Οιδίπους επί Κολωνώ: Μια επιτυχημένη απόπειρα συνύπαρξης μουσικής λόγου και εικόνας

Ο Οιδίπους επί Κολωνώ του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη ανέβηκε αρχικά στην Επίδαυρο 5-7 Ιουλίου έρχεται τώρα και στην Πάτρα.

Η τραγωδία παρουσιάζεται σε καινούρια μετάφραση του Δημ. Δημητριάδη ένα δημιουργό που πλουτίζει τη γλώσσα, δημιουργεί νέες λέξεις (Ομηριάδα), και προσφέρει ποιητικότητα και ευαισθησία στο κοινό του.

Ο Τσακίρης με μικρές παρεμβάσεις στη δομή του κειμένου, με την προσθήκη ενός μικρού προλόγου χρησιμοποιεί εντελώς ιδιαίτερα τα χορικά και παρά  την χρήση  βυζαντινού ήχου  καταφέρνει να μην εμπλακεί με μεταφυσικούς θρησκευτικούς συμβολισμούς και σε ηθικολογικούς προσανατολισμούς. Κεντρικό του θέμα είναι η συμφιλίωση του ανθρώπου με τον θάνατο μέσα από μια τελετουργική διαδικασία όπου η μουσική τονίζει τα συναισθήματα και επεκτείνει τους ρόλους των πρωταγωνιστών και του χορού. Επιτελεί μια συνέχεια του λόγου μέσω της μουσικής, δηλαδή μια προσπάθεια αφήγησης του κόσμου του ποιητή δια της μουσικής.

Ο Μίνως Μάτσας αναλαμβάνει να γράψει τη μουσική και να οδηγήσει επιτυχώς τους 4 πρωτοεμφανιζόμενους σε τραγωδία ιεροψάλτες, αλλά και τους 5 ηθοποιούς του χορού, (με την συμβολή στη μουσική διδασκαλία της Βαλέριας Δημητριάδου) που τραγουδούν χωρίς συνοδεία οργάνου. Η αλληλεπίδραση ψαλτών και μουσικών δημιουργεί ένα άριστο ηχητικό αποτέλεσμα.  Με βυζαντινό επαναληπτικό ήχο που μοιάζει και με ινδικό μάντρα, δένει απόλυτα με την τελετουργική, μυστηριακή ατμόσφαιρα της τραγωδίας.

Η ηρωοποίηση του Οιδίποδα αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα ως προς τη σκηνική της απόδοση. Υπάρχει ο κίνδυνος εμπλοκής  κάποιας μορφής χριστιανικής θεοδικίας ή  στη πίστη, ότι οι δυστυχίες σε αυτό τον κόσμο μπορεί να ξεπληρώνονται με ευδαιμονία στην αιωνιότητα. Όμως, αυτό που αναζητά ο περιπλανώμενος Οιδίπους είναι η ανάπαυση, η γαλήνη. Αυτό που μας λέει είναι ότι το ψυχρό του σώμα το κεκοιμημένο και κρυμμένο θα πίνει το θερμό αίμα των εχθρών του. Στο χθόνιο βασίλειο  τους νεκρούς δεν τους περιμένει ευδαιμονία, αλλά δόξα και εξουσία. Ο Οιδίπους υψώνεται σε θέση εξουσίας και όχι ευδαιμονίας.

Ο τραγικός ήρωας χαρακτηρίζεται από πάθος, από οργή από θυμικές εκδηλώσεις άλλωστε ο ρυθμός του έργου παράγεται από την κλιμακούμενη ένταση μιας παράφορης οργής ριζωμένης σε καθαρά ανθρώπινα κίνητρα. Μέσα από αυτήν τη λειτουργία οδηγείται στην άνοδο. Αυτόν το ρόλο με τις ιδιαίτερες δυσκολίες που στην απεικόνισή του  παρατηρείται μια ηθελημένη πόλωση μεταξύ αδυναμίας και δύναμης, φόβου και εμπιστοσύνης η οποία αυξάνεται με το θυμό του, αναλαμβάνει να ερμηνεύσει ο πολύπειρος Κώστας Καζάκος με απόλυτο έλεγχο των εκφραστικών του μέσων, με ισχυρό φωνητικό μέταλλο, χωρίς στόμφο αλλά με ευκολία εκφοράς και μετάδοσης του ποιητικού λόγου.

Σε αυτή την παράσταση ο ρόλος του Ξένου είναι κομβικός,υπερενισχυμένος, αποτελεί τον πυρήνα της αφήγησης,σχολιάζει, απαγγέλει χορικά και συνδέει τη σκηνή με το κοινό, έτσι διεκδικεί ισότιμο σχεδόν ρόλο με αυτόν του Οιδίποδα. Ο ΔημήτρηςΛιγνάδης καταφέρνει στο ρόλο του Ξένου με κύρος σκηνικό, υψηλή τεχνική, μέτρο και αυτοσυγκράτηση να μεταφέρει στο κοινό το λόγο του ποιητή.

Ο Τσακίρης έχοντας εξασφαλίσει την άψογη λειτουργία μουσικής χορικών και των δυο πρωταγωνιστών επιτρέπει στους υπόλοιπους άριστους ηθοποιούς να ανταποκριθούν στους ρόλους τους με μεγαλύτερη ελευθερία στη χρήση των εκφραστικών τους μέσων. Ό,τι χάνει σε ομοιογένεια το κερδίζει στην αποτύπωση των αντιθέσεων των χαρακτήρων. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η Ισμήνη της Τζένης Κόλλια και η Αντιγόνη της Κόρας Καρβούνη. Η Κόλλια με ευαισθησία, εσωτερικότητα, μέτρο και ρυθμό, η Καρβούνη με στακάτη εκφορά του λόγου και χαρακτηριστική κίνηση παρουσιάζουν και σκιαγραφούν πιστά τους δυο διαφορετικούς χαρακτήρες χωρίς να οδηγούνται σε υπερβολές και ακρότητες όπως συνήθως παρουσιάζονται αυτοί οι ρόλοι.Το έργο βρίθει από συγκρούσεις και φαινομενικές αντιφάσεις τόσο στο επίπεδο του Οιδίποδα όσο και στους άλλους ρόλους. Έτσι ο Θησέας του Άρη Τρουπάκη, ο Κρέων του Δημήτρη Ήμελλου και ο Πολυνείκης του Δημήτρη Λάλου παρουσιάζονται με διαφορετικές προσεγγίσεις αλλά και τεχνικές ωστόσο καταφέρνουν να επιλύσουν με τον καλλίτερο τρόπο το παζλ της παράστασης.

Τα λιτά λειτουργικά  σκηνικά του Κέννυ Μακ Λέλαν οριοθετούν κατά τον προσφιλή του τρόπο τον χώρο που κινούνται οι ηθοποιοί και αποτελούνται κατά κύριο από ορθογώνια κουτιά, που ορίζουν  σαν στήλες τον χώρο του προσκηνίου και των παρασκηνίων είτε τον ιερό χώρο των Ευμενίδων. Άλλοτε περιέχουν νερό και άλλοτε αδειάζουν για να γεμίσουν τη σκηνή με τα ρόδα της γνώσης. Ο φωτισμός του Αλέκου Γιάνναρου ουδέτερος ακολουθεί τη μίνιμαλ γραμμή των σκηνικών, ενώ τα κοστούμια της Θάλειας Ιστικοπούλου βρίσκονται σε ακριβώς αντίθετη αισθητική γραμμή και χαρακτηρίζονται τουλάχιστον υπερβολικά και ασαφή.

Ο Σταύρος Τσακίρης επιχειρεί επιτυχώς τη συνύπαρξη μουσικής, λόγου και εικόνας στην τραγωδία έχοντας στα χέρια του μια εξαιρετική μετάφραση και ένα πολύ καλό υλικό διανομής. Μέσα από αυτή την αφηγηματική προσέγγιση φτάνουν για πρώτη φορά τα υπέροχα  χορικά ξεκάθαρα στα αυτιά των θεατών. Η παράσταση συστήνεται ανεπιφύλακτα στο κοινό. Άλλωστε μέχρι στιγμής από πολλούς θεωρείται η καλλίτερη φετινή παρουσίαση αρχαίου  δράματος του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κώστας Καζάκος με Οιδίπους επί Κολωνώ απόψε και αύριο στο Ρωμαϊκό Ωδείο της Πάτρας