Πολυτεχνική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών: Ελληνικός Πόλος Αριστείας που απαιτεί Συνεχή Υποστήριξη και Ενίσχυση

Παρά τα όποια ενδογενή η εξωγενή προβλήματα που υπάρχουν στα Ελληνικά Πανεπιστήμια (πχ. έλλειψη ουσιαστικής αυτοτέλειας, άναρχη ακαδημαϊκή ανάπτυξη της χώρας, συνεχής υποχρηματοδότηση σε σύγκριση με άλλα προηγμένα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα του εξωτερικού,  πολύ υψηλός και αναντίστοχος με τις πραγματικές ανάγκες αριθμός εισακτέων, συχνές και χωρίς αξιολόγηση αλλαγές του θεσμικού πλαισίου για τα ΑΕΙ κλπ.), ορισμένα από αυτά έχουν να επιδείξουν ένα αξιοσημείωτο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο. Το Πανεπιστήμιο Πατρών είναι από αυτά τα ιδρύματα που έχει συνεχή ανοδική πορεία καθ’ όλη την ιστορία του των 50 χρόνων και έχει κατακτήσει μια πρωτεύουσα θέση μεταξύ των ελληνικών ΑΕΙ και μια ευδιάκριτη παρουσία στον διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη.

Το σύστημα QS World Ranking / Top Universities (http://www.topuniversities.com/), ένας από τους πλέον έγκριτους, σε παγκόσμιο επίπεδο, παρόχους πληροφοριών για την ανώτατη εκπαίδευση, δημοσίευσε τον μεγαλύτερο διεθνή πίνακα κατάταξης των πανεπιστημίων ανά θεματική περιοχή (QS World University RankingsbySubject). Το 2016 εξετάστηκαν 4.226 Πανεπιστήμια παγκοσμίως, εκ των οποίων αξιολογήθηκαν τα 2.691 και τελικώς κατετάγησαν τα 945 ΑΕΙ. Ο πίνακας κατάταξης που δημοσιεύτηκε βασίζεται σε μια σειρά από επιμέρους κριτήρια (citations per faculty, academic and employerreputation, facultystudent, internationalfaculty and internationalstudents), το καθένα από τα οποία υπολογίζεται με διαφορετική βαρύτητα (Αναλυτικά: http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2015#sorting=2453338+region=140+country=166+faculty=+stars=false+search=). Σημαντικό στοιχείο αποτελούν η ανάλυση 28,5 εκατομμυρίων επιστημονικών δημοσιεύσεων και 113 εκατομμυρίων βιβλιογραφικών παραπομπών από τις βιβλιομετρικές βάσεις δεδομένων Scopus / Elsevier, απ’ όπου εξάγονται οι δείκτες citations per faculty και H-Index, καθώς και οι απαντήσεις περισσοτέρων από 76.000 ακαδημαϊκών και τουλάχιστον 44.000 εργοδοτών.

Το Πανεπιστήμιο Πατρών, παρά τις δύσκολες συνθήκες των τελευταίων ετών, όχι μόνο παραμένει σε σταθερή τροχιά διατηρώντας τη θέση του στη γενική κατάταξη, αλλά εμφανίζεται πλέον σαφώς βελτιούμενο στις θεματικές περιοχές του. Είναι αξιοσημείωτο ότι, με βάση τον δείκτη της αναγνωρισιμότητας του επιστημονικού έργου (citations per faculty), το Πανεπιστήμιο Πατρών καταλαμβάνει τη θέση 223 (score 60,5) μεταξύ των 400 καλύτερων ΑΕΙ σε παγκόσμιο επίπεδο, και έρχεται δεύτερο στη χώρα μας, μετά το Πανεπιστήμιο Κρήτης (θέση 199, score 63,2), ενώ ξεπερνά σημαντικά ΑΕΙ της Ευρώπης και των ΗΠΑ, καταδεικνύοντας τις προσπάθειες των μελών ΔΕΠ και το υψηλό ερευνητικό έργο που παράγεται στην κοινότητά του.

Το σημαντικό από τη φετινή κατάταξη, η οποία δημοσιεύτηκε στις 22 Μαρτίου 2016, είναι ότι, όπως μας επισημάνθηκε και από τους ίδιους τους παράγοντες του QS, επτά (7) θεματικές περιοχές/Τμήματα του Πανεπιστημίου Πατρών εμφανίζονται πλέον μεταξύ των επικρατέστερων στην παγκόσμια ελίτ (αξιολογήθηκαν συνολικά 15.539 προγράμματα), από τις οποίες οι τρεις (3) καταλαμβάνουν για πρώτη φορά τέτοιες θέσεις κύρους, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1. Επίσης, το Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής περιλαμβάνεται στις θέσεις 0-50 μεταξύ των Ευρωπαϊκών αρχιτεκτονικών σχολών (+ Ισραήλ) κατά την κατάταξη Domus (Δεκέμβριος 2015).

Στον Πίνακα 2 δίνονται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια οι επί μέρους παράγοντες που επηρεάζουν τις σχετικές κατατάξεις των ετών 2013-2016, με αναφορά σε αντίστοιχα Τμήμα των ΕΜΠ, ΑΠΘ και Πανεπιστημίου Πατρών, όπου και πάλι φαίνεται η εξαιρετική επίδοση των Τμημάτων της Πολύτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών.

Δυστυχώς, η σκληρή και βαθειά κρίση που βιώνει η χώρα, δεν μπορεί να αφήσει ‘ανέπαφα’ τα Ελληνικά Πανεπιστήμια και να μην τα επηρεάσει αρνητικά ακόμα περισσότερο. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν τα ελληνικά Πανεπιστήμια είναι η έλλειψη πιστώσεων τα τελευταία χρόνια για θέσεις νέου προσωπικού, μελών ΔΕΠ και υποστηρικτικού. Τα μέλη ΔΕΠ είναι αυτά που, με την πολυσχιδή τους δραστηριότητα, χαρακτηρίζουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου, ενώ το υποστηρικτικό προσωπικό επικουρεί ουσιαστικά αυτό το έργο, σε τεχνικό και διοικητικό επίπεδο, προκειμένου αυτό να εκτελεστεί επαρκώς και με επιτυχία. Προφανώς πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν και ο πολύ υψηλός αριθμός των εισαγομένων φοιτητών, ανεξάρτητα από τις δυνατότητες των Τμημάτων των ΑΕΙ να τους εκπαιδεύσουν επαρκώς.

Αυτό ισχύει και για το Πανεπιστήμιο Πατρών, το οποίο μέχρι τώρα έχει να επιδείξει, εκτός των άλλον, μια πολύ επιτυχημένη ερευνητική δραστηριότητα, μέσω της οποίας προσελκύει σημαντικού πόρους, πέραν της δημόσιας χρηματοδότησης του, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα (η μονάδα που έχει την ευθύνη για τη διαχείριση των κονδυλίων αυτών είναι ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας, ΕΛΚΕ). Τα τελευταία χρόνια τα κονδύλια που διαχειρίζεται ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας ξεπερνάνε τα 30 εκ. ευρώ ετησίως.

Σχήμα 1. Πόροι του ΕΛΚΕ του Πανεπιστημίου Πατρών

Σημειώνεται ότι με τους πόρους αυτούς που αντλούνται μέσω της ανταγωνιστικής ερευνητικής δραστηριότητας των ερευνητών του Πανεπιστημίου Πατρών (μελών ΔΕΠ, ερευνητών, μεταπτυχιακών φοιτητών) κατέστη δυνατόν τα τελευταία χρόνια (της υψηλότατης ανεργίας) να υποστηριχθούν οικονομικά περίπου 4000 μεταπτυχιακοί φοιτητές, προκειμένου να εκπονήσουν τις ερευνητικές τους διατριβές, παράγοντας ουσιώδη ερευνητικά αποτελέσματα που συνεισφέρουν στο κύρος του Πανεπιστημίου Πατρών. Αν δεν υπήρχε αυτή δραστηριότητα που υποστηρίζεται από τα μέλη ΔΕΠ και το υποστηρικτικό προσωπικό, αυτοί οι νέοι επιστήμονες δεν θα μπορούσαν να εκπονήσουν τις διατριβές τους στην Ελλάδα με προφανή αρνητικά αποτελέσματα τόσο γι’ αυτούς όσο και για την χώρα. Το γεγονός αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία να ληφθεί υπ’ όψιν ότι τα τελευταία έξι χρόνια η δημόσια χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου Πατρών μειώθηκε κατά 70% και η εθνική χρηματοδότηση σε απόλυτες τιμές υποχώρησε δραματικά.

Το φαινόμενο της ‘διαρροής εγκεφάλων’ (braindrain), δηλαδή της μετανάστευσης υψηλής ποιότητας επιστημονικού δυναμικού της χώρας, το οποίο έχει καταστροφικά αποτελέσματα για την χώρα, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με ευχολόγια και ημίμετρα, αλλά με γενναίες, συγκεκριμένες και οραματικές πολιτικές.

Είναι γενικώς παραδεκτό ότι το υψηλό επίπεδο της ερευνητικής δραστηριότητας σε ένα τριτοβάθμιο ίδρυμα έχει ως αποτέλεσμα και υψηλής ποιότητας εκπαιδευτική δραστηριότητα, γεγονός που οδηγεί στην ‘θωράκιση’ των αποφοίτων, παρέχοντας τους τις βασικές προϋποθέσεις για την διεκδίκηση καλύτερων συνθηκών ζωής, ιδιαίτερα τώρα στην κρίση.

Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1, πέντε θέσεις (αριστείας στην παγκόσμια ελίτ) από τις επτά (μεταξύ 24 Τμημάτων) καταλαμβάνουν Τμήματα της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών, κατατάσσοντας την σχολή αυτή πρώτη στον κατάλογο αριστείας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Ταυτόχρονα, η  Πολυτεχνική Σχολή είναι ο κύριος χρηματοδότης του ΕΛΚΕ του Πανεπιστημίου Πατρών (ποσοστό 50%-60% επί της συνολικής χρηματοδότησης), συνεισφέροντας πολύ ουσιαστικά στην υποστήριξη της συνολικής εκπαιδευτικής και ερευνητικής δραστηριότητας του Ιδρύματος, ενισχύοντας συνολικά το κύρος του Πανεπιστημίου Πατρών.

Αυτά, όμως, τα πολύ θετικά και ελπιδοφόρα αποτελέσματα της Πολυτεχνικής Σχολής (και του Πανεπιστημίου Πατρών) δεν μπορούν να συνεχιστούν αν δεν υπάρχει η βάσιμη προοπτική ανανέωσης και ενίσχυσης του εκπαιδευτικού/ερευνητικού προσωπικού και προσωπικού υποστήριξης της Πολυτεχνικής Σχολής, η οποία επιπροσθέτως έχει ισχυρό εργαστηριακό χαρακτήρα στην εκπαίδευση και την έρευνα (και υψηλό αριθμό εισαγομένων φοιτητών στα Τμήματα της), γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιτακτική αυτήν την ανάγκη επαρκούς στελέχωσης της.

Αναγνωρίζουμε ότι η τελευταία διάθεση 500 νέων θέσεων ΔΕΠ (και ΕΠ για τα ΤΕΙ) από το Υπουργείο Παιδείας, μετά από προσπάθειες της Συνόδου των Πρυτάνεων, είναι θετική, αλλά όχι επαρκής για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Πατρών, στο οποίο υπάρχουν 5 Σχολές, 24 Τμήματα και υπηρετούν περίπου 700 μέλη ΔΕΠ και 500 μέλη υποστηρικτικού προσωπικού, διατέθηκαν μόνο 27 θέσεις ΔΕΠ, ενώ οι νέες θέσεις υποστηρικτικού προσωπικού είναι ελάχιστες, στην δε Πολυτεχνική Σχολή δόθηκαν μόνο 9 θέσεις ΔΕΠ. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι τόσο λόγω των συνταξιοδοτήσεων, όσο και των αυξανόμενων αποχωρήσεων μελών ΔΕΠ για διάφορους λόγους, το προσωπικό πάσης φύσεως φθίνει διαρκώς.

Ως εκ τούτου, η Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών πρέπει οπωσδήποτε να ενισχυθεί όσον αφορά το πάσης φύσεως προσωπικό της, προκειμένου να συνεχίσει  να αποτελεί σημείο αριστείας για το Πανεπιστήμιο Πατρών, αλλά και για την χώρα, προς όφελος των νέων και της κοινωνίας μας.

Γνωρίζουμε τις τρέχουσες οικονομικές δυσκολίες, αλλά πιστεύουμε απόλυτα ότι οι ορθολογικές επενδύσεις στην εκπαίδευση, ιδιαίτερα στον ανθρώπινο παράγοντα, αποτελούν επένδυση την οποία έχει απόλυτη ανάγκη η χώρα για την μελλοντική της (και διαρκώς ζητούμενη) ανάπτυξη. Η ενίσχυση του Δημόσιου Πανεπιστημίου, ώστε αυτό να παρέχει ποιοτική εκπαίδευση και έρευνα,  πρέπει να έχει πρωτεύουσα θέση στις επιλογές της κοινωνίας και κατ’ επέκταση της κεντρικής διοίκησης, ιδιαίτερα τώρα, σε συνθήκες κρίσης.