Η ζωή αλκοολικού καρτουνίστα από τον Γκας Βαν Σαντ

Το φιλμ "Μην ανησυχείς δεν θα φτάσει μακριά με τα πόδια", προβάλει η Κινηματογραφική Λέσχη Πατρών τη Δευτέρα 15 Απριλίου. Πρόκειται για την τελευταία προβολή της περιόδου. "Καλό καλοκαίρι, μέχρι την πρώτη Δευτέρα του Οκτώβρη που θα ξαναβρεθούμε στο σινεμά" μας εύχεται το σωμαετίο των σινεφίλ.

Σκηνοθεσία - Σενάριο: Γκας Βαν Σαντ

Ηθοποιοί: Γιόακιν Φίνιξ, Τζόνα Χιλ, Ρούνι Μάρα, Τζακ Μπλάκ

Φωτογραφία: Κρίστοφερ Μπλοβέλτ

Μοντάζ: Γκας Βαν Σαντ, Ντέιβιντ Μαρκς

Μουσική: Ντάνι Ελφμαν

Χώρα: Η.Π.Α., Γαλλία (Έγχρωμη)

Διάρκεια: 113΄

Πρώτη προβολή: 6.00 μμ.

Δεύτερη προβολή: 8.15 μμ.

Τρίτη προβολή: 10.30 μμ.

Επιτέλους, κάτι ευχάριστο! Η αληθινή ιστορία του γελοιογράφου Τζον Κάλαχαν, ενός νιχλιστή αλκοολικού που έμεινε παράλυτος αλλά ανένηψε, δοσμένη με βαθύ ανθρωπιστικό συναίσθημα, εξπρεσιονιστική μη γραμμική αφήγηση, και υπέροχες ερμηνείες.

Όταν ο Τζον Κάλαχαν, ο οποίος έχει μείνει τετραπληγικός ύστερα από αυτοκινητικό ατύχημα, δέχεται να μπει σε πρόγραμμα απεξάρτησης από το αλκοόλ, ανακαλύπτει το ταλέντο του ως ανατρεπτικού, προκλητικού καρτουνίστα.

Ο Τζον Κάλαχαν ήταν περίπτωση: ένας αυτοκαταστροφικός αλκοολικός, ο οποίος έμεινε ανάπηρος μετά από ένα ατύχημα και κατάφερε μετά από χρόνια να απεξαρτητοποιηθεί και να ανακαλύψει το ταλέντο του ως καρτουνίστας. Ο Γκας βαν Σαντ είναι κι αυτός περίπτωση: από τους πιο ενδιαφέροντες και απρόβλεπτους σύγχρονους σκηνοθέτες, με ακατηγοριοποίητο μεν σινεμά, σαφή ευαισθησία δε. Το ότι παίρνει μια χιλιοειπωμένη ιστορία και την κάνει μοναδική είναι απόδειξη του επίσης χιλιοειπωμένου «δεν έχει σημασία ο προορισμός, αλλά η διαδρομή». Στην προκειμένη, μπορεί ο Κάλαχαν – όπως είχε ζωγραφίσει ο ίδιος για τον εαυτό του - «να μη φτάσει μακριά με τα πόδια», αλλά μέχρι το τέλος της ταινίας έχει διανύσει χιλιόμετρα εμποδίων και ανατροπών, και ψυχολογικών δαιδάλων, με αξιαγάπητο χιούμορ. Επειδή δε, τον υποδύεται ο Χοακίν Φίνιξ, κανείς απολύτως δεν ανησυχεί.

Δημήτρης Δανίκας

Στα 21 του, ο Τζον Κάλαχαν (1951-2010), στουπί στο μεθύσι, εκσφενδονίστηκε έξω από τον Σκαραβαίο του, που οδηγούσε κάποιος Ντέξτερ με τον οποίον μπεκροπίνανε και τράκαραν αντάμα. Έμεινε παράλυτος από το λαιμό και κάτω… Το εν λόγω ατύχημα, που ουσιαστικά άλλαξε όλη τη ζωή του Κάλαχαν (και δη, προς το καλύτερο), ο Βαν Σαντ μάς το δείχνει τμηματικά –ένα πλάνο εδώ, λίγο περισσότερο παρακάτω. Με τον ίδιο in medias res, ανάκατο και εξπρεσιονιστικό τρόπο αφηγείται όλη την ιστορία «επανεκκίνησης» αυτού του μηδενιστή γελοιογράφου από το Πόρτλαντ του Όρεγκον, αγαπημένο location και τόπο κατοικίας και του σκηνοθέτη. Αλκοολικός από τα 12 του, με ένα τραύμα να με την όμορφη κοκκινομάλλα δασκάλα που ήταν η βιολογική μητέρα του μα δεν τον ήθελε και τον «έδωσε», ο Κάλαχαν ήταν ένα εξαρτημένο ρεμάλι έως τη νύχτα του ατυχήματος. Μετά, έγινε απλά ένα αλκοολικός σε αναπηρικό αμαξίδιο… Μέχρι που ανακάλυψε το σκίτσο. Κρατώντας παράδοξα το μαρκαδοράκι με τους πήχεις του (είχε ανακτήσει κάποια κινητικότητα στα πάνω άκρα), ο Κάλαχαν άρχισε να σχεδιάζει αφαιρετικά σκιτσάκια που συνοδεύονταν από νιχιλιστικές, πολιτικώς μη ορθές, πανέξυπνες και συχνά αυτοσαρκαστικές λεζάντες. Η αναγνώριση του ταλέντου του ήταν ζήτημα χρόνου.

Βασισμένη στην αυτοβιογραφία του Κάλαχαν –ο άπαιχτος τίτλος της οποίας δίνει μια ιδέα για το μαύρο χιούμορ του– η ταινία βρισκόταν στα προσχέδια του Βαν Σαντ από την δεκαετία του ’90. Σκόπευε, μάλιστα, να την γυρίσει με πρωταγωνιστή τον Ρόμπιν Ουίλιαμς, ο οποίος είχε αγοράσει πρώτος-πρώτος τα δικαιώματα του βιβλίου. Γι’ αυτό και στους τίτλους τέλους το φιλμ αφιερώνεται στον ανεπανάληπτο αυτόχειρα του Χόλιγουντ… Δεν ξέρω πώς θα ήταν ο Ρόμπιν στο ρόλο του σακάτη πικρόχολου μπεκρή, αλλά ο Φίνιξ είναι υπέροχος. Βαθύς, μετρημένος, κινησιολογικά άψογος, ο πρωταγωνιστής μεταλαμπαδεύει πιστά το όραμα του σκηνοθέτη του. Διότι όσο κι αν ακούγεται σαν κλασική χολιγουντιανή ιστορία ανάνηψης/ μεταμέλειας/ επανεκκίνησης με χάπι εντ, η ιστορία του Κάλαχαν, έτσι όπως την παραδίδει ο (φίλος του) Βαν Σαντ, είναι πολύ πιο μαύρη. Πρόκειται, ουσιαστικά, για το αληθινό, ελάχιστα κολακευτικό πορτρέτο ενός αλκοολικού, που βρήκε τη δύναμη να σηκωθεί και να προχωρήσει. Κι ας ήταν παράλυτος… Σε αυτήν του την προσπάθεια, είχε πολύτιμο σύμμαχο τον Ντόνι, τον σπόνσορά του στους Ανώνυμους Αλκοολικούς, τον οποίον υποδύεται κα-τα-πλη-κτι-κά ο Χιλ –σχεδόν αγνώριστος με μακρύ ξανθό μαλλί, μούσι και την αλέγρα γκαρνταρόμπα του βαθύπλουτου και γκέι Ντόνι. Μην ακούτε όσα λέγονται: παρά τις διόλου ευκολόπιοτες καταστάσεις που πραγματεύεται, η ταινία δεν σε μελαγχολεί. Αντιθέτως, σου δίνει δύναμη και τροφή για σκέψη πάνω σε όλα εκείνα που θα μπορούσαμε/ έπρεπε να κάνουμε, πριν βρεθούμε «παράλυτοι» στο μη περαιτέρω.

Τατιάνα Καποδίστρια

Από το «Δικό μου Αϊντάχο» και τον «Ελέφαντα» στις «Τελευταίες Μέρες» και στο «Milk», οι πρωταγωνιστές των ταινιών του Γκας Βαν Σαντ είναι ήρωες που έρχονται αντιμέτωποι με τα όριά τους αλλά και με αυτά του συστήματος, αναζητώντας απελπισμένα διέξοδο από έναν ασφυκτικό και αδιάφορο για τις ανάγκες τους κοινωνικό περίγυρο. Ένας από αυτούς είναι και ο γεννημένος το 1951 Τζον Κάλαχαν, θύμα σεξουαλικής κακοποίησης στα οκτώ του χρόνια και αλκοολικός από την εφηβεία του. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, στα 21 του μένει τετραπληγικός ύστερα από αυτοκινητικό ατύχημα και συνεχίζει να αντιμετωπίζει τον γολγοθά του με φουλ αλκοολούχο κυνισμό.

Βασισμένος στην αυτοβιογραφία του με τον αυτοσαρκαστικό τίτλο «Μην ανησυχείς, δε θα φτάσει μακριά με τα πόδια», ο Βαν Σαντ ενδιαφέρεται να μεταφέρει στην οθόνη τον τρόπο με τον οποίο ο «ξεγραμμένος» αυτός χαρακτήρας μετέτρεψε τη σκοτεινή οπτική του απέναντι στη ζωή σε καλλιτεχνικό έργο, χωρίς να συμβιβαστεί στο ελάχιστο. Έτσι, ενώ παρακολουθούμε σε φλας μπακ τις τελευταίες ώρες που ο Κάλαχαν στάθηκε όρθιος (την ημέρα του ατυχήματος), ο ενεστώτας της αφήγησης αφορά τη γνωριμία του ανάπηρου πλέον ήρωα με έναν ιδιόρρυθμο πλούσιο, ο οποίος γίνεται ο απροσδόκητος σπόνσοράς του, και τη Σουηδή φυσικοθεραπεύτριά του, την οποία κι ερωτεύεται. Αυτοί τον πείθουν να δοκιμάσει, μέσω των Ανώνυμων Αλκοολικών, να απεξαρτηθεί και ο Κάλαχαν ανακαλύπτει πως με τα αντισυμβατικά, προκλητικά και γεμάτα μαύρο χιούμορ σκίτσα του μπορεί να μετατρέψει την αυτολύπησή του σε κάτι λυτρωτικά δημιουργικό.

Αυτή η πορεία προς το φως εξιστορείται άχρωμα από έναν διδακτικά αισιόδοξο Γκας Βαν Σαντ, ο οποίος αφήνει τα πολιτικά ανορθόδοξα καρτούν του Κάλαχαν και το ταλέντο του Γιόακιν Φίνιξ να βγάλουν μόνα τους τα κάστανα από τη φωτιά. Είναι, λοιπόν, στιγμές που ιερόσυλες αλήθειες μετατρέπονται σε βαθιά ανθρωπιά με συγκινητικό τρόπο, όμως στο σύνολό της η ταινία δεν ξεπερνάει ποτέ το επίπεδο μιας ανώδυνης και αγιοποιητικής βιογραφίας τηλεοπτικής κοπής.

Χρήστος Μήτσης

Μια ταινία στην οποία ο μεγάλος δημιουργός πέρα από μεγάλους σταρ όπως ο Χοακίν Φοίνιξ, ο Τζακ Μπλακ και η Ρούνι Μάρα, κατάφερε και συγκέντρωσε προλιφικές μορφές του αμερικανικού underground rock όπως η Κιμ Γκόρντον από τους Sonic Youth. Στο επίπεδο της πλοκής μας περιγράφεται εκτενώς η ζωή και η πορεία για μια συγκεκριμένη περίοδο, αυτής της αποδοχής του τραύματος, ενός μεγάλου αμερικανού σατιρικού και σκιτσογράφου, οποίος μετά απο μια δύσκολη παιδική ηλικία και μια αλκοολική νιότη, βρέθηκε στο καροτσάκι του τετραπληγικού ως επακόλουθο της οδήγησης σε μια βραδιά καταχρήσεων.

Με το γνωστό ύφος του o Βαν Σαντ, ανάμεσα στον πειραματισμό και στην τρυφερή ρομαντική ενατένιση των φάσεων και των επιδράσεων της ζωής, ξετυλίγει το κουβάρι των σχέσεων, ερωτικών και φιλικών του κεντρικού χαρακτήρα, σε μια πορεία ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικο-συμβολικό, που καταλήγει να είναι μια πορεία αποδοχής και ολοκλήρωσης.

Σε επίπεδο φόρμας, τα ρεαλιστικά περάσματα διαδέχονται split και scroll scenes ενώ ο εσωτερικός διάλογος του χαρακτήρα του Χοακίν Φοίνιξ, Κάλαχαν με την μητέρα του, χωρίς να φτάνει στα όρια κάποιου επικά τραγικού ορίζοντα, αναδεικνύει το βαθιά ανθρώπινο χαρακτηριστικό των κρυμμένων πληγωμένων αισθημάτων και του πώς αυτά ορίζουν και καθορίζουν ρητά ή υπόρρητα τον βίο.

Μία όμορφη στιγμή στην φιλμογραφία του σκηνοθέτη (τι αναλογικός όρος και αυτός στην ψηφιακή εποχή μας!) που στέκεται με ευθύτητα, αγάπη και ευαισθησία μπροστά στην ένταση, τις αντιφάσεις και τις λύσεις ενός ανθρώπινου δράματος που όμως διατηρεί τόσο δυνατά τα στοιχεία ενός ψυχικού και συναισθηματικού epiphany.

Γιάννης Ραουζαίος

…

Ο Βαν Σαντ δεν επιθυμεί να μαυρίσει την ταινία του με έναν τραγικό ήρωα, προτιμά αντίθετα, να τονίσει τι πέτυχε στη σύντομη καριέρα του αλλά και τον γολγοθά που ανέβηκε με αυταπάρνηση (για άνθρωπο χωρίς οικογενειακή άγκυρα και αξιακή πυξίδα). Δεν ισορροπεί πάντα, αλλά καταφέρνει ένα πορτρέτο που παρακολουθείται, με τον Χοακίν Φίνιξ σε μια ερμηνεία που φαίνεται να κατέχει αβίαστα.

Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος