Υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα ζήτημα δημοκρατίας;

Τι θα απαντάγαμε σε κάποιον ξένο, αν μας ρώταγε αν υπάρχει ζήτημα δημοκρατίας σήμερα στην Ελλάδα; Η απάντηση λίγες μόλις μέρες μετά από 4 εκλογικές αναμετρήσεις ίσως θα έπρεπε θεωρητικά να είναι όχι. Κι όμως σήμερα στη χώρα, μετά από 4 εκλογικές αναμετρήσεις υπάρχει σοβαρό ζήτημα με την ποιότητα της δημοκρατίας μας.

Χωρίς δημοσιογραφία, χωρίς δηλαδή αξιόπιστη και αντικειμενική ενημέρωση, χωρίς ισχυρά μέσα να ελέγχουν μια πανίσχυρη εξουσία, δεν μπορεί παρά η δημοκρατία να βρίσκεται σε κίνδυνο. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα του 2019, με Πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη και κυβέρνηση τη Νέα Δημοκρατία.

Από τη μεταπολίτευση και μετά οι παλαιότεροι είχαν συνηθίσει να ξεχωρίζουν τα μέσα, κατά βάση τις εφημερίδες, ανάλογα με τη γραμμή τους. Υπήρχαν οι προοδευτικές και οι συντηρητικές εφημερίδες. Αμφότερες ωστόσο συνήθως δεν απηχούσαν αποκλειστικά τις απόψεις ενός μόνο κόμματος.

Η δημοσιογραφία άλλαξε, οι εφημερίδες σιγά σιγά πεθαίνουν και η ενημέρωση μαζί με πολλά άλλα, μεταφέρθηκαν στο πεδίο του διαδικτύου. Νέα δεδομένα, νέες ανάγκες και νέες συνθήκες. Τι άλλαξε όμως ως προς την αξιοπιστία των Μέσων;

Σήμερα στη χώρα μας, η συντριπτική πλειοψηφία των μεγάλων Μέσων Ενημέρωσης, των εφημερίδων, των site και των τηλεοπτικών καναλιών, είναι σφόδρα φιλοκυβερνητικές. Δεν απηχούν απλά τις απόψεις της Νέας Δημοκρατίας, αλλά τις περισσότερες φορές συναγωνίζονται το ίδιο το Γραφείο Τύπου της, στον κομματικό πατριωτισμό και στη διατύπωση της κομματικής γραμμής και ατζέντας. Και εδώ πραγματικά δεν υπάρχει καμία διάθεση να απαξιωθούν όλοι οι δημοσιογράφοι αυτών των μέσων, γιατί πάρα πολλοί είναι πραγματικά εξαιρετικοί επαγγελματίες. Την κατεύθυνση του μέσου ωστόσο την δίνει πάντα ο ιδιοκτήτης.

Ας τα δούμε όμως πιο αναλυτικά κι ας μιλήσουμε συγκεκριμένα:

Από τις 9 εφημερίδες υψηλής κυκλοφορίας 6 είναι φιλοκυβερνητικές. Τα Νέα και το Βήμα του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Μαρινάκη, τα Παραπολιτικά, το Πρώτο Θέμα και η Καθημερινή. Οι άλλες 3 είναι η Εφημερίδα των Συντακτών, η δεξιά Δημοκρατία και η εξίσου δεξιά Real.

Από τα 5 ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια πανελλαδικής εμβέλειας τα 3 είναι φιλοκυβερνητικά. ΣΚΑΙ, ΑΝΤ1, Star και προσεχώς και το One του συγκροτήματος Μαρινάκη, που για την ώρα εκπέμπει μόνο διαδικτυακά. Τα άλλα δυο είναι ο Alpha και το Open που μένει να φανεί ποια θα είναι η γραμμή τους.

Προσπαθώντας να καταγράψω τα διαδικτυακά site που πρόσκεινται στη Νέα Δημοκρατία, σκέφτομαι ότι θα χρειαστώ πάνω από δυο σελίδες, οπότε θα περιοριστώ μόνο σε αυτά που έχουν αξιοσημείωτη επισκεψιμότητα. Protothema.gr, in.gr, iefimerida.gr, athensvoice.gr, liberal.gr, parapolitika.gr, kathimerini.gr, capital.gr  είναι όλα στην πρώτη 50αδα με βάση την επισκεψιμότητα, των διαδικτυακών ενημερωτικών μέσων. 

Άφησα για το τέλος τα social media, τα οποία μπορεί να μην αποτελούν ακόμα ένα γνήσιο πεδίο άσκησης δημοσιογραφίας, αλλά είναι ένας ισχυρότατος και μαζικός χώρος ενημέρωσης και κοινωνικής επιρροής. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί πως το πεδίο των κοινωνικών δικτύων, είναι απόλυτα δημοκρατικό μιας και ο καθένας έχει την ευκαιρία να πει και να επικοινωνήσει αυτό που θέλει. Η αλήθεια ωστόσο δεν είναι ακριβώς αυτή. Για την ακρίβεια αυτή την αλήθεια τη διέψευσε η ίδια η Νέα Δημοκρατία προεκλογικά. Ξοδεύοντας κάτι λίγο παραπάνω από 1.000.000 ευρώ μόνο στο youtube για να κλείσει τη διαφημιστική θέση στην πρώτη σελίδα, μια από τις πιο δημοφιλείς πλατφόρμες των νέων ανθρώπων και αποκλείοντας έτσι στην πράξη όλα τα υπόλοιπα κόμματα. Κάπως έτσι λοιπόν λειτουργεί και το διαδίκτυο. Όσο περισσότερο πληρώνεις, τόσο πιο πολύ ακούγεσαι, τόσο περισσότερο κυριαρχείς και έχεις τη δυνατότητα να ελέγχεις, να κατευθύνεις και να διαμορφώνεις την κοινή γνώμη και την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Μέσα σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο απόλυτης επικοινωνιακής κυριαρχίας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του φρόντισε να κάνει το εξής. Να περάσει στον άμεσο έλεγχο του πρωθυπουργικού γραφείου τα δυο κρατικά μέσα ενημέρωσης, την ΕΡΤ και το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Πρόκειται αναμφίβολα για μια κίνηση με πολύ αρνητική σημειολογία. Επί της ουσίας τι θα αλλάξει θα το διαπιστώσουμε παρακολουθώντας και αξιολογώντας τις υπηρεσίες ενημέρωσης που εν τέλει θα προσφέρουν τα δυο αυτά Μέσα.

Ας αφήσουμε όμως στην άκρη τη συζήτηση απλά για την επικοινωνιακή υπεροπλία ενός κόμματος. Η Νέα Δημοκρατία πλέον βρίσκεται στην κυβέρνηση και ανεξάρτητα από την πορεία της η οποία θα κριθεί από τον ελληνικό λαό τα επόμενα χρόνια, η συνθήκη μιας κατάστασης στο επίπεδο της ενημέρωσης οριακά συγκρίσιμης με αυτή ενός αυταρχικού καθεστώτος, είναι άκρως επικίνδυνη για την ίδια τη δημοκρατία μας.

Ο Γιάννης Αλαφούζος, ιδιοκτήτης του ΣΚΑΙ και της Καθημερινής, είχε δηλώσει κάποτε στο πρακτορείο Reuters με επιστολή του ότι «τα ελληνικά μίντια είναι στην ουσία γραφεία Τύπου για επιχειρηματικούς ομίλους. Έχουν εξελιχθεί σε μια καθόλα άρρωστη ιδιομορφία. Ο στόχος των μίντια φαίνεται ότι είναι πια να εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα των ιδιοκτητών τους». Ο Γιάννης Αλαφούζος τότε βρισκόταν σε σφοδρή αντιπαράθεση με τον Βαγγέλη Μαρινάκη. Μερικά χρόνια μετά οι διαφορές τους φαίνεται πως λύθηκαν, ή ενδεχομένως να προέκυψε και κάτι που τους ενώνει,  και σήμερα κρατάνε μαζί τα ηνία της ενημέρωσης στην Ελλάδα, όντας ιδιοκτήτες των μεγαλύτερων εκδοτικών συγκροτημάτων.

Το ερώτημα, ή μάλλον η αγωνία, παραμένει. Ποιος θα αντιπολιτεύεται και θα ελέγχει την εξουσία; Την πολιτική, την οικονομική και την κρατική. Ποιος θα ενημερώνει αντικειμενικά και αξιόπιστα τον ελληνικό λαό;

Μια κυβέρνηση που ξεκινάει τη θητεία της, έχοντας στο πλευρό της εκτός από τα Μέσα Ενημέρωσης, τον Σύνδεσμο Ελλήνων Βιομηχάνων, την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, την Ελληνική Ένωση Τραπεζών, τον Διευθυντή της Τράπεζας της Ελλάδος και όλα τα μεγάλα πορτοφόλια μπορεί να νιώθει ασφαλής. Αυτή την ασφάλεια ποιος θα την αμφισβητήσει; Μπορούν άραγε να το κάνουν κάποια ελάχιστα μέσα που υπάρχουν, κόντρα σε αυτόν τον παντοδύναμο μηχανισμό; Γίνεται εν τέλει σε αυτές τις συνθήκες να μην τίθεται εύλογα ζήτημα δημοκρατίας στη χώρα;