Η ανέγερσή του αποφασίστηκε το 1873, θεμελιώθηκε το 1908 από τον Βασιλιά Γεώργιο σε σχέδια του γάλλου αρχιτέκτονα Ρομπέρ-Η ιστορία του Αγ. Ανδρέα της Πάτρας

Η ανέγερσή του αποφασίστηκε το 1873, θεμελιώθηκε το 1908 από τον Βασιλιά Γεώργιο σε σχέδια του γάλλου αρχιτέκτονα Ρομπέρ και είναι ένας από τους 3 μεγαλύτερους Ναούς των Βαλκανιών. Ο λόγος για τον Ιερό Ναό Αγίου Ανδρέα Πατρών.

Μεγάλη και πλούσια σε γεγονότα είναι η ιστορία του νέου Ιερού Ναού του Αγίου Ανδρέου που είχε εγκαινιαστεί στις 26 Σεπτεμβρίου του 1974 από τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρό Σεραφείμ και τον «νεοθρονισθέντα» τότε Μητροπολίτη Πατρών κυρό Νικόδημο Βαλληνδρά. Στις λαμπρές εκδηλώσεις είχαν παραστεί κι άλλοι περίπου τριάντα αρχιερείς των εκκλησιών της Ελλάδος, Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων.

Η ημερομηνία των εγκαινίων δεν ήταν τυχαία μιας και ήταν η επέτειος συμπληρώσεως των 10 χρόνων τότε από την επανακομιδή της Τιμίας σεπτής Κάρας του Πρωτοκλήτου Αποστόλου Ανδρέου από την Ρώμη, στον τόπο του μαρτυρίου του, την Πάτρα.

Όπως έχει αναφέρει ο καθηγητής θεολόγος του Αρσακείου σχολείου Πατρών Σπύρος Σκιαδαρέσης, υιός του πρωτοπρεσβύτερου π. Νικολάου Σκιαδαρέση, προϊσταμένου του ιερού ναού Αγίου Ανδρέου, σε μεταπτυχιακή του εργασία με θέμα «Όψεις της εκκλησιαστικής ιστορίας των Πατρών – το ιστορικό της ανεγέρσεως του νέου ιερού ναού του Αγ. Ανδρέου, επί τη βάσει του αρχείου της Ιεράς Μητροπόλεως» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, η ιδέα της ανέγερσης ενός νέου περικαλλούς και επιβλητικού ναού πλησίον του παλαιού «γεννήθηκε» το 1873, ενώ προς το τέλος του 19ου αιώνα ορίστηκε αρμόδια επιτροπή, υπεύθυνη για την ανέγερση του.

Η λαμπρή τελετή θεμελίωσης του νέου ιερού ναού είχε λάβει χώρα το 1908 από τον τότε Βασιλέα Γεώργιο τον Α’ και πιο συγκεκριμένα την 1η Ιουνίου του 1908.

Η αλήθεια είναι πως κατά καιρούς υπήρξαν αρκετά εμπόδια όσον αφορά στο σπουδαίο αυτό έργο ανοικοδόμησης ενός μεγάλου ναού του Αγίου Ανδρέου που να δεσπόζει στην Πάτρα και την ευρύτερη περιοχή.

Όπως περιγράφει ο Σπύρος Σκιαδαρέσης στην επιστημονική του εργασία (μεταπτυχιακή διατριβή) είχε υπάρξει δικαστική διεκδίκηση αναγνώρισης της κτηματικής περιουσίας του ναού από το Δημόσιο ενώ και τα αρχικά σχέδια του φημισμένου Γάλλου αρχιτέκτονα της εποχής Αιμιλίου Ρομπέρ έμελλε να τροποποιηθούν με το τελικό αρχιτεκτονικό σχέδιο του ναού να το υπογράφει αργότερα ο Γεώργιος Νομικός.

Τι συνέβη αλήθεια; Όπως διαβάσαμε σε στοιχεία σχετικά με το ναό στο διαδίκτυο, το 1901 - 1902, προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός για την εκπόνηση της αρχιτεκτονικής μελέτης του ναού.

Στον διαγωνισμό συμμετείχαν αρχιτέκτονες από πολλές χώρες και από την Ελλάδα ενώ την αξιολόγηση και γνωμοδότηση επί των μελετών και προτάσεων που κατατέθηκαν έκανε η Ακαδημία Καλών Τεχνών του Βερολίνου της Γερμανίας στην οποία και είχε ανατεθεί η επιλογή αυτή. Προκρίθηκε τότε ως η καταλληλότερη, η μελέτη του Γάλλου αρχιτέκτονα Αιμίλιου Ρομπέρ, ωστόσο υπήρξαν ενστάσεις και διαφωνίες ότι η μελέτη του ναού δεν προέβλεπε Βυζαντινό ρυθμό. Τις διαμαρτυρίες αυτές αποτύπωσαν και δημοσιογραφικά ρεπορτάζ της εποχής, όπως της τοπικής εφημερίδας «Νεολόγος».

Ο Ρομπέρ ήλθε στην Πάτρα, βρήκε την θέση ανέγερσης του ναού περίβλεπτο, εξαιρετική και ζήτησε να μην τροποποιηθούν τα σχέδια του, ενώ σύμφωνα με ρεπορτάζ του Νεολόγου», το μόνο που παρατήρησε, ήταν το καμπαναριό που στο μεταξύ είχε κτισθεί μεταξύ των δύο ναών, το οποίο ο Ρομπέρ βρήκε «εξαμβλωματικό»!

Προκειμένου να αρχίσει η ανέγερση του ναού επεβλήθη μικρή φορολογία, ποσοστό επί του δημοτικού φόρου για τα εισαγόμενα προϊόντα στο Δήμο Πατρέων.

Ο ναός θα είχε διαστάσεις μήκους 55 μέτρων, πλάτους 38 μέτρων και η προβλεπόμενη χωρητικότητα ήταν για 6.000 άτομα.

Ο μηχανικός Α. Μεταξάς που ανέλαβε την επίβλεψη των εργασιών είχε αποφανθεί πως το έδαφος στο σημείο, πολύ κοντά στη θάλασσα, δεν είναι σταθερό, ιδιαιτέρως στους σεισμούς, γεγονός που είχε ως συνέπεια, η ανέγερση του ναού να γίνει δια σκυροκονιάματος. Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος και η Μικρασιατική καταστροφή και η οικονομική κρίση που ακολούθησε δεν άφησαν περιθώρια κι έτσι η ανέγερση του νέου ναού δίπλα στον παλαιό ιερό ναό (οικοδομήθηκε από το 1836 έως το 1843, οι αγιογραφίες που τον κοσμούν είναι του Δημητρίου Βυζαντίου και κατά το χρονικό διάστημα 1845 έως 1856, υπήρξε ο Μητροπολιτικός ιερός ναός της πόλης των Πατρών) σταμάτησε για ν’ αρχίσει και πάλι το 1934 με νέα θεμελίωση και κατασκευή του κεντρικού θόλου (τρούλου).

Υπήρξαν όμως και πάλι νέες αντιδράσεις ότι ο ναός δεν ήταν βυζαντινός, ακολούθησε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος σταμάτησαν και πάλι οι εργασίες.

Μετά το 1945 έγινε τροποποίηση των σχεδίων, ιδιαιτέρως του θόλου και επιτέλους ξεκίνησαν σιγά σιγά και πάλι οι εργασίες ενώ στα τέλη του ‘50 επιβλήθηκε στον πληθυσμό των Πατρών ελαφρά φορολογία (ένα μικρό ποσοστό από την αξία του ηλεκτρικού ρεύματος υπό μορφή τέλους) υπέρ της ανέγερσης και αποπερατώσεως του ναού με ενέργειες του τότε Μητροπολίτη Θεόκλητου. Αξίζει να θυμίσουμε πως το τέλος αυτό στους λογαριασμούς της ΔΕΗ καταργήθηκε αφότου ανέλαβε ο νέος Μητροπολίτης Πατρών κ.κ. Χρυσόστομος, μετά το 2005.

Τελικά το αρχιτεκτονικό έργο του νέου ιερού ναού του Αγίου Ανδρέου Πατρών όπως τελικά ανεγέρθη, ανήκει στον Γεώργιο Σ. Νομικό, ο οποίος με την μελέτη και επίβλεψη του Άγιος Ανδρέας Πατρών, έλαβε το πρώτον και δεύτερον αρχιτεκτονικό βραβείο. Ο Γεώργιος Νομικός από την Αμοργό (1905-2003) υπήρξε εκ των κορυφαίων και κυρίαρχων δημιουργών στον τομέα της Ναοδομίας και από τα σημαντικότερα έργα του, ήταν και η μελέτη επεκτάσεως του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, του οποίου επέβλεψε το μεγα­λύτερο μέρος της κατασκευής.

Σχετικά με τα εμπόδια που λέγαμε, ένα αφορούσε και στο έργο της αγιογραφήσεώς της τεράστιας επιφάνειας του ναού. Το έργο αυτό ξεκίνησε το 1985, διακόπηκε για περίπου δεκατρία έτη (την περίοδο 1993 – 2006) και ξανάρχισε με πρωτοβουλία του νυν σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη Πατρών κ.κ Χρυσόστομου.

Να υπογραμμίσουμε τέλος πως ο νέος Ιερός Ναός του Αγίου Ανδρέου του Πρωτόκλητου περιλαμβάνει κι ένα Σταυρό ύψους πέντε μέτρων καθώς και δώδεκα καμπανιαριά και διακρίνεται από πολύ μακριά. δεσπόζει την πόλη της Πάτρας.

Οι τελικές διαστάσεις του είναι 60 μέτρα το μήκος, 52 μέτρα το πλάτος και 46 μέτρα το ύψος. Το συνολικό εμβαδόν του ναού είναι 2.500 τ.μ. και η χωρητικότητά του είναι αληθινά εντυπωσιακή καθώς υπολογίζεται ότι ο ναός μπορεί να χωρέσει κοντά στα 8000 άτομα.

Εντός του παλαιού ιερού ναού, κοντά στο Άγιο Βήμα, βρίσκεται ο μαρμάρινος Τάφος του Αποστόλου Ανδρέου. Στις 19 Ιανουαρίου του 1980 επεστράφη και ο Σταυρός του μαρτυρίου του Αποστόλου Ανδρέου που πλέον εδώ και τρία σχεδόν χρόνια φυλάσσεται σε νέα ξύλινη ανθεκτική θήκη, πάντα σε σχήμα χιαστί. Δεν πρέπει να παραλείψουμε και το πηγάδι (Αγίασμα) του Αγίου Ανδρέου, δίπλα στον παλαιό Ναό, στη θέση του οποίου προϋπήρχε η πηγή της Δήμητρας όπου λειτουργούσε και μαντείο μόνο για αρρώστους. Η περιοχή της μαντικής πηγής ήταν ο τόπος όπου δίδασκε ο Απόστολος Ανδρέας. Σύμφωνα με την παράδοση δίπλα σ’ αυτή την πηγή σταυρώθηκε.

*Η μεγάλη εορτή του Αγίου Ανδρέου, γίνεται κάθε χρόνο στις 30 Νοεμβρίου, ημέρα κατά την οποία πανηγυρίζει και το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

*Η ιστορική ασπρόμαυρη φωτ. από την θεμελίωση του ναού είναι από το σάιτ patrasinfo.com.

Επιμέλεια - Τ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ