Γιατί κανένα παιδί δεν πρέπει να φοβάται…

Η 6^η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.

Σύμφωνα με έρευνα που υλοποιήθηκε σε σχολεία της χώρας, το 10% του συνόλου των μαθητών πέφτουν θύματα ενδοσχολικής βίας από συνομηλίκους τους ή παιδιά διαφορετικών ηλικιών. Το ποσοστό των θυτών ανέρχεται στο 5% του μαθητικού πληθυσμού και η αναλογία των εμπλεκομένων αγοριών-κοριτσιών σε περιστατικά βίας είναι 3 προς 1, με τα αγόρια να υπερτερούν σε εκδηλώσεις σωματικής βίας και τα κορίτσια σε περιστατικά λεκτικής βίας.

Σχολικός εκφοβισμός δεν είναι μια διαμάχη ή σύγκρουση μεταξύ δυο μαθητών ή μαθητριών, δεν είναι το πείραγμα ή το αστείο προς κάποιον συμμαθητή, τα οποία γίνονται σε συγκεκριμένο χρόνο, δεν έχουν συνέχεια και δεν επηρεάζουν την συναισθηματική κατάσταση των παιδιών. Ο σχολικός εκφοβισμός συνιστά ένα πιο σύνθετο φαινόμενο και η ειδοποιός διαφορά του από το πείραγμα και τον διαπληκτισμό/τσακωμό είναι η έντασή του, η διάρκειά του, η ανισορροπία δύναμης μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών και η συναισθηματική επίδραση που ασκείται στα παιδιά-θύματα.

Ειδικότερα, τα παιδιά-θύματα σχολικού εκφοβισμού βιώνουν μία σειρά από αρνητικά συναισθήματα, καθώς νιώθουν φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο και εκδηλώνουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Επιπλέον, ενδέχεται να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα θύματα μπορούν να υιοθετήσουν συμπεριφορά θύτη σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. Δεδομένου ότι τα παιδιά-θύματα συχνά κλείνονται στον εαυτό τους, οι γονείς αρκετές φορές εκφράζουν άγνοια, καθώς δεν μπορούν να αντιληφθούν τις εκφάνσεις του προβλήματος.

Ωστόσο, παρά την μεγάλη παγκόσμια ευαισθητοποίηση απέναντι στο συγκεκριμένο φαινόμενο, δημιουργείται  εύλογα η απορία γιατί ο εκφοβισμός εξακολουθεί να υφίσταται τόσο στα σχολικά προαύλια όσο και γενικότερα στους χώρους που κινούνται τα παιδιά. Κάτι πρέπει να γίνεται λάθος. Κάτι μοιάζει να μην λειτουργεί σωστά. Στην κατεύθυνση αυτή καθοριστικός φαίνεται να είναι και ο ρόλος των γονέων.

Ας δούμε, όμως, πώς λειτουργούμε μερικές φορές ως γονείς, καθώς επιθυμούμε το καλύτερο για τα παιδιά μας και προσπαθούμε να τους προσφέρουμε όλα όσα νομίζουμε ότι θα τα κάνουν ευτυχισμένα. Όμως, παρά τις καλές προθέσεις μας, άθελά μας, ορισμένες φορές ευνοούμε την ανάπτυξη επιθετικότητας από τα παιδιά μας. Ειδικότερα, υπάρχουν διάφοροι τύποι γονεϊκής συμπεριφοράς που πολλές φορές δεν είναι συνειδητοί, ωστόσο  λειτουργούν ενισχυτικά για την υιοθέτηση επιθετικής συμπεριφοράς από τα παιδιά.  Ενδεικτικά αναφέρονται:

• Ο γονιός που πιστεύει ότι μεγαλώνει «το παιδί». Είναι ο γονιός που δεν χάνει την ευκαιρία να αναφέρεται διαρκώς στις επιδόσεις και τα επιτεύγματα του παιδιού του, τονίζοντας πόσο τυχερός/ή είναι που μεγαλώνει, σύμφωνα με την αντίληψή του, έναν Αϊνστάιν, έναν Μέσσι ή μια Ζαχάροβα ταυτόχρονα και, βεβαίως, αδυνατεί να διαχειριστεί την οποιαδήποτε αποτυχία του παιδιού του. Ο συγκεκριμένος τύπος γονέα «αξιοποιεί» τον πολύτιμο ελεύθερο παιδικό χρόνο με διάφορες, συχνά καταναγκαστικές για το παιδί, εξωσχολικές δραστηριότητες, διαμορφώνοντας με εκπαίδευση και πειθαρχία πεζοναύτη έναν παιδικό χαρακτήρα εξαιρετικά ανταγωνιστικό και ανθεκτικό που αντλεί χαρά και ικανοποίηση μόνο από τις πρωτιές/διακρίσεις. Γι’ αυτόν τον τύπο γονέα οι άνθρωποι διακρίνονται αποκλειστικά σε «νικητές»( winners) και «χαμένους/αποτυχημένους» (losers).
• Ο γονιός που δυσκολεύεται να κατανοήσει τη λειτουργία του «παραδείγματος/προτύπου». Είναι ο γονιός ο οποίος, την ώρα που ετοιμάζεται για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο στην Αράχοβα, κάνει κήρυγμα στο παιδί του για τα παιδιά των φαναριών, ενώ εκείνο «χτυπιέται» να του αγοράσει ένα άλλο πανάκριβο ηλεκτρονικό γκάτζετ, που, τελικά, βεβαίως, αποκτά. Συνήθως, ο ίδιος γονιός θα σταθμεύσει το αυτοκίνητό του για «πέντε λεπτά» στη θέση των αναπήρων στο parking του σούπερ μάρκετ, προκειμένου να αγοράσει τρόφιμα για την αποστολή βοήθειας στους πρόσφυγες που οργανώνει το σχολείο και, επίσης, είναι ο ίδιος που, προκειμένου να διατηρήσει καθαρό το τασάκι του αυτοκινήτου του, θα ανοίξει το τζάμι να πετάξει το αποτσίγαρό του στο δρόμο ή στο πρόσωπο κάποιου διερχόμενου μοτοσικλετιστή.
• Ο γονιός που νομίζει πως όλοι αδικούν το παιδί του. Είναι εκείνος που επιδιώκει να εμπλέκεται παντού, ξημεροβραδιάζεται στους σχολικούς διαδρόμους και γνωρίζει τα πάντα για τους πάντες. Συνηθίζει να απαξιώνει, ακόμα και μπροστά στο ίδιο του το παιδί, τον προκατειλημμένο εκπαιδευτικό, που τολμάει να το «αδικεί κατ’ εξακολούθηση» μην αναθέτοντάς του, για παράδειγμα, τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην σχολική παράσταση.
• Ο γονιός που νιώθει μειονεκτικά για την καταγωγή του. Είναι εκείνος που αγωνίζεται να εντάξει το παιδί του σε ανώτερη οικονομικά κοινωνική ομάδα από αυτήν που ανήκει ο ίδιος. Προβαίνει σε «αιματηρές» οικονομίες για να του εξασφαλίσει ρούχα και παπούτσια ακριβών εταιρειών, προκειμένου αυτό να ενσωματωθεί σε παρέες με συγκεκριμένο κοινωνικό στάτους, μαθαίνοντάς το, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να απαξιώνει το περιβάλλον και την οικογένεια στην οποία μεγάλωσε.
• Ο γονιός που κάνει προσωπικές προβολές. Είναι ο γονιός που «φορτώνει» τις προσωπικές του αποτυχίες στις παιδικές πλάτες επικαλούμενος ότι «παράτησε τα πάντα για το παιδί», αφού έχει πείσει τον εαυτό του ότι μητρότητα/πατρότητα ισοδυναμεί με εμμονική προσήλωση σε έναν μόνο στόχο που δεν είναι άλλος από το παιδί.
• Ο γονιός του ηττοπαθούς παιδιού. Είναι εκείνος που θέλει να πιστεύει πώς τα κοινωνικά δίκτυα και η τηλεόραση κάνουν μεγαλύτερο κακό στο παιδί του από ένα οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο κυριαρχεί το ψέμα και η υποκρισία που εκφράζονται με την επαναλαμβανόμενη επωδό «τι θα πει ο κόσμος». Ο συγκεκριμένος γονιός προτιμά να κλείνει πόρτες από το να ανοίγει διαλόγους, προσποιούμενος ότι προβλήματα υπάρχουν μόνο όταν τα προκαλείς. Το αγαπημένο του μότο είναι το «εσύ να μην ανακατεύεσαι, να μην μπλέκεις, να κάθεσαι στα αυγά σου».

Βέβαια, ο τέλειος γονιός μάλλον δεν έχει γεννηθεί ακόμα και όλοι μας, στους προαναφερθέντες γονεϊκούς τύπους, ενδέχεται να αναγνωρίζουμε συμπεριφορές που κατά καιρούς, ασυνείδητα, έχουμε υιοθετήσει. Η πρόκληση όμως παραμένει να προβαίνουμε σε αυτοκριτική, προσπαθώντας να συνειδητοποιούμε τα όποια λάθη μας αναφορικά με την διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας  και να γινόμαστε καλύτεροι ως γονείς.

Ως εκ τούτου, η συνεργασία με το σχολείο είναι επιβεβλημένη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των φαινομένων βίας. Ειδικότερα, στον τομέα της πρόληψης καθοριστικής σημασίας θεωρούνται η ενθάρρυνση των παιδιών να συμμετέχουν στα κοινά και σε αθλητικές δραστηριότητες, η προβολή σωστών προτύπων συμπεριφοράς αλλά και η συνεργασία με φορείς που αγωνίζονται για την εξάλειψη της νεανικής παραβατικότητας, καθώς ο στόχος παραμένει ο ίδιος: «Ούτε ένας μαθητής, ούτε ένα παιδί θύμα βίας και εκφοβισμού».

Του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΜΠΑΡΗ

Προϊσταμένου Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Π/θμιας Εκπ/σης Περ/κής Δ/νσης Εκπ/σης Δ. Ελλάδας