Γιατί οι παράνομοι μετανάστες αποφεύγουν να καταθέσουν αίτηση ασύλου στην Ελλάδα

Οι αλλοδαποί που εισέρχονται παράνομα στην Ελλάδα, στη μεγάλη τους πλειονότητα έχουν τελικό σκοπό να φτάσουν σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα, βλέποντας τη χώρα μας σαν διαμετακομιστικό κόμβο. Ετσι, βασική τους επιδίωξη είναι να μη συλληφθούν, οργανώνοντας αναπόσπαστοι τα σχέδια φυγής τους προς τη Δύση. Οταν οι λαθρομετανάστες πέφτουν στα χέρια των ελληνικών αρχών, κατά κανόνα αποφεύγουν να καταθέσουν αίτηση ασύλου, καθώς σύμφωνα με την ευρωπαϊκή συνθήκη του Δουβλίνου το βάσιμο της αίτησης αυτής πρέπει να εξεταστεί αποκλειστικά και μόνο στην Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι εάν στο μεταξύ καταφέρουν να περάσουν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και συλληφθούν εκεί, θα απελαθούν οπωσδήποτε «πίσω στην Ελλάδα».

Στην περίπτωση μη κατάθεσης αίτησης ασύλου, η αστυνομία καταγράφει τα στοιχεία των παρανόμως αφιχθέντων, τους δακτυλοσκοπεί και καταγράφει την ιθαγένειά τους. Οι μετανάστες που προέρχονται (ή δηλώνουν σχετικά) από μια σειρά χώρες θεωρούνται μη απελάσιμοι, είτε γιατί δεν υπάρχει διπλωματική αποστολή της χώρας στην Ελλάδα (π. χ. Μπαγκλαντές) είτε γιατί οι εκεί συνθήκες δεν επιτρέπουν απέλαση (Σομαλία, Παλαιστίνη κ. λπ.). Εξάλλου, η απέλαση σε πολλές χώρες κοστίζει πολύ ακριβά, οπότε γίνεται με το σταγονόμετρο (περίπου 1.400 απελάσεις το 2009 προς χώρες της Ασίας ή της Αφρικής). Το πιο σύνηθες αποτέλεσμα είναι, μετά την κράτηση του αλλοδαπού (συνήθως διαρκεί από μερικές μέρες μέχρι έξι μήνες) να του δοθεί ένα υπηρεσιακό σημείωμα, στο οποίο καταγράφονται τα στοιχεία του και αναγράφεται ότι υποχρεούται να εγκαταλείψει τη χώρα εντός 30 ημερών με δική του ευθύνη.

• Με το χαρτί αυτό ανά χείρας και για ένα μήνα οι παράνομοι μετανάστες δεν απειλούνται με κράτηση από τις αρχές. Συνήθως κατευθύνονται στην Αθήνα, όπου προσπαθούν να δικτυωθούν για να περάσουν στη Δυτική Ευρώπη, με ενδιάμεσους σταθμούς κυρίως την Πάτρα και την Ηγουμενίτσα. Δεν λείπουν κι εκείνοι που επιχειρούν το ταξίδι των ονείρων τους μέσω του αεροδρομίου Αθηνών, εξοπλισμένοι βέβαια με πλαστό διαβατήριο. Εκεί ατυχούν. Σχεδόν καθημερινά, αλλοδαποί συλλαμβάνονται στο «Ελευθέριος Βενιζέλος» κατέχοντας πλαστό διαβατήριο.

• Εάν παρέλθει ο μήνας, ο λαθρομετανάστης δεν έχει εγκαταλείψει την Ελλάδα και ελεγχθεί από αστυνομικά όργανα, συλλαμβάνεται, κρατείται κάποιο διάστημα (ποικίλλει ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των χώρων κράτησης), καταγράφονται τα στοιχεία του, εκδίδεται πράξη απέλασης, ενημερώνεται το ευρωπαϊκό σύστημα Σένγκεν, αλλά συνήθως... δεν απελαύνεται. Σημειώνεται υπηρεσιακά ότι η απέλαση δεν κατέστη εφικτή και ο αλλοδαπός αφήνεται ελεύθερος, για να συνεχίσει τις προσπάθειές του να φύγει προς τη Δυτική Ευρώπη ή να «βολευθεί» στην Ελλάδα.

• Εάν ο μετανάστης που εισήλθε παράνομα στη χώρα επιθυμεί να καταθέσει αίτημα χορήγησης πολιτικού ασύλου θα συναντήσει πολλές δυσκολίες, το τελευταίο ειδικά διάστημα. Αν και η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία (ήδη αναθεωρείται) προβλέπει ότι οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία είναι υποχρεωμένη να δεχθεί αιτήματα ασύλου, σήμερα σχεδόν η μόνη δυνατότητα υποβολής αιτήματος είναι εάν κάποιος έχει συλληφθεί. Στην περίπτωση αυτή, η κράτησή του συνεχίζεται. Η εξέταση αιτημάτων ασύλου είναι μια μακρόχρονη διαδικασία, ενώ η ικανοποίησή τους σπανίζει (λιγότερο από 1%). Οσοι έχουν ήδη καταθέσει αίτημα ασύλου και έως ότου αυτό εκδικασθεί, εφοδιάζονται με το Δελτίο Αιτούντος Ασύλου (ροζ κάρτα), με το οποίο μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα, έχουν δικαίωμα εργασίας κ. λπ. Εκτιμάται ότι υπάρχουν 45.000 εκκρεμή αιτήματα, τα οποία αντιστοιχούν σε ανάλογο αριθμό προσώπων.