικής διαταραχής των δραστών

3. Το θύμα της ανθρωποκτονίας

Πίνακας 13: Ο αριθμός των θυμάτων

Πίνακας 14: Το ποινικό παρελθόν των θυμάτων

Πίνακας 15: Η ένταξη σε κάποια φυλετική μειονότητα

Πίνακας 16: Η οικογενειακή κατάσταση των θυμάτων

Πίνακας 17: Ο τόπος καταγωγής των θυμάτων

Πίνακας 18: Η εθνικότητα των θυμάτων

Πίνακας 19: Το φύλο των θυμάτων

Πίνακας 20: Η ηλικία των θυμάτων

Πίνακας 21: Το επάγγελμα των θυμάτων

Πίνακας 22: Η ψυχική υγεία των θυμάτων

Πίνακας 23: Το είδος της ψυχικής διαταραχής των θυμάτων

4. Η σχέση δράστη και θύματος

Πίνακας 24: Η σχέση γνωριμίας δράστη και θύματος

Πίνακας 25: Η φυλετική συγγένεια δράστη και θύματος

Πίνακας 26: Η εθνική συγγένεια δράστη και θύματος

Πίνακας 27: Η ηλικιακή συγγένεια δράστη και θύματος

Πίνακας 28: Η ανθρωποκτόνος ενδο-οικογενειακή βία