ΤΕΕ: Ξερόλακκα και Παυλόκαστρο επικρατέστερες περιοχές για το Σταθμό Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων

Τα αποτελέσματα της επιστημονικής ανάλυσης για τη χωροθέτηση του Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων, κοινοποίησε προς τη δημοτική Αρχή της Πάτρας, η Διοικούσα Επιτροπή του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Όλοι οι προτεινόμενοι χώροι αξιολογήθηκαν βάσει επιστημονικών κριτηρίων και όπως προκύπτει από την ανάλυση, δυο είναι οι επικρατέστεροι. Η Ξερόλακκα, όπου ήδη λειτουργεί ο ΧΥΤΑ και το Παυλόκαστρο σε θέση που υπήρξε λατομεία.

Σε κάθε περίπτωση η απόφαση χωροθέτησης είναι πολιτική και θα ληφθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο.

Η επιστολή του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας προς τη Δημοτική Αρχή της Πάτρας έχει ως εξής:

"Η Δ.Ε του ΤΕΕ/ΤΔΕ, σε κοινή συνεδρίαση με την ΜΕ Περιβάλλοντος, εξέτασε το ζήτημα της χωροθέτησης του Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων του Δήμου Πατρέων. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης αξιολογήθηκαν τα δεδομένα που παρείχε ο Δήμος Πατρέων στο ΤΕΕ/ΤΔΕ καθώς και έγινε ανάλυση των παραμέτρων που ενδείκνυνται να ληφθούν υπόψη για τη χωροθέτηση εγκαταστάσεων όπως οι Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων Αστικού Τύπου.

Συνιστά κοινή διαπίστωση ότι, ενώ θεωρητικά όλοι ομονοούν στην αναγκαιότητα κατασκευής Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων, ως απολύτως αναγκαίας υποδομής, όταν φτάνουμε στο «δια ταύτα», ήτοι στη χωροθέτηση του σταθμού, ευθύς αμέσως, αναδεικνύονται (και ατυχώς βρίσκουν πρόσφορο έδαφος) τα συντηρητικά – τοπικιστικά αντανακλαστικά των τοπικών κοινωνιών. Όπου, ναι μεν συμφωνούν με κάθε έργο υποδομής, πλην όμως αυτό δεν πρέπει να βρίσκεται στη δική τους περιοχή αλλά «στην αυλή του διπλανού τους», ακόμη και αν η χωροθέτηση του έχει μελετηθεί.

Τα ζητήματα περιβάλλοντος, όπως είναι και η διαχείριση των απορριμμάτων, πρέπει να αντιμετωπίζονται από όλους με υπευθυνότητα και να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια εξασφάλισης της μέγιστης δυνατής συναίνεσης.

Στην κατεύθυνση αυτή το ΤΕΕ/ΤΔΕ, ως ο θεσμοθετημένος τεχνικός σύμβουλος της Πολιτείας, μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά. Έτσι μελετήσαμε με ιδιαίτερη επιμέλεια τη συνταχθείσα από το Δήμο μελέτη χωροθέτησης, όπως αναλυτικά εκθέτουμε πιο κάτω. Τέθηκαν «βαρύτητες» στα κριτήρια χωροθέτησης της μελέτης και στη βάση εναλλακτικών σεναρίων – προσεγγίσεων και συγκρίναμε τα εξαγόμενα. Εξετάσθηκε η συμβατότητα των πιθανών θέσεων σε σχέση με τα κατά Γ.Π.Σ. προβλεπόμενα.

Το αποτέλεσμα συγκλίνει σε μια ομάδα 5 – 6 πιθανών θέσεων που, σαφώς, «ξεχωρίζουν». Τυχόν επισφάλειες, που αναγκαστικά υπεισέρχονται σε κάθε ανάλογη προσέγγιση, όπως φαίνεται, δεν διαφοροποιούν αισθητά το αποτέλεσμα. Σε καμία δε περίπτωση δεν επιτρέπεται ν’ αποτελέσουν άλλοθι αναβολής λήψης απόφασης.

Όπως και στο παρελθόν έχει αναδείξει το ΤΕΕ, η διαχείριση των ΑΣΑ στην Π.Ε Αχαΐας έχει από καιρό αποκτήσει χαρακτηριστικά εκτάκτου ανάγκης. Οι διαρκείς καθυστερήσεις στην υλοποίηση ακόμα και αυτού του προβληματικού Περιφερειακού Σχεδιασμού δεν αφήνουν πλέον κανένα περιθώριο ολιγωρίας για τη λήψη αποφάσεων αλλά και τη δρομολόγηση των κατάλληλων διαδικασιών έγκρισης και χρηματοδότησης των απαιτούμενων υποδομών για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Εν προκειμένω, η αναγκαιότητα αλλά και η καθυστέρηση χωροθέτησης Σταθμού Μεταφόρτωσης έχει αναδειχθεί από το ΤΕΕ/ΤΔΕ εδώ και περίπου δύο χρόνια.

Ως προς τη μελέτη που παραδόθηκε στο ΤΕΕ είναι αναγκαίο να γίνουν οι εξής παρατηρήσεις:

Η διεθνής πρακτική  χωροθέτησης εγκαταστάσεων σχετικών με τη διαχείριση απορριμμάτων λαμβάνει υπόψη τεχνικά, περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά κριτήρια (US- Environmental Protection Agency, 2001, Waste Transfer Stations: A Manual for Decision Making).

Αναλυτικότερα, για τη βέλτιστη χωροθέτηση ενός σταθμού μεταφόρτωσης πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφορα κριτήρια, που από τη φύση τους εν μέρει αντικρούουν το ένα το άλλο. Έτσι είναι σκόπιμο ο σταθμός να καλύπτει τις παρακάτω προϋποθέσεις:

• Να είναι κοντά στους χώρους Προσωρινής Αποθήκευσης, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι διαδρομές των απορριμματοφόρων (αυτό επιβάλλει, αν είναι δυνατόν, να βρίσκεται μέσα στον αστικό ιστό).

• Να έχει εύκολη πρόσβαση που, ιδιαίτερα, να επιτρέπει τη γρήγορη μεταφορά των απορριμματοκιβωτίων στο χώρο Τελικής Διάθεσης (λόγος: ελαχιστοποίηση απαιτουμένου αριθμού απορριμματοκιβωτίων και οχηματοσυρμών).

• Να είναι σε απόσταση ασφαλείας από κατοικίες και προστατευόμενες περιοχές, ώστε να μπορούν να αποκλεισθούν ενοχλήσεις λόγω οσμών, θορύβου κ.λπ.

Επίσης, το οικόπεδο που θα επιλεγεί για ένα σταθμό μεταφόρτωσης πρέπει να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις, όπως:

• Να έχει το απαιτούμενο μέγεθος, ώστε να έχει χώρο η όλη εγκατάσταση (επί του προκειμένου μεγάλο ρόλο παίζει η απαιτούμενη οδοποιία, αν ληφθούν υπόψη οι απαιτούμενοι ελιγμοί απορριμματοφόρων και οχηματοσυρμών).

• Να ικανοποιεί τις θεμελιώδεις εδαφολογικές προδιαγραφές για μια βαριά κατασκευή.

• Να επιτρέπει την εύκολη σύνδεση με τα δίκτυα ηλεκτροδότησης, ύδρευσης και αποχέτευσης.

(Μουσιόπουλος Ν., Καραγιαννίδης Α., 2002, Διαχείριση Απορριμμάτων, Πανεπιστημιακές Σημειώσεις, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης)

Επομένως, πρόκειται για μια αρκετά περίπλοκη διαδικασία στην οποία η ποσοτικοποίηση και ο ορισμός της βαρύτητας των προαναφερθέντων παραμέτρων, εκ των πραγμάτων, επιφέρει αρκετές και σημαντικές επισφάλειες ως προς την τελική αξιολόγηση και απόφαση χωροθέτησης. Κατά αυτήν την έννοια η μέθοδος που ακολουθήθηκε από τους υπογράφοντες Μηχανικούς είναι στα πλαίσια της διεθνούς πρακτικής αν και είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ένταξη αυτών των παραμέτρων στις αναλυθείσες κατηγορίες δεν είναι πάντα ευδιάκριτη για λόγους που εξηγούνται κάτωθι.

Συγκεκριμένα, τα κριτήρια που αναλύονται είναι τα εξής:

• Η Κεντροβαρικότητα του ΣΜΑ ως προς τις σταθμούς προσωρινής αποθήκευσης (κάδοι) των απορριμμάτων (Κριτήριο α)

Το συγκεκριμένο κριτήριο αποτελεί Τεχνική, Περιβαλλοντική και Οικονομική Παράμετρο και είναι απολύτως μετρήσιμο. Η πληρότητα της καταγραφής του θα επέβαλε τη μέτρηση του αντίστοιχου μεγέθους από τον προορισμό διάθεσης (Εργοστάσιο Επεξεργασίας, ΧΥΤΑ κλπ), ώστε με αναγωγή σε τονοχιλιόμετρα να ήταν σαφέστερη η τελική αξιολόγηση των προς επιλογή χώρων. Αξίζει να αναφερθεί ότι η χρήση του ΣΜΑ αναμένεται να επιφέρει περίπου 35% μείωση του κυκλοφοριακού φόρτου (Διδακτορική Διατριβή Π. Α. Μητρόπουλου, 2007, Πολυκριτηριακή Ανάλυση στη Λήψη Αποφάσεων για τη Χωροθέτηση Εγκαταστάσεων και την Κατανομή Πόρων, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Πατρών)

• Η Προσβασιμότητα του χώρου του ΣΜΑ ως προς τα κεντρικά οδικά δίκτυα (Κριτήριο β)

Το συγκεκριμένο κριτήριο αποτελεί κατά κύριο λόγο Τεχνική και Οικονομική Παράμετρο αν και για λόγους όχλησης, λόγω διέλευσης των απορριμματοφόρων, ενσωματώνει και την Παράμετρο της Κοινωνικής Αποδοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί αυτό της διέλευσης των οχημάτων βαρέως τύπου από την κατοικημένη περιοχή πέριξ της Λατομικής Ζώνης Αράξου. Κατά αυτήν την έννοια δεν είναι αντικειμενικά εφικτό να υπάρξει ποσοτικοποίηση του μεγέθους χωρίς να υπεισέρχεται ο παράγοντας της εκτίμησης και κατά συνέπεια αντίστοιχων επισφαλειών. Η ποσοτικοποίηση του συγκεκριμένου κριτηρίου εμφανίζεται ως λελογισμένη αν και παραμένει η επιφύλαξη που αναφέρθηκε.

• Το Ιδιοκτησιακό Καθεστώς των προς επιλογή Χώρων (Κριτήριο γ)

Το συγκεκριμένο κριτήριο αποτελεί Τεχνική και Οικονομική Παράμετρο. Η ποσοτικοποίηση του συγκεκριμένου κριτηρίου εμφανίζεται ως λελογισμένη, αν και ποιοτική, όμως οφείλεται να σημειωθεί ότι οι παράμετροι χρόνος και χρήμα που καθορίζουν την ποσοτικοποίηση του δεν αποτελούν θέσφατο για λόγους που έχουν να κάνουν είτε με τη γραφειοκρατία στη Δημόσια Διοίκηση είτε με διεκδικήσεις που τυχόν υφίστανται.

• Η απόσταση από κατοικίες (Κριτήριο δ)

Το συγκεκριμένο κριτήριο αποτελεί Κοινωνική και εν μέρει Οικονομική Παράμετρο. Η Κοινωνική παράμετρος δικαιολογείται από την πιθανή όχληση που δημιουργείται από τη λειτουργία και αποκομιδή των απορριμμάτων στο Σταθμό Μεταφόρτωσης ενώ η Οικονομική από το γεγονός ότι η χωροθέτηση μιας τέτοιας χρήσης αναμένεται να επηρεάσει την αξία γης στην εγγύς περιοχή. Αν και είναι ένα μέγεθος το οποίο ποσοτικοποιείται με απόλυτο τρόπο, εν τούτοις το παράδειγμα του ΧΥΤΑ Πάτρας αποδεικνύει ότι η Κοινωνική Συναίνεση δεν είναι μόνο συνάρτηση της απόστασης των εγκαταστάσεων διαχείρισης απορριμμάτων από κατοικίες αλλά και η ορθότητα διαχείρισης.

• Η ευκολία αδειοδότησης της χωροθέτησης (ε)

Το συγκεκριμένο κριτήριο αποτελεί κατά κύριο λόγο Τεχνική και Περιβαλλοντική παράμετρο. Η ποσοτικοποίηση του συγκεκριμένου μεγέθους απαιτεί γνώσεις που προκύπτουν τόσο από τις εγκεκριμένες χρήσεις του ΓΠΣ της Πάτρας αλλά και ζώνες αποκλεισμού οι οποίες ορίζονται από Περιβαλλοντικά και Πολιτιστικά επιμέρους κριτήρια (Περιβαλλοντικά προστατευόμενοι χώροι, Αρχαιολογικοί χώροι κλπ). Επιπλέον, θα απαιτηθούν Γεωλογικές, Γεωτεχνικές και Υδρογεωλογικές γνώσεις για την οριστικοποίηση των αρχικών εκτιμήσεων κατάταξης.

Αναφορικά με την κατά Γ.Π.Σ. συμβατότητα χρήσεων γης επισημαίνεται ότι:

• Η συγκεκριμένη τεχνική υποδομή (όπως και κάθε άλλη ανάλογη) ως «ειδική χρήση εξυπηρέτησης της πόλης», κατά το πνεύμα του Γ.Π.Σ. αλλά και κατά τη διάταξη της παρ. Β11 του άρθρου 10 της εγκριτικής του απόφασης, επειδή δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί κατά την κατάρτισή του, «…χωροθετείται παντού όπου ρητά δεν απαγορεύεται, μετά από τήρηση διαδικασίας Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης».
• Από την εξέταση των κατά Γ.Π.Σ. προβλεπόμενων χρήσεων γης στις 23 πιθανές θέσεις, και υπό το πρίσμα και της πιο πάνω δ/ξης, διαπιστώνεται ότι μόνο για 4 θέσεις (Κανελλοπούλου, Προάστειο, Σαμακιά και Τόφαλος, οι οποίες –σημειωτέον– δεν  περιλαμβάνονται στις κατ’ αρχήν προκρινόμενες) δύναται να τεθεί θέμα μη συμβατότητας με το ΓΠΣ (αν και ρητά δεν απαγορεύεται ούτε σ’ αυτές).

1. 1. Συνοπτική Αξιολόγηση Δεδομένων Μελέτης

Τα κριτήρια χωροθέτησης που επιλέχθησαν είναι σαφώς στα πλαίσια της διεθνούς πρακτικής αν και όπως αναφέρθηκε παρουσιάζουν επισφάλειες ως προς την ποσοτικοποίηση τους για λόγους που δεν είναι πάντοτε ευθύνη των Μηχανικών αλλά του διαθέσιμου χρόνου και πληροφορίας που επεξεργάζονται.

1. 2. Ανάλυση Αποτελεσμάτων

Σε συνέχεια των παραπάνω κρίθηκε απαραίτητο να γίνει στάθμιση και όσο το δυνατό απαλοιφή της ισχύος των επισφαλειών που διαπιστώθηκαν στη μελέτη που παραδόθηκε από το Δήμο Πατρέων. Σε αυτήν την κατεύθυνση έγινε περαιτέρω ομαδοποίηση και επεξεργασία των δεδομένων που παρείχε ο Δήμος Πατρέων στο ΤΕΕ/ΤΔΕ.

Κατά αυτήν την έννοια η μεθοδολογία επεξεργασίας των δεδομένων διαρθρώνεται ως εξής :

1. Ομαδοποίηση των κριτηρίων α, β, γ και ε στην Ομάδα Οικονομοτεχνικά Κριτήρια και αναγωγή του κριτηρίου δ σε Κριτήριο Κοινωνικής Αποδοχής
2. Εισαγωγή αντίστοιχων συντελεστών βαρύτητας για κάθε επιμέρους κριτήριο

Για την αξιολόγηση των 5 κριτηρίων Χωροθέτησης όπως αυτά καταγράφονται από το Δήμο Πατρέων  εισάγονται αντίστοιχοι συντελεστές βαρύτητας  α, β, γ, δ και ε με

α+β+γ+δ+ε=1

Για παράδειγμα, εάν υποθέσουμε ότι οι συντελεστές έχουν την ίδια βαρύτητα

(α= β= γ= δ= ε = 0.2) τότε για τη θέση Pirelli το συνολικό άθροισμα κατάταξης θα ήταν

PIRELLI (Ευρύτερη Περιοχή)

α*66+β*25+γ*25+δ*31+ε*0= 0.2*66+0.2*25+0.2*25+0.2*31+0.2*0 = 29

1. Επεξεργασία 30 διαφορετικών σεναρίων με αντίστοιχη μεταβολή των συντελεστών βαρύτητας οι οποίοι παρουσιάζουν τα στατιστικά χαρακτηριστικά που φαίνονται στους κάτωθι Πίνακες.

Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 2 αποτέλεσε στρατηγική επιλογή η ισχυροποίηση των συντελεστών βαρύτητας που αντιστοιχούν στην Κεντροβαρικότητα και στην Απόσταση από Κατοικίες μιας και αυτοί οι δείκτες συμπυκνώνουν τόσο Τεχνικά όσο και Κοινωνικά χαρακτηριστικά αλλά και γιατί είναι τα μόνα κριτήρια τα οποία δεν έχουν την επισφάλεια της εμπειρικής ποσοτικοποίησης.

1. Εξαγωγή του Στατιστικού Μέσου Όρου των Αποτελεσμάτων Βαθμολόγησης όπως αυτός προκύπτει από τα ήδη υπάρχοντα δεδομένα όπως φαίνονται παρακάτω:

Συμπεράσματα

Η προκύπτουσα ταξινόμηση χωροθέτησης, προφανώς, δεν είναι δεσμευτική για το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Πατρέων αλλά αποτελεί μια όσο το δυνατό τεχνικά εμπεριστατωμένη έκθεση, δεδομένης της ακρίβειας των πρωτογενών δεδομένων αλλά και του διαθέσιμου χρόνου επεξεργασίας (Η πρωτογενής Μελέτη παραδόθηκε στο ΤΕΕ 26/03/2012).

Η πρωτεύουσα θέση της Ξερόλακκας τεκμηριώνεται τόσο από τα κριτήρια βαθμολόγησης όσο και από το γεγονός ότι πρώην ΧΥΤΑ με κατάλληλη γεωγραφική έκταση και υποδομές ενδείκνυνται για χώρους εγκατάστασης ΣΜΑ. Παρόλα αυτά πρέπει να ληφθούν οι πρόνοιες του ΓΠΣ της Πάτρας, όπου προβλέπεται αποκατάσταση του χώρου.

Θεωρούμε ότι στην τελική επιλογή χωροθέτησης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ο προγραμματισμός που θα ακολουθηθεί. Δεδομένου, ότι χρόνος λήξης αδειοδότησης του ΧΥΤΑ Ξερόλακκας πλησιάζει (31/12/2012) και ότι μέχρις στιγμής δεν γνωρίζουμε κάποια ενέργεια από πλευράς Δήμου για την έκδοση Νέων Περιβαλλοντικών Όρων δημιουργείται ούτως ή άλλως μια δεδομένη αβεβαιότητα η οποία θα είναι καταλυτική εάν δε βρεθεί μια άμεση λύση μέχρι να κατασκευασθεί το Εργοστάσιο Επεξεργασίας Απορριμμάτων. Ούτως ή άλλως η επεξεργασία των δεδομένων που παρουσιάσθηκε αφορά τη θέση Φλόκα ως χώρο Τελικής Διάθεσης.

Επιπλέον, εάν η επιλογή τεχνολογίας για το Εργοστάσιο αφορά τη φθηνότερη λύση κομποστοποίησης η οποία έχει μεγάλο ποσοστό υπολειμματικότητας (40-50%) είναι σχεδόν βέβαιο ότι σε ορίζοντα δεκαετίας θα χρειαστεί η κατασκευή νέου ΧΥΤΥ. Κατά αυτήν την έννοια ο χώρος του Παυλόκαστρου (περίπου 30 στρέμματα) ενδέχεται να μπορεί να εξυπηρετήσει τόσο τη χωροθέτηση του ΣΜΑ όσο και την κατασκευή ΧΥΤΥ. Η παραπάνω διατύπωση ενισχύεται και από το γεγονός ότι εάν ο ΧΥΤΥ ανήκει στο Δήμο Πατρέων θα είναι δυνατό να μειωθεί ακόμα περισσότερο το τελικό κόστος διαχείρισης μιας και ο όγκος του υπολείμματος που αφορά τα απορρίμματα της Πάτρας θα διατίθεται σε χώρο δικαιοδοσίας του Δήμου.

Το Τεχνικό Επιμελητήριο είναι στη διάθεση του Δημοτικού Συμβουλίου τόσο για την παρουσίαση της Έκθεσης όσο και για οποιαδήποτε άλλη συνεργασία. Παρακαλούμε δε, όπως κοινοποιήσετε το παραπάνω πόρισμα και στα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου."