Tα παυσίπονα δεν είναι τόσο "αθώα"...

Είναι από τα πιο δημοφιλή unisex «αξεσουάρ» στον σύγχρονο κόσμο μας. Τα βρίσκει κάποιος σχεδόν σε όλες τις γυναικείες τσάντες, στις ανδρικές τσέπες, στα περισσότερα ντουλάπια μπάνιου αλλά και σε πολλά γραφεία.

«Κατοικούν» μέσα σε κουτιά, είναι μικρά και υπόσχονται ανακούφιση από τα καθημερινά «επώδυνα» βάρη. Ανήκουν σε διαφορετικές οικογένειες αλλά στο ίδιο «γενεαλογικό δέντρο» των παυσίπονων φαρμάκων.

Αποτελούν τον σύντροφο- περιστασιακό ή μόνιμο - εκατομμυρίων ανθρώπων που τα καταπίνουν με προσμονή ανακούφισης όταν ο πόνος χτυπά την... πόρτα του οργανισμού τους.

Τα αναλγητικά φάρμακασυμπεριλαμβανομένης της διάσημης κατηγορίας των Μη Στεροειδών Αντιφλεγμονωδών Φαρμάκων (ΜΣΑΦ) όπως η ασπιρίνη, η παρακεταμόλη, η ιβουπροφένη - έχουν έστω και μία φορά μπει στη ζωή (για την ακρίβεια στο στομάχι) των περισσοτέρων. Και πράγματι, αποτελούν χρήσιμα φάρμακα, τα οποία προσφέρουν σε ουκ ολίγες περιπτώσεις μια ζωή λιγότερο... πονεμένη.

Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι όσο οικεία και αν μας είναι, όπως όλα τα φάρμακα, συνδέονται με κινδύνους (ακόμη και πολύ σοβαρούς). Τη μνήμη μας έρχονται να φρεσκάρουν πρόσφατες μελέτες που φωτίζουν τη... σκοτεινή πλευρά των παυσίπονων φαρμάκων, μαρτυρώντας ότι η εξάλειψη του πόνου μπορεί να αποτελέσει κάποιες φορές έναν δισεπίλυτο γρίφο που προκαλεί... πονοκέφαλο.

Καμπανάκι για καρδιαγγειακά

Πριν από λίγο καιρό ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βέρνης στην Ελβετία «χτύπησαν την καμπάνα» για κοινά παυσίπονα, όπως η ιβουπροφένη. Η προειδοποίηση εστάλη ύστερα από ανάλυση 31 προηγούμενων κλινικών δοκιμών που περιελάμβαναν 116.429 ασθενείς και σύμφωνα με αυτήν η ιβουπροφένη αλλά και άλλες γνωστές ουσίες, όπως η δικλοφενάκη, μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων όταν λαμβάνονται σε μεγάλες δόσεις και για μακρό διάστημα.

Οπως συγκεκριμένα ανέφεραν οι ερευνητές με δημοσίευσή τους στο επιστημονικό περιοδικό «Βritish Μedical Journal», στο πλαίσιο των δοκιμών που αναλύθηκαν είχαν ληφθεί από τους συμμετέχοντες επτά κοινά παυσίπονα - εκτός από την ιβουπροφένη, η μελέτη αφορούσε τη δικλοφενάκη, τη ναπροξένη, καθώς και τέσσερις ουσίες που ανήκουν στη νεότερη γενεά παυσιπόνων, και συγκεκριμένα στην οικογένεια εκλεκτικών αναστολέων της κυκλοοξυγενάσης 2 (CΟΧ-2, κοξίμπες):

πρόκειτο για τη σελεκοξίμπη, την ετορικοξίμπη, τη λουμιρακοξίμπη και τη ροφεκοξίμπη (η τελευταία είναι η δραστική ουσία του φαρμάκου Vioxx που λαμβανόταν από πολλά άτομα με αρθρίτιδα παγκοσμίως και το οποίο με απόφαση της παρασκευάστριας εταιρείας του, Μerck, αποσύρθηκε από την παγκόσμια αγορά το 2004, αφού φάνηκε να συνδέεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο).

Κίνδυνος εγκεφαλικού

Από την ανάλυση προέκυψε ότι η λήψη ιβουπροφένης για μεγάλο χρονικό διάστημα σχεδόν τριπλασίαζε τον κίνδυνο εγκεφαλικού. Το συγκεκριμένο κοινό παυσίπονο φάνηκε ακόμη να αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες καρδιακού επεισοδίου και θανάτου εξαιτίας καρδιοπάθειας. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα στοιχεία η ιβουπροφένη προκαλούσε ίδιο κίνδυνο εγκεφαλικού και θανάτου από καρδιοπάθεια με τη ρεφεκοξίμπη, η οποία αποσύρθηκε για λόγους ασφαλείας από την αγορά.

Και η δικλοφενάκη φάνηκε να συνδέεται με τριπλάσιες πιθανότητες εγκεφαλικού, καθώς και να τετραπλασιάζει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιοπάθεια. Συγχρόνως σε σύγκριση με τη λήψη ενός εικονικού φαρμάκου η ροφεκοξίμπη και η λουμιρακοξίμπη συνδέονταν με διπλάσιο κίνδυνο καρδιακού επεισοδίου.

Πάντως ο κίνδυνος καρδιαγγειακών επεισοδίων φάνηκε να συνδέεται μόνο με μεγάλη λήψη των δημοφιλών αυτών παυσίπονων φαρμάκων- πάνω από 2.000 mg ημερησίως- και για μακρό διάστημα (ως και χρόνια), έσπευσαν να τονίσουν οι συγγραφείς της μελέτης, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει κίνδυνος για άτομα που λαμβάνουν σποραδικά κάποιο παυσί πονο για την ανακούφιση του πόνου.

«Κόκκινος» συνδυασμός με κωδεΐνη

Η «καμπάνα» όμως σχετικά με παυσίπονα φάρμακα χτύπησε πρόσφατα και διά στόματος των αρμοδίων της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (Food and Drug Αdministration, FDΑ), οι οποίοι ανακοίνωσαν ότι σκοπεύουν να μειώσουν την ποσότητα ακεταμινοφαίνης (πρόκειται για τη γνωστή σε εμάς παρακεταμόλη) που περιέχεται σε συνταγογραφούμενα παυσίπονα φάρμακα σε συνδυασμό με οπιούχα, όπως η κωδεΐνη (δύο τέτοιου είδους φάρμακα με συνδυασμό παρακεταμόλης και κωδεΐνης κυκλοφορούν και στη χώρα μας).

Σύμφωνα με τους ειδικούς της Υπηρεσίας η ποσότητα ακεταμινοφαίνης σε αυτά τα φάρμακα δεν πρέπει να ξεπερνά τα 325 mg, ενώ η συσκευασία των φαρμάκων οφείλει να φέρει ισχυρή προειδοποίηση σχετικά με πρόκληση ηπατικής ανεπάρκειας.

Είναι γνωστό ότι η παρακεταμόλη συνδέεται με προβλήματα στο ήπαρ όταν λαμβάνονται υψηλές δόσεις της. Οι υπεύθυνοι της FDΑ τόνισαν ότι η λήψη μεγάλων δόσεων της ουσίας είναι υπαίτια για 460 θανάτους τον χρόνο, καθώς και για δεκάδες χιλιάδες επισκέψεις στα Επείγοντα των νοσοκομείων μόνο στις ΗΠΑ. Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η νέα σύσταση της FDΑ δεν αφορούσε τα παυσίπονα με ακεταμινοφαίνη που χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή.

Κρυψορχία στα έμβρυα

Πρόσφατα τα παυσίπονα συνδέθηκαν ακόμη και με πρόκληση... ανδρικής υπογονιμότητας. Συγκεκριμένα, μελέτη που είδε το φως της δημοσιότητας στα τέλη Νοεμβρίου του 2010 και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Ηuman Reproduction» αποκάλυψε ότι η παρατεταμένη λήψη από τις εγκύους κοινών παυσίπονων φαρμάκων, όπως η ασπιρίνη, η παρακεταμόλη και η ιβουπροφένη, θέτει σε κίνδυνο την αναπαραγωγική υγεία των αγοριών που θα φέρουν στον κόσμο.

Οι επιστήμονες από τη Δανία, τη Φινλανδία και τη Γαλλία που τη διεξήγαγαν είδαν ότι η λήψη τέτοιων «αθώων» φαρμάκων κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης διπλασιάζει τον κίνδυνο γέννησης αγοριού με κρυψορχία (κατάσταση κατά την οποία οι όρχεις δεν κατεβαίνουν κανονικά μέσα στο όσχεο και συνδέεται με υπογονιμότητα και καρκίνο στην ενήλικη ζωή).

Οι επιστήμονες κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα έπειτα από παρακολούθηση περισσοτέρων από 2.000 εγκύων και των παιδιών που έφεραν στον κόσμο. Οπως συγκεκριμένα διαπίστωσαν, οι γυναίκες που έκαναν ταυτόχρονη χρήση περισσοτέρων του ενός παυσίπονων φαρμάκων, όπως π.χ. παρακεταμόλη και ιβουπροφένη, αντιμετώπιζαν επταπλάσιες πιθανότητες να γεννήσουν γιο με κάποια μορφή κρυψορχίας σε σύγκριση με γυναίκες που δεν ελάμβαναν παυσίπονα φάρμακα.

Ιδιαίτερα ευαίσθητη περίοδος φάνηκε να είναι εκείνη μεταξύ της 14ης και της 27ης εβδομάδας της κύησης. Η λήψη οποιουδήποτε παυσίπονου φαρμάκου στη συγκεκριμένη φάση της εγκυμοσύνης συνδεόταν με τουλάχιστον διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης κρυψορχίας. Σημαντική αύξηση του κινδύνου για κρυψορχία του παιδιού παρουσιαζόταν επίσης όταν η γυναίκα ελάμβανε παυσίπονα για διάστημα μεγαλύτερο των δύο εβδομάδων χωρίς διακοπή.

Οι ερευνητές ανέφεραν στη δημοσίευσή τους πως υποπτεύονται ότι τα παυσίπονα φάρμακα διαταράσσουν τη φυσική ισορροπία των ανδρικών ορμονών στα αρσενικά έμβρυα, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται προβλήματα στη φυσική ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων τους. Καθησύχασαν πάντως τις εγκύους υπογραμμίζοντας ότι η σποραδική λήψη ενός παυσίπονου φαρμάκου δεν βλάπτει το έμβρυο.