Ο ανήσυχος Οκτώβρης της Απελευθέρωσης στην ρημαγμένη Πάτρα του 1944!

Με την απελευθέρωση της Πάτρας, τα επισιτιστικά  προβλήματα δεν λύθηκαν άμεσα. Χρειάστηκε χρόνος και αφού λύθηκε το νομισματικό ζήτημα με την σταδιακή αναπροσαρμογή του νέου νομίσματος, άρχισε να μπαίνει κάποια τάξη.

Ωστόσο ακριβώς αυτή η νομισματική αταξία και η προσπάθεια των μαυραγοριτών να κεφαλοποιήσουν τα κέρδη τους από την καταλήστευση των πολιτών τους οδήγησε στην αναζήτηση ανταλλαγής με ακίνητα, χρυσές λίρες, τρόφιμα.

Τα σάϋλοκ της Αθήνας ξεχύθηκαν  στην αγορά της Πάτρας, τέθηκαν στο έργο και με δεδομένη την αναστάτωση που επήλθε οι Αχαιοί έμποροι έπαψαν τις αγοραπωλησίες, έκλεισαν τα καταστήματα και έμειναν σε αναμονή. Η λίρα από 17.972.000.000 δρχ. τον Σεπτέμβρη, στις 20 Οκτώβρη έκανε ράλι ανόδου στια 750 δισ. δρχ. για να ολοκληρώσει τέλος Οκτώβρη  στα 1.625.400.000.000 δρχ. Άρχισε η απόκρυψη τροφίμων και κλείσιμο κατά 90% των καταστημάτων από τους εμπόρους και ο πεινασμένος λαός βλέποντας κατεβασμένα ρολά είδε μπροστά του το φάσμα της απόλυτης πείνας και εξεγέρθηκε. στις 20-10-1944 ξεσπάνε επεισόδια, στην Πάτρα, σπάζουν ρολά καταστημάτων οι πεινασμένοι πολίτες και στις 22 διαδηλώνουν στο Αίγιο ενώ νωρίτερα, στις 15 Οκτωβρίου, διαδήλωσαν στην  Κ. Αχαγιά.

Στο Αίγιο κατεβαίνουν σε συλλαλητήριο δέκα χιλ. κόσμου, εργάτες και αγρότες από την περιοχή της Αιγιάλειας ζητώντας την επίλυση του επισιτιστικού προβλήματος ενώ στις 25 Οκτώβρη αντιπροσωπεία έφυγε για την Αθήνα για να επιδώσει ιδιοχείρως ψήφισμα  διαμαρτυρίας  στους αρμόδιους. Άλλη επιτροπή του συλλαλητηρίου φθάνει στην Πάτρα στις 27 Οκτωβρίου και επισκέπτεται τον κυβερνητικό αντιπρόσωπο Π. Μαμόπουλο, τον αντιπρόσωπο του ΔΕΣ Χ. Ερενστρώλε, τον Βρετανό ταγματάρχη της M L Ντέηβις και την αμερικανική Διασυμμαχική Αποστολή, διαμαρτυρόμενη για το επισιτιστικό και τον πληθωρισμό. (1α). Τους θέτουν 16 ζητήματα προς επίλυση, όπως 1) άμεση ρύθμιση του νομισματικού ζητήματος, 2) μέτρα για την λύση του επισιτιστικού, 3) διάθεση τροφίμων, φαρμάκων, ειδών υπόδησης, ρουχισμού, 4) βελτίωση-επέκταση λαϊκών συσσιτίων, 5) Οικονομική ενίσχυση πυροπαθών, εργαλεία, ρούχα, 6) χορήγηση καυσίμων για το άνοιγμα των εργοστασίων, 7) βελτίωση παιδικού γάλακτος, πρόνοια για μαθητές, 8) χορήγηση σιτόσπορων στους αγρότες, 9) ρούχα, παπούτσια για παιδιά, 10) ενίσχυση αλιέων, 11) σύντομα εξαγωγή σταφίδας στην Αγγλία, 12)  χορήγηση διπλή μερίδας άρτου και τροφίμων στους εργάτες, 13) διάλυση Χωροφυλακής και Αστυνομίας που συνεργάστηκαν με τους ναζί, 14) άμεση συγκρότηση λαϊκών δικαστηρίων για τιμωρία των προδοτώνν και συνεργατών των ναζί, 15) χτύπημα των μαυραγοριτών, 16) κατάσχεση αποκρυπτομένων ειδών, διάθεση στη λαϊκή αγορά, τιμωρία των ενόχων.

(1α) Ελεύθερη Αχαΐα της 26-10-44, σ.2)

Στη δε Κ. Αχαγιά νωρίτερα, το σωματείο εργατών εκλέγει Συμβούλιο από τους Ν. Τακόπουλο πρόεδρο, Ν. Πολυζώη ταμία, Γιάννη Μιχαλόπουλο και Ν. Δριμάλα μέλη. Πρώτη ενέργειά τους είναι η λειτουργία εργατικού φούρνου.

Οι Έλληνες υπηρέτες των Γερμανών που πλέον έχουν αποχωρήσει, Χίτες, ΕΟΒίτες, παρακρατικοί και τίθενται προσκείμενοι στην νέα κατάσταση υπό τους Βρετανούς, που έχουν το πάνω χέρι με την συμφωνία της Γκαζέρτας, όπου ο στρατηγός Σκόμπι με παραχώρηση του δοτού πρωθυπουργού Ελλάδας Γεωργίου Παπανδρέου ανέλαβε αρχιστράτηγος στην Ελλάδα, διαδίδουν πληροφορίες ότι οι Βρετανοί θα φέρουν τον βασιλιά Γεώργιο και  θα «χτυπήσουν» τους ΕΛΑΣίτες και τους κομμουνιστές, διότι αυτοί φταίνε για την πείνα, αφού παίρνουν τα τρόφιμα από την αγορά για τους αντάρτες(1)

(1) «Τώρα με την ακρίβεια μιλάν πως αυτή προήλθε από το ότι οι αντάρτες πήραν τα τρόφιμα κι έτσι παρουσιάζεται έλλειψη,  ενώ γνωρίζουν πολύ καλά πως οι Αντάρτες έχουν Επιμελητεία και δεν έχουν ανάγκη να αφαιρέσουν τίποτε από τον Λαό». Είναι οι γνωστοί Μαυραγορίτες, που κρύβουν τα τρόφιμα για να τα μετατρέψουν σε χρυσάφι. Άρχισαν το παλιό τροπάρι: Η Αγγλία θα φέρει οπωσδήποτε το Βασιληά κι ο Βασιληάς θα αποκηρύξει το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ κι επομένως θάρθουν αυτοί στην επιφάνεια. Οι μαυραγορίτες δηλαδή, οι προδότες και οι κάθε λογής  νοσταλγοί του φασισμού. Οι Σύμμαχοι Άγγλοι πιστοί στον χάρτη του Ατλαντικού και τις διακηρύξεις της Τεχεράνης, έχουν ξεκαθαρίσει την θέση τους. Ήρθαν στη χώρα μας σαν Σύμμαχοι και Ελευθερωτές και δεν πρόκειται να αναμειχθούν στα εσωτερικά μας, που θα τα ρυθμίσει ο Κυρίαρχος Ελληνικός Λαός». (Ελεύθερη Αχαΐα, όργανο του ΕΑΜ, Σάββατο 21 Οκτώβρη 1944).

Την επόμενη ημέρα καθορίζεται έκδοση τιμαρίθμου ανά ημέρα για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού που υποτιμούσε την τιμή του εργατικού ημερομισθίου. Η Λαϊκή Επιτροπή, όργανο επίσημο του κράτους, δίνει εντολή στο υποκατάστημα Πάτρας της Τράπεζα Ελλάδος να παραδώσει σεβαστό χρηματικό ποσό για να μοιρασθεί στους ανέργους της πόλης. Ο Διοικητής Ξεν. Ζολώτας ανακοινώνει ότι το Υπ. Συμβούλιο αποφάσισε εξίσωση τιμής της στρατιωτικής χάρτινης  λίρας με την χρυσή λίρα. Αυτή τελικώς επήλθε με τον Ν. 18/10-11-44, άρθρο 1 και απεσύρθη της κυκλοφορίας με τον Ν.342/28-5-45 κι έκτοτε δεν αποτελούσε νόμιμο χρήμα, πλην όμως ανταλλάσσονταν στην Τράπεζα Ελλάδος με 600 νέες δρχ. (30.000 δισεκατομμύρια κατοχικές δραχμές)  μέχρι και της 15-6-45, σύμφωνα με ανακοίνωση της Τράπεζας Ελλάδος την 6-6-45.

Η Λαϊκή Επιτροπή απευθυνόμενη στην Κυβέρνηση, τους Βρετανούς συμμάχους και τον ΔΕΣ ζητά να βοηθήσουν όσο το δυνατό περισσότερο τον επισιτισμό του λαού. Παράλληλα καταδικάζει τα επεισόδια που ξέσπασαν στην Πάτρα. Επίσης η Νομαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ Πάτρας καλεί: «όλους τους οργανωμένους και πειθαρχημένους "κινηθείτε δραστήρια μέσα στα πλαίσια μιας παραδειγματικής τάξης για την βελτίωση της τραγικής επισιτιστικής θέσης μας"».

Επισημαίνει τον κίνδυνο να παρασυρθούν στην διασάλευση της τάξης οι αγωνιστές, «από ύποπτους αντιλαϊκούς τύπους» και καλεί «τους εθνικώς σκεπτόμενους βιομήχανους, εμπόρους κι επαγγελματίες να πάρουν μία σωστή και πατριωτική απόφαση, πάνω στο σημερινό τραγικό πρόβλημα...».

Στο ίδιο πνεύμα εκδίδεται ανακοίνωση της Περιφερειακής Επιτροπής Πάτρας του ΚΚΕ, που τονίζει ότι «τα αίτια οφείλονται στην αντεθνική ταχτική ορισμένων μεγαλομαυραγοριτών που κρύβουν τα τρόφιμα και δημιουργούν πανικό». Και «καλεί το λαό να σταθεί στο πλευρό της Λαϊκής Επιτροπής και των οργανώσεων και να διατηρήσει την ψυχραιμία του».

Την ίδια ημέρα 21-10-44 ανακοινώνεται ότι  με απόφαση της κυβέρνησης δίνονται 10 δισεκ. δρχ. έκτακτη βοήθεια προς τους συνταξιούχους της Πάτρας, ενώ γίνεται γνωστό ότι την προηγούμενη ημέρα 20-10-44 οι πολίτες συμμετείχαν σε συλλαλητήριο φωνάζοντας: "Ψωμί, λάδι, θάνατος στους εμπόρους" και αποφάσισαν να ζητήσουν από τον ΔΕΣ Πάτρας καθημερινή μερίδα άρτου!

Στο επισιτιστικό ζήτημα αναφέρεται και ο καπετάνιος της VIIIης Ταξιαρχίας Ερμής (Βασ. Πριόβολος) που ερχόμενος στην Πάτρα από την Τρίπολη είπε:

«...Μετά την απελευθέρωση της πρωτεύουσας, πολλοί μαυραγορίτες καιμ μεγάλοι κερδοσκόποι προερχόμενοι απ' αυτήν εισβάλλουν στις πόλεις της Πελοποννήσου με φορτία ολόκληρα από χαρτονομίσματα, τα οποία προσπαθούν να επενδύσουν σε χρυσόμ και διάφορα είδη αξίας. Από την αιτία αυτή έχει προκληθεί σε όλες αυτές τις πόλεις απότομη και καταπληκτική ύψωση τιμών...» «απόκρυψη εμπορευμάτων και τροφίμων και σταμάτημα κάθε εμπορικής κίνησης...». Και αναγγέλλει:

«Η Ταξιαρχία για να εμποδίσει τη συνέχιση αυτής της κατάστασης πήρε την απόφαση να συλλαμβάνει όλα τα αυτοκίνητα και να ελέγχει αυστηρά την κίνηση προς την Πελοπόννησο».

Στο μεταξύ στα σωματεία έχει αρχίσει το ξήλωμα γερμανόδουλων διοικήσεων και στην Πάτρα σε συνεδρίαση των Επαγγελματοβιοτεχνών αποφασίστηκε η καθαίρεση «του εθνοπροδότη συνεργάτη των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας Ματαράγκα».

Κι ενώ ανακοινώνεται σύσκεψη του Υπ. Συμβουλίου για την ρύθμιση του νομισματικού προβλήματος, η Λ.Ε. Πάτρας, σε δική της συνεδρίαση αποφασίζει η πληρωμή ημερομισθίου να γίνεται κάθε πρωί με επιβολή τιμαρίθμου, αφού μέχρι το βράδυ η αξία του ημερομισθίου είχε εξανεμισθεί!

Στις 22-10-44 εκδηλώνεται συλλαλητήριο Πατρινών στην πλατεία Ψηλαλωνίων, με αίτημα την επίλυση του επισιτιστικού. Τρεις ημέρες μετά ανακοινώνεται ότι αντιπροσωπεία με επικεφαλής το Δήμαρχο Πατρέων Βασ. Ρούφο και τους συνδικαλιστές Γιάννη Πλαπούτα, Αθ. Παπαχατζή, συνοδευόμενη από τον Διοικητικό Αντιπρόσωπο  Βαγγ. Παπαγιαννόπουλο, φεύγει για την Αθήνα μεταφέροντας το μήνυμα της συγκέντρωσης  στους Συμμάχους, στον ΔΕΣ και στην Κυβέρνηση, ζητώντας παράλληλα βοήθεια για τον αγροτικό πληθυσμό, τα θύματα και τους πυροπαθείς.

Την ίδια ημέρα 22-10-44, φθάνει στην Πάτρα με το καράβι μέρος του πρώτου φορτίου εξωτερικής βοήθειας 1224 τόνων. Αυτού του πολυπόθητου φορτίου τροφίμων, έγινε  τιμητική υποδοχή από τους Κυβερνητικό εκπρόσωπο Μαμόπουλο, δήμαρχο Πατρέων Ρούφο, Αμερικανό ταγματάρχη  και Βρετανούς αξιωματικούς της M-L. Την επόμενη ημέρα 23-10-44, η μερίδα άρτου αυξάνεται από 70 δράμια στα 100 δράμια ανά άτομο, έναντι 2 εκατομμ. δρχ., ενώ στις 24-10-44 η ίδια ποσότητα τιμάται προς 6 εκατομμ. δρχ. από τον Επόπτη Αγορανομίας!

Μπροστά στην απελπιστική κατάσταση ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Αχαΐας Π. Μαμόπουλος εκδίδει απόφαση κατάσχεσης αποκρυπτομένων τροφίμων από τα κλειστά εμπορικά καταστήματα, τα οποία θα σφραγίζονται.

Στις ελλείψεις της αγοράς προστίθεται η έλλειψη χάρτου. Χαρακτηριστικό ότι το φύλλο της 3-12-44 της Ελεύθερης Αχαΐας τυπώνεται σε ροζ χαρτί, ενώ και των άλλων εφημερίδων σε διαφορετικού τύπου, κάτι που τον επόμενο χρόνο γινόμενο εντονότερο οδήγησε σε κοινή έκδοση τριών εφημερίδων !

Κοντά σε αυτά έρχονται και οι κλοπές δημοσίων υλικών, που φέρουν το Φρουραρχείο του ΕΛΑΣ στις 24-10-44 να καλεί αυτούς που υπεξαίρεσαν είδη από το στρατόπεδο του 12ου Συντάγματος (σ.σ.: το σημερινό ΚΕΤχ) και το Δημοτικό Νοσοκομείο να τα επιστρέψουν για να μην παραπεμφθούν στο Στρατοδικείο!

Και ο Υπ. Οικονομικών Αλέξ. Σβώλος ανακοινώνοντας την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης λαϊκής ενότητας διακηρύσσει πως 700 χιλ. τόνοι τρόφιμα από την Ούνρα και άλλα εφόδια θα εισαχθούν χωρίς συνάλλαγμα στο πρώτο εξάμηνο. Θα διατεθούν σε χαμηλές τιμές και θα δοθεί λάδι στο λαό, ενώ θα δημευθούν τα  άνομα και αθέμιτα κέρδη, διότι είναι προϊόν επιλήψιμης συνεργασίας με τον εχθρό. Ακόμη γίνεται για πρώτη φορά αναφορά σε εισαγωγή νέου νομίσματος.

Στο μεταξύ οι ελλείψεις χτυπούν και τον αντάρτικο στρατό, γι αυτό ο Δήμαρχος Βασ. Ρούφος, πρώην πρόεδρος του ΕΑΜ στο βουνό, απευθύνει έκκληση στους Πατρινούς, να προσφέρουν κλινοσκεπάσματα στην Επιτροπή του Δήμου που θα περάσει από τα σπίτια τους για να τα δώσει στους άνδρες του ΕΛΑΣ «για να μην ξεπαγιάσουν το χειμώνα» που έρχεται «οι συμπολεμιστές μας»!

Και ο κυβερνητικός αντιπρόσωπος Πατρών, Καλαβρύτων, Αιγιαλείας Π. Μαμόπουλος, ανακοινώνει την συναπόφαση με τους Βρετανούς για καταβολή από τις 24-10-44, ημερησίου βοηθήματος ανά «1 σελίνιον στρατιωτικής λίρας απολύτως ισοτίμου με την αγγλικήν χάρτινην λίραν» ήτοι: «27 δρχ. προπολεμικάς, αντί των μέχρι σήμερον περίπου 2 δρχ.».

Ο πληθωρισμός εξακολουθεί να ανεβαίνει και ως αποτέλεσμα έχει ακόμη και  η εφημερίδα του ΕΑΜ Ελεύθερη Αχαΐα ότι διπλασιάζει την τιμή της από 500 εκατ. δρχ σε 1000 εκ. δρχ (σ.σ.: σε 1 δις), ενώ ο Εθνικός Κήρυξ σε 500 δισεκ. δρχ. και η Πελοπόννησος σε 2 νέες δραχμές (ήτοι 100 δισ. κατοχικές δρχ.).

Οι δημόσιοι υπάλληλοι της υπαίθρου έχουν 6 μήνες να πληρωθούν και σε γράμμα τους αναφέρουν, ότι  μισθούς κατά την κατοχή δεν παίρνανε, ο Κουρκουλάκος (σ.σ.: διοικητής των ευζωνικών ταγμάτων Πάτρας, που υπηρετούσαν τους Γερμανούς) είχε απαγορεύσει την μισθοδοσία τους γιατί «βοηθούσαμε το ΕΑΜ». «Διανομή του ΔΕΣ σε ψωμί, όσπρια, γάλα κτλ δεν μας δίνονται.  Δεν πήραμε ούτε το 1 σελίνι της στρατιωτικής λίρας, που προσέφεραν οι Άγγλοι ...» αναφέρουν.  Την ίδια ημέρα «γκεσταμπίτισσα φαρμακοποιός από το Βαρθολομιό ήρθε στην Πάτρα του κυβερνητικού αντιπροσώπου Π. Μαμόπουλου ζητούσα επίδομα (το σελίνι)!

Στο μεταξύ το Υποκ/μα της Τραπέζης Ελλάδος ανακοινώνει τον καθ' ημέραν τιμάριθμο της 24-1-44 λαμβάνοντας ως δείγμα τιμές ειδών διατροφής και βιωτικών αναγκών (λάδι, ψωμί, κρέας, λαχανικά, ντομάτες, όσπρια, ξύλα, παπούτσια) που ανέρχεται σε δρχ.1.636.375.000. Την επόμενη ημέρα αναβαίνει στις 1.863.750.000 δρχ. Στις 26-10-44 στις 1.931.250.000 δρχ. Στις 27-10-44 στις 2.948.000.000 δρχ. στις 28-10-44 ανέρχεται στις 3.575.000.000 δρχ. και στις 30-10-44 στις 5.430.000.000. Τα νούμερα έχουν τέτοια αυξητική τάση, που πια δεν προλαβαίνοντας. Και μόνον η επιβολή της νέας δραχμής τα τιθασεύει.

Στις 26-10-44 καταφθάνει στο πατραϊκό λιμάνι και δεύτερο πλοίο της Μ L (σ.σ.: βρετανική επισιτιστική οργάνωση). Πλην όμως η χαρά των Πατρινών δεν έχει αντίκρισμα, καθώς περίμεναν τρόφιμα. Το πλοίο έφερε μόνον στρατιωτικά είδη και αυτοκίνητα για την μεταφορά στιςμ ορεινές περιοχές των τροφίμων που εστάλησαν με το πλοίο της περασμένης Κυριακής 22-10-44 και παραμένουν στις αποθήκες του ΔΕΣ μαζί με το γάλα που θα μοιράσει στα παιδιά ο ΔΕΣ, ενώ τα Καλάβρυτα δεν έχουν συνέλθει από το ολοκαύτωμα των ναζί στις 13-12-43. Και έτσι στους Πατρινούς μένουν οι ελπίδες για πρόσδεση στο μέλλον  πλοίου μεγαλύτερης χωρητικότητας.

ΦΙΛΟΝΑΖΙ ΠΡΟΒΟΚΑΤΟΡΕΣ ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΥΝ

Με αφορμή την εκφόρτωση του πλοίο της ML οι  φήμες υφέρπουν, από προβοκάτορες του ναζιστικού προηγούμενου καθεστώτος των Γερμανών, που απεχθάνονται την λήξη της κατοχής και λυσσομανούν στην ιδέα ότι  μπορεί  το ΕΑΜ να συμμετέχει για πολύ στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας!

Διαδίδουν ότι τρόφιμα  «δεν διανεμήθηκαν στο λαό που πεινάει, γιατί οι εργάτες  (σ.σ.: το ΕΚΠ ελέγχεται πια από το ΕΑΜ) ζητούν να δουλέψουν 6 ώρες».

Το ΕΚΠ τους διαψεύδει ενημερώνοντας ότι οι εργάτες δούλεψαν 8 ώρες, με 4 σελίνια, ενώ σύμφωνα με την συμφωνία που είχαν κάνει έπρεπε να δουλέψουν 7 ώρες με 5 σελίνια αμοιβή.

Άλλη προβοκατόρικη φήμη έφερε τους εργάτες ως σχεδιάζοντες να «σπάσουν τα εργοστάσια της Πάτρας», κάτι που και πάλι διέψευσε το ΕΚΠ.

Ο λόγος εκπόρευσης αυτών των φημών, προφανής. Θέλουν να προκαλέσουν ένοπλη επέμβαση των Βρετανών και ως απάντηση   αντίδραση του ΕΛΑΣ, που οι άνδρες του ακόμη κατείχαν τον οπλισμό τους. Ενολίγοις να προκαλέσουν εμφύλιο.

Κι ενώ πλησιάζουμε προς τον πανηγυρικό εορτασμό της 4ης Επετείου του Αλβανικού Έπους, που αποτέλεσε κομβικό σημείο αντίστασης κατά του ιταλικού φασισμού, γίνεται γνωστό ότι η Εθνική Κυβέρνηση θα παράσχει συντάξεις στις οικογένειες θυμάτων των Γερμανών και των Τσολιάδων. Οι δεύτεροι είχαν προτιμηθεί από την γερμανόδουλην κυβέρνηση Ράλλη, η οποία ωστόσο απέρριψε τους εκτελεσμένους από τους Γερμανούς ναζί με το πρόσχημα ότιμ ήσαν ανατρεπτικά στοιχεία και όχι προδότες, όπως ο ίδιος και η κυβέρνησή του! Τελικά συντάξεις στους αντιστασιακούς χορηγήθηκαν με τον νόμο 1285 του 1982 για την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης.

Και η Εθνική Αλληλεγγύη Πάτρας (ΕΑ Γραμματέας ο Καλαβρυτινός αγωνιστής Τάκης Κατσικόπουλος) καλεί τους προστάτες οικογενειών εκτελεσμένων από Γερμανούς, Ιταλούς και Τσολιάδες να προσέλθουν στα γραφεία της για να παραλάβουν βοήθημα 5 σελινίων ανά οικογένεια, από τις 4 χιλ. λίρες που διέθεσε η βρετανική στρατιωτική Διοίκηση.

Επίσης καλεί και τους αντιπροσώπους υπαίθρου για την παραλαβή προς διανομή «βάσει των καταστάσεων εκτελεσθέντων που έχουμε στα χέρια μας». Και ανακοινώνει ότι: «Οι Άγγλοι υποσχέθηκαν ότι θα στείλουν σύντομα τρόφιμα».