Κοιτάξτε ψηλά υπάρχουν ζωγραφιές! Οι υπέροχες οροφογραφίες της πάλαι ποτέ αστικής Πάτρας

Της Ελευθερίας Μακρυγένη - photo: Νίκος Ψαθογιαννάκης - Από το περιοδικό Best που κυκλοφορεί

Κοιτάξτε ψηλά! Υπάρχουν ζωγραφιές! Για την ακρίβεια οροφογραφίες, απομεινάρια της Πάτρας του 19ου αιώνα, μιας Πάτρας στην ακμή της αστικής, κοσμοπολίτικης χρυσής της περιόδου.

Αυτές τις υπέροχες οροφογραφίες τις συναντάμε μέχρι σήμερα σε νεοκλασικά και σε ελεύθερους χώρους της πόλης. Όταν περάσετε από την Αγίου Νικολάου, στο ύψος της Μαιζώνος, αλλά και στο ύψος της Κορίνθου, όταν διασχίζεται καθοδικά την Ερμού, λίγο πιο κάτω από τη Μαιζώνος, σηκώστε το κεφάλι και τα μάτια σας ψηλά. Θα δείτε ανθέμια και άλλες παραστάσεις και θα μεταφερθείτε σε μια άλλη εποχή.

Η αρχιτεκτονική του νεοκλασικισμού, έχει χαρακτηρίσει την Πάτρα του 19ου αιώνα και τα «αποτυπώματά» του ευτυχώς, έχουν σωθεί σε αρκετές περιπτώσεις, γεγονός που μας επιτρέπει να πάρουμε μια «ιδέα» από την τέχνη της εποχής. Ένα αρχιτεκτονικό ρεύμα, που βασίστηκε στους αρχαίους Ελληνικούς ρυθμούς που αναβίωσαν στην Ευρώπη. Η Πάτρα τον 19ο αιώνα γνώριζε μεγάλη ακμή λόγω του εμπορίου σταφίδας και επιπρόσθετα δεχόταν επιρροές από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, μέσω των σταφιδεμπόρων.

Τα νεοκλασικά της οφείλονται ακριβώς σε αυτή την εποχή και σε εκείνη τη συγκυρία και αποκορύφωμα και σπουδαίο δείγμα νεοκλασικισμού, αποτελεί το Δημοτικό Θέατρο Απόλλων, του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ.

Με πολύτιμο βοηθό και ξεναγό τον συντηρητή έργων τέχνης και μουσειολόγο Ξενοφώντα Παπαευθυμίου, θα γνωρίσουμε καλύτερα τις οροφογραφίες που ομορφαίνουν ως σήμερα την Πάτρα. Όπως μας επισημαίνει ο κ. Παπαευθυμίου, τα βασικά τους θέματα είναι τα ανθέμια, φυτικά μοτίβα δηλαδή, αλλά πιο και μεγάλες και σύνθετες αναπαραστάσεις με ερωτιδείς, αγγέλους και γενικά με ανθρωπομορφικά και ζωομορφικά στοιχεία, που χαρακτηρίζουν τον όψιμο κλασικισμό. Βλέπουμε πχ. γρύπες, αλλά και αλληγορικές αναπαραστάσεις. Λόγου χάρη τις τέσσερις εποχές του χρόνου να αποδίδονται με τη μορφή ανθρώπου.

«Ένα άλλο θέμα που συναντάμε σε οροφογραφίες και κυρίως σε κεντρικά δωμάτια σπιτιών όπως πχ στα σαλόνια είναι αυτό που μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση του ουρανού, με ένα οβάλ άνοιγμα, με ζωγραφισμένα σύννεφα. Εκεί συνήθως είναι ζωγραφισμένοι οι ερωτιδείς, τα αγγελάκια με τις φτερούγες. Αυτό είναι ένα συνηθισμένο μοτίβο.

Οι χρωματισμοί ήταν γήινοι και χρησιμοποιούσαν χρωστικές που δημιουργούσαν οι ίδιοι. Στα διακοσμητικά στοιχεία που απομιμούνταν αρχιτεκτονικά στοιχεία τα χρώματα ήταν ψυχρά , στις αποχρώσεις του γκρι ή του καφέ. Στα υπόλοιπα όταν ήταν μια αλληγορική αναπαράσταση πχ ένα καλάθι με φρούτα ή λουλούδια, χρησιμοποιούσαν σύνθετες αποχρώσεις».

Οροφογραφίες από την οικία Καραλή

Οροφογραφίες από την Αγίου Νικολάου και Κορίνθου, από το Δημοτικό θέατρο «Απόλλων», από τη Γερμανού και από την οικία Καραλή

Ένα εξαιρετικό δείγμα αποτελεί το Δημοτικό Θέατρο. Στην πρόσοψη θα δείτε πάνω από τις πόρτες ημικυκλικά ανοίγματα με παράσταση από την κλασική αρχαιότητα, με ανθρωπομορφικά στοιχεία. Όλα αυτά είναι σχεδιασμένα από τον Τσίλλερ γιατί σχεδίαζε τα πάντα και τα διακοσμητικά ενός κτιρίου.

Στην ουσία οι οροφογραφίες είναι μια ζωγραφική αναπαράσταση των διακοσμητικών συνθέσεων της κλασικής αρχαιότητας. Από εκεί είναι επηρεασμένες και γι΄αυτό η τεχνοτροπία τους χαρακτηρίζεται από έντονες φωτοσκιάσεις, ώστε να δίνουν την ψευδαίσθηση του ανάγλυφου, όπως ήταν δηλαδή τα ανθέμια στους αρχαίους ναούς.

Ο νεοκλασικισμός ήρθε στην Πάτρα με το κτίσιμο της σύγχρονης πόλης, μετά την απελευθέρωσή της αλλά η ακμή του ήταν γύρω στα 1860 – 1870 ως και το 1900. Ξένοι αρχιτέκτονες όπως ο Τσίλλερ, ο Χάνσεν, αλλά και Έλληνες αρχιτέκτονες που είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό «έφεραν» τον νεοκλασικισμό στην Πάτρα και στη χώρα.

Στις ζωγραφικές διακοσμήσεις στις οροφές των σπιτιών και γενικότερα των κτιρίων, επιδίδονταν αρχικά κυρίως Ιταλοί τεχνίτες. Στην πορεία εκπαιδεύτηκαν και Έλληνες κοσμηματογράφοι. Μάλιστα αυτή η τέχνη ονομαζόταν κοσμηματογραφία, μας επισημαίνει ο Ξ. Παπαευθυμίου.

Η οροφογραφία δεν περιοριζόταν μόνο στο εσωτερικό των οικιών, οι οποίες ανήκαν σε εύπορους , αλλά επεκτείνοταν και στο εξωτερικό μέρος, την οποία βλέπουμε εμείς περνώντας από πεζοδρόμια. Εξάλλου σε πολλές περιπτώσεις στο ισόγειο λειτουργούσε κάποιο κατάστημα και από πάνω ήταν το σπίτι. Στο κέντρο της πόλης, ειδικά, στα ισόγεια ως και σήμερα λειτουργούν εμπορικά καταστήματα.

Αυτά τα κτίρια ανήκαν σε εμπόρους και οι οροφογραφίες ήταν δείγμα του πλούτου που διέθεταν και της διάθεσης για διακόσμηση και καλαισθησία.

Πολλά κτίρια άρα και οροφογραφίες χάθηκαν με την κατεδάφιση νεοκλασικών και την ανέγερση στη θέση τους, πολυκατοικιών, καθώς και με τη φθορά στην οποία παραδόθηκαν αρκετά, λόγω αδυναμίας των ιδιοκτητών ή των κληρονόμων τους να τα συντηρήσουν και να τα διασώσουν.

Διαβάστε περισσότερα στο περιοδικό Best που κυκλοφορεί

Η ταλαντούχα Μυρτώ Κιούρτη και ένα πολυσέλιδο αφιέρωμα στο σπίτι και τη διακόσμηση

Νέλλα Ιωάννου και Κωνσταντίνα Καμπισοπούλου - Patras Fashion Power

Η παιδική μόδα στο Best που κυκλοφορεί... Η πιο γλυκιά φωτογράφιση

Κάναμε πρόβα νυφικού και φορέσαμε τα καλύτερα μονόπετρα - ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ από το Best που κυκλοφορεί

Διαλέξαμε όλη τη μόδα των γιορτών από το περιοδικό Best που κυκλοφορεί - ΔΕΙΤΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

Γιορτάζουμε 10 χρόνια Best με το μεγαλύτερο τεύχος που βγάλαμε ποτέ

Τα καλύτερά μας χρόνια! Γιορτάζουμε τα 10 χρόνια BEST με το πιο προσωπικό και νοσταλγικό editorial