Στις 7:30 το βράδυ, στο Επιμελητήριο Αχαΐας παρουσιάζεται το βιβλίο «Είμαστε αστρόσκονη: Σύμπαν, μια ιστορία χωρίς τέλος»
Ο διακεκριμένος αστροφυσικός Διονύσης Π. Σιμόπουλος βρίσκεται σήμερα στην Πάτρα, την πόλη που μεγάλωσε, για να παρουσιάσει το νέο του βιβλίο με τίτλο «Είμαστε αστρόσκονη: Σύμπαν, μια ιστορία χωρίς τέλος». Με την ευκαιρία ο επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου μίλησε στο thebest.gr,τόσο για το νέο του βιβλίο και μας έλυσε τις απορίες μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα και το σύμπαν.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντεξης:
Είμαστε πράγματι αστρόσκονη, όπως αναφέρετε στο νέο σας βιβλίου ή ο τίτλος κάπως ποιητικός; Είμαστε δηλαδή αστρόσκονη, φτιαγμένοι από τα υλικά των αστεριών, ή υπάρχει κάποια μεταφυσική διάσταση σε αυτό, με την έννοια ότι ξέρουμε από που προερχόμαστε και που πηγαίνουμε;
Δεν υπάρχει καμιά απολύτως μεταφυσική διάσταση στον τίτλο ή στο περιεχόμενο του βιβλίου. Εάν μοιάζει κάπως ποιητικός, αυτό συμβαίνει επειδή ανταποκρίνεται όντως στην πραγματικότητα! Γιατί το σώμα μας αποτελείται από αστρόσκονη!
Ως γνωστόν τα σώματά μας αλλά και οτιδήποτε άλλο στη Γη και στο Σύμπαν αποτελούνται από άτομα διαφόρων χημικών στοιχείων από τα 94 που βρίσκονται ελεύθερα στη Φύση.
Το σώμα ενός μέσου ανθρώπου, 70 κιλών για παράδειγμα, αποτελείται από 7.000 τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων άτομα, εκ των οποίων το 62% είναι υδρογόνο που γεννήθηκε στα πρώτα 3-10 λεπτά μετά τη γέννηση του Σύμπαντος πριν από 13,82 δισεκατομμύρια χρόνια.
Έκτοτε δεν έχει δημιουργηθεί ούτε ένα άτομο υδρογόνου. Τα υπόλοιπα χημικά στοιχεία γεννήθηκαν στο εσωτερικό των άστρων και στη διάρκεια των θερμοπυρηνικών αντιδράσεων που συμβαίνουν εκεί.
Εκτός από το υδρογόνο έχουμε επίσης και το Οξυγόνο που αποτελεί το 24% των ατόμων του σώματός μας, τον Άνθρακα με 12%, και το Άζωτο με 1,1%, και το υπόλοιπο 1% από καμιά τριανταριά ακόμη χημικά στοιχεία, έτσι για ποικιλία!
Γι’ αυτό λέω, λοιπόν, ότι «είμαστε αστρόσκονη», και μ’ αυτή την έννοια το βιβλίο περιγράφει σύντομα, περιεκτικά και με απλό (αλλά όχι απλοϊκό) τρόπο τις διαδικασίες της γέννησης, της εξέλιξης και του θανάτου των άστρων.
Για να διαβάσει και να κατανοήσει ο αναγνώστης το βιβλίο «Είμαστε Αστρόσκονη» θα πρέπει να είναι εξοικειωμένος με τις έννοιες της αστροφυσικής;
Όχι βέβαια. Κάθε λέξη και κάθε έννοια που περιλαμβάνονται στις 190 σελίδες του βιβλίου είναι εύκολα κατανοητές από οποιονδήποτε αναγνώστη, οποιασδήποτε ηλικίας και οποιουδήποτε εκπαιδευτικού επίπεδου, από άτομα του Δημοτικού έως καθηγητές Πανεπιστημίου.
Γιατί στον υπότιτλο του βιβλίου αναφέρετε ότι το σύμπαν είναι μια ιστορία χωρίς τέλος;
Όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα για το Σύμπαν προέρχονται από προηγούμενες μελέτες ιδιαίτερα των τελευταίων 50 ετών. Όπως έλεγε άλλωστε και ο Ισαάκ Νεύτων, παραφράζοντας ένα παλιό απόφθεγμα: «Αν κατόρθωσα να δω πιο μακριά από τους άλλους ανθρώπους, είναι γιατί στηρίχτηκα πάνω στους ώμους γιγάντων».
Έτσι και σήμερα αυτή η προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει το Σύμπαν συνεχίζεται αλλά και θα συνεχιστεί και στο μέλλον, γιατί ποτέ δεν πρόκειται να τα μάθουμε όλα.
Κάθε φορά που θα απαντάμε σε κάποιες ερωτήσεις μας θα ξεφυτρώνουν σίγουρα άλλες ερωτήσεις που δεν μπορούμε ούτε καν να φανταστούμε εκ των προτέρων. Μ’ αυτή την έννοια, δηλαδή, λέω ότι το Σύμπαν και η προσπάθεια του ανθρώπου να το κατανοήσει είναι μία ιστορία χωρίς τέλος.
«Είμαστε αστρόσκονη – Σύμπαν, μια ιστορία χωρίς τέλος», εκδόσεις Μεταίχμιο
«Είμαστε αστρόσκονη – Σύμπαν, μια ιστορία χωρίς τέλος», εκδόσεις Μεταίχμιο
Τι έχουμε να μάθουμε ακόμη για το σύμπαν;
Και τι δεν έχουμε να μάθουμε ακόμη, γιατί οι ανακαλύψεις των τελευταίων μερικών χρόνων μας έχουν οδηγήσει στην διαπίστωση ότι όλα τα άστρα, τα νεφελώματα και οι γαλαξίες που υπάρχουν αποτελούν το 5% μόνο των συστατικών του Σύμπαντος. Ανακαλύψαμε επίσης ότι διάχυτα στο Σύμπαν περιλαμβάνονται κι άλλα υλικά που είναι προς το παρόν «αόρατα» που όμως «βλέπουμε» την επίδραση που έχει στην γύρω περιοχή. Η «σκοτεινή ύλη» (όπως ονομάζεται) που υπάρχει με κάποια μορφή αποτελεί το 27% περίπου των συστατικών του Σύμπαντος αν και δεν μπορούμε μέχρι τώρα να προσδιορίσουμε από τι αποτελείται.
Για να είναι όμως το Σύμπαν «επίπεδο» όπως φαίνεται ότι είναι τότε πρέπει να υπάρχει επίσης και ένα 68% κάποιου είδους ενέργειας (που ονομάσαμε «σκοτεινή ενέργεια») για να εξηγηθούν οι παρατηρήσεις των κοσμολόγων. Γιατί οι μετρήσεις που έγιναν εδώ και 20 περίπου χρόνια μας δείχνουν ότι η διαστολή του Σύμπαντος όχι μόνο δεν επιβραδύνεται λόγω της βαρύτητας των υλικών που περιλαμβάνει (ορατή και σκοτεινή ύλη) αλλά αντίθετα επιταχύνεται από τότε που το Σύμπαν είχε το ήμισυ της ηλικίας που έχει σήμερα. Αυτού του είδους η ενέργεια προέρχεται από την εμφάνιση «εικονικών σωματιδίων» τα οποία ξεπηδούν από το «τίποτα» και εξαφανίζονται (εξαϋλώνονται) στιγμιαία προτού προφτάσει κάποιος να τα παρατηρήσει. Αυτό, δηλαδή, που ονομάζουμε «τίποτα» είναι το μηδενικό αποτέλεσμα που βγαίνει από το άθροισμα θετικής και αρνητικής ενέργειας που υπάρχει στο «κενό».
Η Γη πότε θα πάψει να υπάρχει;
Σε 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια ο Ήλιος θα λάμπει 40% πιο έντονα απ’ ότι σήμερα με αποτέλεσμα την αργή αλλά σταθερή εξάτμιση των ωκεανών της Γης μας. Σε 5,4 δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα όταν το υδρογόνο στο κέντρο του θα έχει αρχίσει να λιγοστεύει, ο Ήλιος θα αρχίσει ν' αλλάζει, να μεγαλώνει σε όγκο και να μετατρέπεται σιγά-σιγά σε κόκκινο γίγαντα, ενώ ένα δισεκατομμύριο χρόνια αργότερα θα έχει 170 φορές μεγαλύτερη διάμετρο από την σημερινή και θα λάμπει 2.400 φορές πιο έντονα απ’ ότι σήμερα.
Πάνω στη Γη οι βράχοι θ' αρχίσουν να λιώνουν, και τα άλλοτε μεγαλόπρεπα βουνά μας θα λυγίσουν και θα βυθιστούν σ' έναν απέραντο ωκεανό καυτής λάβας. Η διόγκωση όμως του Ήλιου θα «καταβροχθίσει» κυριολεκτικά τον ένα μετά τον άλλο τους πλανήτες Ερμή και Αφροδίτη και θα φτάσει να καταπιεί τελικά και τη Γη μας. Αλλά μέχρι τότε έχουμε καιρό! Όπως έλεγε κι ο Καζαντζάκης: «Μια αστραπή η ζωή μας, αλλά προλαβαίνουμε»!
Άρα, το επόμενο βήμα για την ανθρωπότητα θα είναι η μετοίκηση σε άλλο πλανήτη; Πόσο κοντά είμαστε σε αυτό τον στόχο;
Πολύ μακριά ακόμη. Για παράδειγμα, ορισμένοι θεωρούν ότι το πρώτο επανδρωμένο ταξίδι στον Άρη θα γίνει στα επόμενα 15 χρόνια. Προσωπικά δεν μπορώ να είμαι τόσο αισιόδοξος γιατί υπάρχουν πολλά ακόμη τεχνικά και άλλα προβλήματα που δεν έχουν ακόμη επιλυθεί. Ένα τέτοιο ταξίδι θα είναι μάλλον εφικτό προς τα τέλη του 21ου αιώνα και ίσως μία ή δύο δεκαετίες νωρίτερα.
Αλλά όπως είπαμε η μετοίκιση σε κάποιον άλλο πλανήτη ή μεγάλο δορυφόρο του Ηλιακού μας Συστήματος δεν λύνει το πρόβλημα της επιβίωσης του ανθρώπινου είδους. Θα πρέπει αναγκαστικά να μετοικίσουμε σε κάποιον άλλο πλανήτη ενός κάποιου άλλου εξωηλιακού πλανητικού συστήματος. Αλλά η τεχνολογία που θα χρειαστεί ένα τέτοιο εγχείρημα είναι πολύ μακριά στο μέλλον.
Έστω όμως και με μία τέτοια «μαγική» τεχνολογία το μέλλον είναι ήδη προδιαγεγραμμένο, γιατί κάποτε το Σύμπαν θα πάψει να υπάρχει και μαζί του φυσικά και το ανθρώπινο είδος οποιαδήποτε μορφή κι αν έχει στο απώτατο εκείνο μέλλον!
Κάποτε το Σύμπαν θα πάψει να υπάρχει και μαζί του φυσικά και το ανθρώπινο είδος
Κάποτε το Σύμπαν θα πάψει να υπάρχει και μαζί του φυσικά και το ανθρώπινο είδος
Το σύμπαν έχει ημερομηνία λήξης;
Και βέβαια, γιατί οτιδήποτε υπάρχει στο Σύμπαν, κι αυτό ακόμη το ίδιο το Σύμπαν, όπως γεννήθηκε έτσι και θα πεθάνει, αν και έχει μπροστά του πολλά ακόμη τρισεκατομμύρια χρόνια. Σε 100.000 τρισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα όλα τα αστρικά λείψανα θα έχουν εξελιχτεί.
Όλοι οι λευκοί νάνοι θα έχουν γίνει μαύροι νάνοι με θερμοκρασία 5 βαθμών πάνω από το απόλυτο μηδέν, ενώ άστρα με μεγαλύτερες μάζες θα καταλήξουν σε διάφορα άλλα είδη αστρικών λειψάνων, είτε πρόκειται για άστρα νετρονίων (από 1,4 έως 2 ηλιακές μάζες), είτε για μαύρες τρύπες (με μεγαλύτερες από 2 ηλιακές μάζες). Σε δέκα εκατομμύρια τρισεκατομμύρια χρόνια όλοι οι γαλαξίες θα έχουν χάσει τα νεκρά τους άστρα που θα έχουν έτσι διασκορπιστεί στον διαγαλαξιακό χώρο, ενώ οι γιγάντιες μαύρες τρύπες στα κέντρα των γαλαξιών θα απορροφήσουν σιγά-σιγά όλα όσα θα έχουν απομείνει. Τελικά όλα τα σμήνη και τα υπερσμήνη των γαλαξιών που υπάρχουν σήμερα θα έχουν κυριολεκτικά διασκορπιστεί στους «πέντε ανέμους» σε 100 δισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων χρόνια από σήμερα.
Από εκεί κι έπειτα το Σύμπαν θα συνεχίσει να διαστέλλεται εκθετικά αλλά η θερμοκρασία που θα επικρατεί τότε θα είναι μερικά τρισεκατομμυριοστά του τρισεκατομμυριοστού του ενός βαθμού Κέλβιν, ελάχιστα δηλαδή πάνω από το απόλυτο μηδέν. Ακόμη και οι Μαύρες Τρύπες δεν θα υπάρχουν πια αφού όλες τους θα έχουν προ πολλού «εξατμιστεί». Γιατί ακόμη και οι μεγαλύτερες Μαύρες Τρύπες με μάζα όση και ένας ολάκερος γαλαξίας θα «εξατμιστεί» λόγω της ακτινοβολίας «Χώκινγκ» σε μια χρονική περίοδο που σε χρόνια θα είναι ίση με τη μονάδα ακολουθούμενη από 99 μηδενικά!
Στο μεταξύ τα άστρα νετρονίων και οι μαύροι νάνοι θα «εξαϋλωθούν» κι αυτά με τη σειρά τους, με μια πολύχρονη διαδικασία, που θα αριθμεί έναν αριθμό ετών ίσο με την μονάδα ακολουθούμενη από τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων μηδενικά. Κι έτσι, αργά αλλά σταθερά, θα σημάνει και το τέλος του Σύμπαντος όταν η θερμοκρασία του θα έχει φτάσει σχεδόν στο απόλυτο μηδέν, αν και η εκθετική διαστολή του χώρου φαίνεται ότι θα συνεχιστεί απτόητη!
Υπάρχει όμως και η πιθανότητα στην οποία οι απώτατοι απόγονοι του ανθρώπινου είδους να βρουν κάποιον τρόπο να έχουν «μετακομίσει» σε κάποιο άλλο παράλληλο σύμπαν του δικού μας! Έχουμε όμως φτάσει πια σε αναφορές που άπτονται της επιστημονικής φαντασίας κι όχι της επιστήμης!
Πιστεύετε στην αθανασία της ψυχής;
Ένας επιστήμονας δεν μπορεί να τοποθετηθεί δημόσια σε θέματα που άπτονται των προσωπικών του πιστεύω και άλλων δοξασιών γιατί αυτές οι όποιες απόψεις του δεν απαιτούν απόδειξη. Αντίθετα η επιστήμη απαιτεί αποδείξεις είτε μέσω πειράματος, είτε μέσω παρατήρησης. Στην περίπτωση μάλιστα θεμάτων όπως είναι η δεδομένη ερώτηση, τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη πιο πολύ γιατί υπεισέρχονται σ’ αυτά και θέματα ορισμών. Τι εννοούμε δηλαδή όταν αναφερόμαστε στην έννοια της ψυχής και της αθανασίας.
Από την άποψη αυτή δεν γνωρίζω κάποια επιστημονικά τεκμηριωμένη απόδειξη είτε για την ύπαρξη της ψυχής είτε για την αθανασία της.
Μπορεί να υπάρχουν, απλώς εγώ δεν τις γνωρίζω.
info
Η εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του κ. Σιμόπουλου θα γίνει στις 7:30 το βράδυ, στο Επιμελητήριο Αχαΐας (Ρήγα Φεραίου 58), με τη συνεργασία των βιβλιοπωλείων Παπαχρίστου – Γωνιά του Βιβλίου. Θα μιλήσουν ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Γιώργος Δάσιος και ο Πρόεδρος της Αστρονομικής Εταιρείας Πάτρας «Ωρίων» Ανδρέας Παπαλάμπρου. Ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος θα απαντήσει στις ερωτήσεις του κοινού και θα υπογράψει αντίτυπα του βιβλίου.
Ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος γεννήθηκε το 1943 στα Γιάννενα και μεγάλωσε στην Πάτρα. Σπούδασε Πολιτική Επικοινωνία και Αστροφυσική στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα των ΗΠΑ. Είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, πολυβραβευμένος διεθνώς για τη συνεισφορά του στην αστρονομική εκπαίδευση.
Το πλούσιο επιμορφωτικό του έργο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων 26 βιβλία, πάνω από 500 σενάρια επιμορφωτικών τηλεοπτικών εκπομπών και πάνω από 250 σενάρια πολυθεαμάτων πλανηταρίου.
Εάν θέλετε να μάθετε πως ως έφηβος ο Διονύσης Σιμόπουλος ήρθε σε επαφή με τον «μαγικό» κόσμο του Σύμπαντος, διαβάστε μια παλιότερη συνέντευξη που είχε δώσει στο thebest.gr
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr
