Ερευνητική ομάδα στη Φυτοχημική ανάλυση: Ανάπτυξη φυτικών προϊόντων

Τα φυτικά εκχυλίσματα αποτελούν απαραίτητο συστατικό αρκετών προϊόντων υγείας και διατροφής, π.χ. φυτοθεραπευτικά, φυτοκαλλυντικά, πρόσθετα τροφίμων, τροφές και ζωοτροφές και αγροχημικά. Η χρήση τους πηγάζει από τον πλούτο των δευτερογενών μεταβολιτών, τα φυσικά προϊόντα, οι οποίοι εμφανίζουν ποικίλες ευεργετικές ιδιότητες.

Τα «φυσικά προϊόντα» έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, καθώς χρησιμοποιούνται σε μεγάλη ποικιλία καταναλωτικών προϊόντων, με αξιοσημείωτη αύξηση στη χρήση τους. Ωστόσο, τα κύρια προβλήματα και εμπόδια είναι η έλλειψη πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού και το γεγονός ότι εκτός από κάποια κύρια είδη όπως π.χ. έλαια μέντας, εσπεριδοειδών, λεβάντας και τριαντάφυλλου, υπάρχει λίγη γνώση γύρω από τη σύσταση, την ποικιλομορφία εντός του ίδιου είδους ή μεταξύ διαφορετικών ειδών. Η ποικιλομορφία προκαλείται από γενετικές και περιβαλλοντικές επιρροές, τα μέρη του φυτού που χρησιμοποιούνται και το στάδιο της ανάπτυξής τους, καθώς και σε ποιοτικές διαφορές εξαιτίας των διαδικασιών αποθήκευσης και επεξεργασίας.

Το ρυθμιστικό πλαίσιο σε όλα τα σχετικά πεδία αλλάζει και προκύπτει ξεκάθαρη ανάγκη για ποσοτικό και ποιοτικό προσδιορισμό των κύριων συστατικών, ένα λεπτομερή χαρακτηρισμό των φυτικών εκχυλισμάτων. Ένα σοβαρό θέμα που αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια υγεία είναι ο ανεπαρκής ποιοτικός τους έλεγχος. Ειδικά στα φυτοθεραπευτικά και στα συμπληρώματα διατροφής, η σύσταση (χημική ή ακόμα και βοτανική) μπορεί να διαφέρει από τη δηλωθείσα (αν δηλώνεται), ενώ μπορεί να υπάρχουν και προσμίξεις εντός αυτών. Σε σύγκριση με άλλα προϊόντα που αποτελούνται από ένα μόνο συστατικό, π.χ. φάρμακα, η ανάλυση αυτών συνιστά μεγάλη πρόκληση καθώς τα εκχυλίσματα είναι μίγματα ενός τεράστιου αριθμού συστατικών, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να μην έχουν καν χαρακτηριστεί.

Το Εργαστήριό μας διαθέτει εξειδίκευση και μακρά εμπειρία στην ανάπτυξη αναλυτικών μεθόδων, στην επικύρωση και εφαρμογή τους σε φυτικά εκχυλίσματα, π.χ. εκχυλίσματα υπερικού/κρόκου/μύρτιλλων, και σε αιθέρια έλαια από φασκόμηλο/τσάι του βουνού/λεβάντα. Επιπλέον, μη προσδιορισμένα συστατικά μπορούν να χαρακτηριστούν μέσω μιας σειράς διαδικασιών απομόνωσης και φασματοσκοπικής ανάλυσης. Οι in vitro και in vivo αντιοξειδωτικές και άλλες βιολογικές ιδιότητες αυτών των φυτικών προϊόντων χαρακτηρίζονται μέσω μιας σειράς δοκιμασιών και η μελέτη αυτή μπορεί να δώσει ενδείξεις για νέες χρήσεις των τελικών εκχυλισμάτων ή των απομονωμένων συστατικών, π.χ. αγχολυτικές ιδιότητες των εκχυλισμάτων τσαγιού του βουνού, αντι-καταρρακτογόνες ιδιότητες των φύλλων μύρτιλλων. Σε πρόσφατη εργασία, αναπτύξαμε μια μεθοδολογία για την οργανοληπτική ανάλυση της φρέσκιας φράουλας, καταρτίζοντας ένα πάνελ γευσιγνωστών οι οποίοι εκτίμησαν το άρωμα, τη γλυκύτητα, τη σφριγηλότητα και τη γεύση των καρπών.

Η εξειδίκευσή μας στην εκχύλιση και στον προσδιορισμό της σύστασης και των βιολογικών ιδιοτήτων επιτρέπει:

1)            τον έλεγχο διαφόρων αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών (άγριους πληθυσμούς και καλλιεργούμενα), διαφόρων ποικιλιών, και την καταγραφή του χαρακτηριστικού χημειότυπου, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει στην εξακρίβωση της γνησιότητας και στην ιχνηλασιμότητα των τελικών προϊόντων,

2)            την καθοδήσηση τη δημιουργία νέων φυτικών προιόντων,

3)            τη μελέτη της σταθερότητάς τους.

Η ερευνητική ομάδα, καθοδηγούμενη από την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Φωτεινή Λάμαρη, έχει τη βάση της στο Εργαστήριο Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων στο Τμήμα Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Πατρών. Το Εργαστήριο αυτό, αφιερωμένο στη μελέτη των φυσικών προϊόντων (Εργαστήριο Φαρμακογνωσίας και Φυσικών Προϊόντων) βρίσκεται σε λειτουργία από το 1989, σε στενή επαφή και συνεργασία με πολλές ερευνητικές ομάδες εντός και εκτός συνόρων. Είναι καλά εξοπλισμένο για πεπτιδική σύνθεση στερεής φάσης (δύο αυτόματοι πεπτιδικοί συνθέτες), οργανική σύνθεση, καθαρισμό (χρωματογραφία στήλης, FPLC, και παρασκευαστικά συτήματα HPLC), ανάλυση (2 αναλυτικά HPLC-UV συστήματα), φασματοφωτόμετρα, FT-IR φασματόμετρο και όλο τον υπόλοιπο απαραίτητο εργαστηριακό εξοπλισμό.