O ΣΥΡΙΖΑ και η ΔΗΜΑΡ: Η τύχη και η αναγκαιότητα

Το δί­λημ­μα «τύ­χη ή α­να­γκαιό­τη­τα» α­πα­σχό­λη­σε έ­ντο­να τους ε­ξε­λι­κτι­κούς βιο­λό­γους κυ­ρίως τη δε­κα­ε­τία του `60, με κυ­ριό­τε­ρο εκ­πρό­σω­πο τον Μο­νό. Ου­σια­στι­κά α­φο­ρού­σε την ε­πι­στη­μο­νι­κή α­ντί­θε­ση στο βα­σι­κό ε­ρώ­τη­μα  αν οι ε­πί­κτη­τοι χα­ρα­κτή­ρες κλη­ρο­νο­μού­νται ή ό­χι.

Η πρώ­τη ά­πο­ψη, βα­σι­σμέ­νη α­πό­λυ­τα στο Δαρ­βί­νο, υ­πο­στή­ρι­ζε ό­τι η ε­ξέ­λι­ξη των ει­δών στην ε­ξέ­λι­ξη του χρό­νου εί­ναι α­πο­τέ­λε­σμα της φυ­σι­κής ε­πι­λο­γής α­νά­με­σα στα έμ­βια προϊό­ντα, α­πό­το­κη των τυ­χαίων (;) με­ταλ­λά­ξεων. Η δεύ­τε­ρη, α­πο­δε­χό­με­νη βε­βαίως και αυ­τή τον Δαρ­βί­νο και τη θεω­ρία της ε­ξέ­λι­ξης των ει­δών, και δια­τυ­πω­θεί­σα α­πό τον Λα­μάρκ υ­πο­στή­ρι­ζε τη δυ­να­τό­τη­τα συμ­με­το­χής σε αυ­τή την ε­πι­λο­γή των ε­πί­κτη­των χα­ρα­κτή­ρων που εί­χαν την ι­διό­τη­τα να κλη­ρο­νο­μη­θούν. Η ε­πι­στη­μο­νι­κή ε­ξέ­λι­ξη δι­καίω­σε την πρώ­τη ά­πο­ψη, πα­ρά το γε­γο­νός ό­τι οι με­λέ­τες της τε­λευ­ταίας δε­κα­ε­τίας, βα­σι­ζό­με­νες στις  μο­ρια­κές α­να­κα­λύ­ψεις του DNA και τις γο­νι­δια­κές ε­πι­δρά­σεις που υ­φί­στα­ται α­πό το πε­ρι­βάλ­λον (χη­μι­κές ου­σίες, α­κτι­νο­βο­λία κ.λ.π.), α­να­ζω­πυ­ρώ­νουν στοι­χεία της δεύ­τε­ρης ά­πο­ψης.

Στην ι­στο­ρι­κή ε­ξέ­λι­ξη, την πο­λι­τι­κή, την οι­κο­νο­μία και την κοι­νω­νία τα πράγ­μα­τα εί­ναι εξ ί­σου πο­λύ­πλο­κα. Άπει­ρες σε­λί­δες έ­χουν γρα­φτεί για το ρό­λο που δια­δρα­μα­τί­ζει ο αν­θρώ­πι­νος πα­ρά­γο­ντας ή η κί­νη­ση των μα­ζών. Επί πα­ρα­δείγ­μα­τι, η οι­κο­νο­μι­κή και πο­λι­τι­κή κρί­ση στη Δη­μο­κρα­τία της Βαϊμά­ρης εί­χαν σαν συ­νέ­πεια την ά­νο­δο του να­ζι­σμού. Τι ρό­λο ό­μως έ­παι­ξε η πα­ρου­σία του Χίτ­λερ στη γι­γά­ντω­ση του φαι­νο­μέ­νου και στην εκ­τρω­μα­τι­κή μορ­φή που ο­δη­γή­θη­κε; Ιστο­ρι­κά ε­ρω­τή­μα­τα που δεν εί­ναι εύ­κο­λο να α­πα­ντη­θούν.

Σπο­ρά της τύ­χης
Πρό­σφα­τα στην Ελλά­δα πα­ρα­κο­λου­θή­σα­με την διά­σπα­ση του ΣΥΝ και τη δη­μιουρ­γία της ΔΗ­ΜΑΡ. Σε πολ­λούς, που δεν α­κο­λου­θή­σα­με το νε­ο­πα­γές αυ­τό πο­λι­τι­κό δη­μιούρ­γη­μα, ή­ταν προ­φα­νή τα προ­σω­πι­κά πο­λι­τι­κά κί­νη­τρα και οι α­φε­τη­ρίες αυ­τής της πρω­το­βου­λίας. Ταυ­το­ποιώ­ντας τους η­γή­το­ρες της κί­νη­σης αυ­τής, ή­ταν σα­φής η α­ντί­λη­ψη μας πε­ρί των α­το­μι­κών κρι­τη­ρίων που κυ­ριαρ­χού­σαν στη δρα­στη­ριό­τη­τα τους. Άλλω­στε, γνω­ρι­ζό­μα­στε ό­λοι α­πό χρό­νια και δεν χρειά­ζε­ται να συ­στη­θεί κα­νείς. Μπο­ρεί λοι­πόν να θεω­ρη­θεί, με αρ­κε­τή βε­βαιό­τη­τα, ό­τι ο «τυ­χαίος» πα­ρά­γων έ­παι­ξε το βα­σι­κό ρό­λο στη γέν­νη­ση της ΔΗ­ΜΑΡ.
Η πα­ρου­σία μιας δε­κά­δας στε­λε­χών με αυ­τά τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά και η «τυ­χαία» α­που­σία του Μιχ. Πα­πα­γιαν­νά­κη έ­δε­σε τη συ­ντα­γή. Οι και­ροί α­κό­μα τό­τε ή­ταν ευ­νοϊκοί, και οι ά­νε­μοι για το εγ­χεί­ρη­μα έ­πνε­αν ού­ριοι, αν συ­νυ­πο­λο­γι­σθεί  το χα­μη­λό πο­σο­στό ε­πιρ­ροής και κοι­νο­βου­λευ­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και τα πή­λι­να πό­δια που κρα­τού­σαν όρ­θιο το ΠΑ­ΣΟΚ. Πή­λι­να πό­δια ό­πως η κο­ρύ­φω­ση της δια­φθο­ράς και οι α­πο­κα­λύ­ψεις πε­ρί αυ­τήν, ο πε­ριο­ρι­σμός λό­γω της ε­περ­χό­με­νης οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης της δυ­να­τό­τη­τας συμ­με­το­χής πε­ρισ­σο­τέ­ρων σε αυ­τήν, η κα­τάρ­ρευ­ση του μύ­θου των «εκ­συγ­χρο­νι­στών» και η α­νε­πάρ­κεια του ΓΑΠ. Πή­λι­να πό­δια που ή­ταν ο­ρα­τά τό­σο στους κυ­ρίαρ­χους μη­χα­νι­σμούς του κα­τε­στη­μέ­νου (άρ­χου­σα τά­ξη, ΜΜΕ κ.λ.π.), ό­σο και στους διο­ρα­τι­κούς πο­λι­τι­κούς α­να­λυ­τές τό­σο της Αρι­στε­ράς ό­σο και της Δε­ξιάς. Οι πρώ­τες δη­μο­σκο­πή­σεις κα­τέ­γρα­φαν τη δι­καίω­ση των ε­μπνευ­στών της ΔΗ­ΜΑΡ.

Η ε­ξέ­λι­ξη των πο­λι­τι­κών ει­δών
«..Και ύ­στε­ρα ήλ­θαν οι μέ­λισ­σες», για να χρη­σι­μο­ποιή­σω τον τίτ­λο του γνω­στού λο­γο­τε­χνή­μα­τος, ύ­στε­ρα δη­λα­δή ήλ­θε η κρί­ση. Οι ε­ξε­λί­ξεις εί­ναι λί­γο πο­λύ γνω­στές και η ε­πα­νά­λη­ψή τους εί­ναι πε­ριτ­τή. Δεν εί­ναι πε­ριτ­τή ό­μως η ε­πι­σή­μαν­ση των βα­σι­κών ε­ξε­λί­ξεων που την α­κο­λού­θη­σαν. Το κυ­ρίαρ­χο δι­κομ­μα­τι­κό σύ­στη­μα α­πα­ξιώ­θη­κε ρα­γδαία. Μα­ζί του α­πα­ξιώ­θη­καν και τα ά­το­μα που το εκ­προ­σω­πού­σαν. Οι κυ­ρίαρ­χες δυ­νά­μεις, σε αυ­τά τα τρία χρό­νια που ο πο­λι­τι­κός χρό­νος έ­τρε­ξε με ι­λιγ­γιώ­δη τα­χύ­τη­τα, α­γω­νί­στη­καν και α­γω­νί­ζο­νται χρη­σι­μο­ποιώ­ντας κά­θε μέ­σο να δια­τη­ρή­σουν την ε­ξου­σία α­να­τρέ­πο­ντας χρό­νιες α­ντι­λή­ψεις τους πε­ρί θε­σμών, α­τό­μων, δε­σμών, ι­δε­ο­λο­γι­κών κα­τευ­θύν­σεων, α­κό­μα και ύ­φους ά­σκη­σης της ε­ξου­σίας. Οι πο­λι­τι­κοί σχη­μα­τι­σμοί που τους εκ­προ­σω­πού­σαν με­ταλ­λάχ­θη­καν και έ­γι­ναν συ­γκοι­νω­νού­ντα δο­χεία χω­ρίς κα­νέ­να ει­δι­κό βά­ρος έ­κα­στο. Ο Πα­παν­δρέ­ου σταυ­ρο­φι­λή­θη­κε με τον Βε­νι­ζέ­λο, ο Σα­μα­ράς με τη Μπα­κο­γιάν­νη, ο Βο­ρί­δης με τον Ρέπ­πα και ο Πά­γκα­λος με τον Κα­ρα­μαν­λή κ.λ.π.
Και η ΔΗ­ΜΑ­Ρ; H ΔΗ­ΜΑΡ θέ­λει να  προ­βά­λει τώ­ρα σαν μια «α­να­γκαιό­τη­τα». Απεκ­δυό­με­νη με βδε­λυγ­μία την «τυ­χαιό­τη­τα», δη­λα­δή τον προ­σω­πι­κό τό­νο ως κυ­ρίαρ­χο στοι­χείο της ύ­παρ­ξής της, διεκ­δι­κεί να εκ­φρά­σει την «α­νά­γκη» της ύ­παρ­ξης  της κυ­βερ­νώ­σας Αρι­στε­ράς.  Η Κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά, υ­πο­δυό­με­νη τον ι­στο­ρι­κό πα­ρά­γο­ντα  της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τίας, α­να­ζη­τά ρό­λο.
Τα ε­ρω­τή­μα­τα που προ­κύ­πτουν εί­ναι : α) Υπάρ­χει α­νά­γκη για τέ­τοιο χώ­ρο στη συ­γκρι­μέ­νη χώ­ρα, τη συ­γκε­κρι­μέ­νη χρο­νι­κή και ι­στο­ρι­κο­κοι­νω­νι­κοοι­κο­νο­μι­κή στιγ­μή και β) εί­ναι η ΔΗ­ΜΑ­Ρ, ή μό­νο η ΔΗ­ΜΑ­Ρ, η πο­λι­τι­κή δύ­να­μη που θα τον κα­λύ­ψει.

Υπάρ­χει χώ­ρος για σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία
Στο πρώ­το ε­ρώ­τη­μα νο­μί­ζω ό­τι η α­πά­ντη­ση εί­ναι προ­φα­νής. Η ι­στο­ρι­κή ε­μπει­ρία κα­τα­θέ­τει ό­τι στη βιο­μη­χα­νι­κή και με­τα­βιο­μη­χα­νι­κή ε­πο­χή, η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία υ­πήρ­ξε και ε­ξα­κο­λου­θεί του­λά­χι­στον μέ­χρι τώ­ρα να εί­ναι, ε­νερ­γό και συ­χνά κυ­ρίαρ­χο υ­πο­κεί­με­νο της πο­λι­τι­κής και κοι­νω­νι­κοοι­κο­νο­μι­κής ε­ξέ­λι­ξης. Ανα­γκαία προϋπό­θε­ση ό­μως για την πα­ρου­σία αυ­τή εί­ναι η ο­μα­λή και η α­νο­δι­κή, θα μπο­ρού­σε να πει κα­νείς πο­ρεία των οι­κο­νο­μι­κών με­γε­θών και των πο­λι­τι­κών και κοι­νω­νι­κών θε­σμών. Τό­τε α­να­δείχ­θη­κε ι­στο­ρι­κά η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία, με χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή φά­ση α­μέ­σως με­τα­πο­λε­μι­κά. Δια­χει­ρί­σθη­κε τα κοι­νά, πέ­τυ­χε α­νά­πτυ­ξη, προή­γα­γε τους δη­μο­κρα­τι­κούς θε­σμούς και συ­νέ­βα­λε στις κοι­νω­νι­κές κα­τα­κτή­σεις. Δε­δο­μέ­νου ό­μως ό­τι ο κα­πι­τα­λι­σμός δη­μιουρ­γεί μό­νος τις κρί­σεις του που κυ­κλι­κά ε­πα­νέρ­χο­νται, σε τέ­τοιες στιγ­μές η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία α­δυ­να­τεί να α­πα­ντή­σει. Η ο­ξύ­τη­τα και η έ­ντα­ση των πο­λι­τι­κών τρι­βών τη συν­θλί­βουν και την ω­θούν έ­ξω α­πό το πο­λι­τι­κό προ­σκή­νιο. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό πα­ρά­δειγ­μα η Δη­μο­κρα­τία της Βαι­μά­ρης και η τα­ραγ­μέ­νη ε­πο­χή 1940-1950 στην Ελλά­δα.
Ένα ι­στο­ρι­κό α­νά­λο­γο δια­δρα­μα­τί­ζε­ται και στις μέ­ρες μας με τη πα­ρου­σία της ΔΗ­ΜΑΡ. Οι στιγ­μές που ζει η χώ­ρα εί­ναι δρα­μα­τι­κές. Ακό­μα και η ε­πο­χή της δι­κτα­το­ρίας, εάν ε­ξαι­ρέ­σει κα­νείς την ε­θνι­κή κα­τα­στρο­φή της Κύ­πρου, υ­πο­λεί­πε­ται σε δρα­μα­τι­κό­τη­τα. Οι πο­λι­τι­κές που συ­γκρούο­νται και οι κοι­νω­νι­κές δυ­νά­μεις που τις εκ­φρά­ζουν έ­χουν δρα­μα­τι­κά δι­χα­σθεί. Τα δια­κυ­βεύ­μα­τα για τη κοι­νω­νία εί­ναι τε­ρά­στια και τα δι­λήμ­μα­τα τί­θε­νται με ο­ξύ­τη­τα α­πό τις κυ­ρίαρ­χες δυ­νά­μεις. Η μα­νι­χαϊστι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα άσ­προ-μαύ­ρο, κα­λό-κα­κό εί­ναι πα­ρού­σα. Για άλ­λη μια φο­ρά στην ι­στο­ρία κα­νείς δεν μπο­ρεί να δη­λώ­νει α­θώος. Αντι­κει­με­νι­κά λοι­πόν οι συν­θή­κες δεν ευ­νοούν το εγ­χεί­ρη­μά της. Τί­θε­ται ε­πο­μέ­νως το ε­ρώ­τη­μα: ποιο εί­ναι το ό­ρα­μα των στε­λε­χών της, εάν ως υ­πό­θε­ση ερ­γα­σίας θεω­ρού­σα­με ό­τι η νο­μή της ε­ξου­σίας ως αυ­το­σκο­πός δεν τους α­φο­ρά; Ακό­μα δε πιο ε­πι­τα­κτι­κά, ποιο εί­ναι το ό­ρα­μα των με­λών και ψη­φο­φό­ρων της;

Και ποιος θα τον κα­λύ­ψει;

Στο δεύ­τε­ρο ε­ρώ­τη­μα τις α­πα­ντή­σεις θα τις δώ­σει η ί­δια η ζωή. Η ι­στο­ρι­κή ε­μπει­ρία δι­δά­σκει ό­τι η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία θα κλη­θεί και πά­λι να α­να­λά­βει ρό­λους. Υπό ποιες προϋπο­θέ­σεις ό­μως. Κα­τ` αρ­χήν ό­ταν (και ό­πο­τε)  ο τό­πος ει­σέλ­θει σε πο­ρεία α­νά­πτυ­ξης. Ακο­λού­θως, α­πό τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά που θα έ­χει αυ­τή η πο­ρεία. Θα εί­ναι οι συν­θή­κες δια­φο­ρε­τι­κές, ό­που οι φι­λο­λαϊκές δυ­νά­μεις θα εί­ναι στη κυ­βέρ­νη­ση και την ε­ξου­σία, ή θα πρό­κει­ται για μια α­πό τα ί­δια,  με αλ­λαγ­μέ­νες α­πλώς κά­ποιες οι­κο­νο­μι­κές πα­ρα­μέ­τρους;  Το τω­ρι­νό ΠΑ­ΣΟΚ και οι μελ­λο­ντι­κές με­ταλ­λαγ­μέ­νες μορ­φές του θα έ­χουν πα­ρου­σία στο πο­λι­τι­κό σκη­νι­κό και ποια; Το κυ­ριό­τε­ρο: Ποια θα εί­ναι τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της νέ­ας πο­λι­τι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας που ο­νο­μά­ζε­ται ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ; Η νέα αυ­τή ρι­ζο­σπα­στι­κή α­ρι­στε­ρά συν­θλί­βει (και κα­λά κά­νει) τό­σο τα υ­πο­λείμ­μα­τα της στα­λι­νι­κής ορ­θο­δο­ξίας, ό­σο και τις light εκ­δο­χές της «υ­πεύ­θυ­νης α­ρι­στε­ράς». Αυ­τό για­τί οι και­ροί α­παι­τούν μια κα­θα­ρή, ρι­ζο­σπα­στι­κή και α­να­τρε­πτι­κή πρό­τα­ση, που να α­ντα­πο­κρί­νε­ται στις α­παι­τή­σεις τους.
Γυρ­νώ­ντας λοι­πόν στο ει­σα­γω­γι­κό ε­ρώ­τη­μα, η α­πά­ντη­ση εί­ναι ό­τι η πα­ρου­σία της ΔΗ­ΜΑΡ στο πο­λι­τι­κό σκη­νι­κό εί­ναι  προϊόν «τύ­χης». Ως τέ­τοιο, η πο­λι­τι­κή «φυ­σι­κή ε­πι­λο­γή» θα το χει­ρι­σθεί.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην "εποχή"