Οταν αποφάσισαν να γκρεμίσουν το κάστρο της Πάτρας!

Πριν από πολλά, είναι αλήθεια, χρόνια, κατατέθηκε -και συζητήθηκε στο δημοτικό Συμβούλιο- μια πρωτοποριακή για την εποχή πρόταση: Να κατεδαφιστεί το Κάστρο της Πάτρας και να μετατραπεί ο χώρος σε πλατεία και αλσύλλιο…

Πρόταση την οποία αρχικώς είχε καταθέσει ο …δήμαρχος Πατρέων Γεώργιος Ρούφος, προς τιμήν του οποίου μάλιστα η Πάτρα ονομάτισε μια οδό σε «Γεωργίου Ρούφου», οδό που βρίσκεται λίγα μέτρα από το Κάστρο το οποίο ήθελε να ισοπεδωθεί!

Διαβάζουμε σχετικά στο βιβλίο του Λάμπρου Βρεττού «Το κάστρο της Πάτρας», Αχαϊκές Εκδόσεις, που κυκλοφόρησε το 1993:

«Ερευνώντας τις διάφορες ιστορικές και άλλες πηγές, για τη συγγραφή της παρούσας εργασίας, έμεινα κατάπληκτος όταν διάβασα πως κάποιος κ. Μιλτιάδης Δόξας, ανώτατος αξιωματικός και υποψήφιος βουλευτής Αχαΐας, ζητούσε, με επιμονή μάλιστα, πριν από ενενήντα τόσα χρόνια, την κατεδάφιση του Κάστρου! Και η κατάπληξη μου κορυφώθηκε όταν, με την ανάγνωση του σχετικού δημοσιεύματος, είδα πως η ιδέα της κατεδάφισης ανήκε σε πρώην άρχοντα της Πάτρας! Ιδέα την οποία υπερασπιζόταν τοπική εφημερίδα. Επειδή οι περιλήψεις τέτοιων σοβαρών θεμάτων δεν μπορούν να δώσουν σαφή την εικόνα, αναδημοσιεύω ολόκληρο το κείμενο, και ένα άλλο μικρότερο, το οποίο δημοσιεύτηκε δύο χρόνια αργότερα:

« Η είδησις την οποίαν προ τινος εδημοσιεύσαμεν, ότι ο κ. Μ. Δόξας εργάζεται εν Αθήναις υπέρ της τελείας κατεδαφίσεως του περιβόλου του φρουρίου Πατρών, παρήγαγε γενικώς ευάρεστον εντύπωσιν εις τους συμπολίτας. Ανεκινήθη ούτω και πάλιν ζήτημα σπουδαίον διά τον τόπον, η επί του οποίου ενέργεια διαφόρων προσώπων εματαιώθη άνευ ελπίδος προσεχούς τακτοποιήσεως. Το φρούριον ως έχει σήμερον ουδόλως δύναται να χρησιμεύση, τοσούτω μάλλον, όσω γίνεται σπουδαία σκέψις να συγκεντρωθώσι ένεκα στρατιωτικών και άλλων λόγων αι φυλακαί του κράτους εις ολίγιστα μέρη. Ούτε είνε το φρούριον των Πατρών τοιαύτης ιστορικής αξίας, ώστε να ευρεθώσι οι φιλάρχαιοι ή οι φιλίστορες οι όποιοι να συνηγορήσουν υπέρ της παραμονής του αθίκτου εν η θέση ευρίσκεται. Τον φόβον τούτον απομακρύνει η γενική γνώμη του τόπου υπέρ της κοτεδαφίσεως του φρουρίου και μεταβολής του χώρου εις χρήσιμον τι έργον, εκ του οποίου να ωφεληθώσι παντοιοτρόπως αι Πάτραι. Ο χώρος τον όποιον καταλαμβάνει ο περίβολος του φρουρίου δύναται να χρησιμεύση εις την κατασκευήν μιας μεγάλης πλατείας ή εις την μεταβολήν του εις δάσος. Θα καταστή ούτω ο χώρος ούτος η θαυμασιωτέρα και ρωμαντικωτέρα όλων των πλατειών του Κράτους. Οταν επιτευχθή τούτο, εις τα πέριξ της πλατείας ταύτης ή του άλσους θα δημιουργηθή η ωραιότερα και υγιεινότερα συνοικία της πόλεως, ενώ ως έχει σήμερον το φρούριον εμποδίζεται η επέκτασις της πόλεως εις την θαυμασιωτέραν συνοικίαν.

Τις ο πρώτος συλλαβών την ιδέαν της κατεδαφίσεως.

Η δικαιοσύνη επιβάλλει, όπως ομολογηθή ότι ο πρώτος συλλαβών την ιδέαν της κατεδαφίσεως του φρουρίου είνε ο μακαρίτης Γεώργιος Ρούφος, εις ον ουκ ολίγα οφείλει ο τόπος. Τις οίδεν, αν ζώντος έτι του Γ. Ρούφου δεν θα είχεν ήδη συντελεσθή το έργον τούτο, το όποιον δεν θα ήτο μεν καθαρώς δημοτικόν -του φρουρίου ανήκοντος εις το δημόσιον- αλλά θα επετυγχάνετο διά των ενεργειών ανδρός όντως φιλοπόλιδος και μεγαλοφυούς, όπως ην ο αείμνηστος πατήρ του πρώτου βουλευτού της επαρχίας. Ο,τι ιδίως μεταξύ των άλλων πρέπει να εξάρη τις εν τη κατεδαφίσει του φρουρίου και της μεταβολής του τόπου εις άλσος ή εις μεγάλην δενδρόφυτον πλατείαν, είνε η σπουδαία υπό υγιεινήν έποψιν ωφέλεια, ήτις θα προέλθη εις μέγα μέρος της άνω πόλεως και ιδή εις την συνοικίαν Παντοκράτορος η οποία ήτο και είνε διαρκώς εστία νόσων και μολυσμάτων. Είνε λοιπόν τοσαύτα τα προσδοκώμενα αγαθά εκ της κατεδαφίσεως του φρουρίου ώστε αληθής ευεργέτης θ’ ανεκηρύσσετο όστις ήθελε φέρει εις πέρας το έργον τοϋτο. Ο κ. Δόξας εφιλοτιμήθη να εργασθή επί του προκειμένου μετά ζέσεως, η οποία είνε αξία της γενικής εκτιμήσεως. Αλλ' ουδείς δύναται να πιστεύση ότι και οι αντιπρόσωποι της επαρχίας Πατρών δεν θα θελήσουν να προσφέρουν την συνδρομήν των εις την πραγματοποίησιν του έργου. Ιδού και άλλο στάδιον, εφ ου είνε επιβεβλημένη η συνεργασία αυτών, χωρίς δι' αυτής να θιχθώσιν αι γενικώτεραι πολιτικαί αυτών αρχαί και συμπάθειαι. Πρέπει επί τέλους να εννοηθή, ότι δι’ όλους υπάρχει στάδιον δράσεως, ότι δι ' όλους
υπάρχει στάδιον δόξης».

Δύο χρόνια μετά (29-1-1901):

«...Πλείστα πολλάκις επ' αυτού (κατεδάφιση φρουρίου) εγράφησαν και όμως το φρούριον εξακολουθεί ρικνόν και απαίσιον την όψιν να ίσταται ασάλευτον εκεί καταλαμβάνον χώρον ευρύτατον και θέσιν αξίαν καλλιτέρας τύχης εκείνης του να βαστάζη το ακαλαίσθητον και άνευ ουδεμίας ιστορικής αξίας αυτό φρούριον. Είνε καιρός υποθέτομεν πλέον, να αρχίση η κατεδάφισις τούτου, το όποιον τόσον ασχημίζει την απόψιν της πόλεως και εις ουδέν άλλως τε χρησιμεύει ει μη μόνον να επικάθηται ως άμορφος όγκος επί της καλλιθεαματικωτέρας θέσεως της πόλεως».

Ούτε είνε το φρούριον των Πατρών τοιαύτης ιστορικής άξιας...», «...και άνευ ουδεμίας ιστορικής άξιας αυτό το φρούριον». Και μόνο αυτές οι φράσεις (μία από κάθε δημοσίευμα) δείχνουν πόσο ανιστόρητοι ήταν όσοι υπερασπίζσνταν την «ιδέα» της κατεδάφισης.

Γενικώς, όπως αποδείχτηκε, η είδηση για την κατεδάφιση του φρουρίου «δεν παρήγαγε ευάρεστον εντύπωσιν εις τους συμπολίτας», όπως αναφέρει το πρώτο δημοσίευμα.

Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα Τεύκρο Σακελλαρόπουλο «Το Κάστρο ήδη προ εικοσαετίας από το 1853 είχε μπει στο στόχαστρο των εργολάβων… κατεδαφίσεων, ενώ ήταν θέμα σε πολλά Δημοτικά Συμβούλια, τα οποία αποφάσισαν όλα να το πράξουν και να μετατρέψουν την περιοχή σε πάρκο. Μάλιστα ο δήμαρχος Γ. Ρούφος είχε την α΄ ιδέα, προκειμένου η περιοχή του Παντοκράτορος να εξωραϊστεί. Στο Δημ. Συμβούλιο της 8.10.1925 πάντως εγκρίθηκε οριστικά το σχέδιο αυτό, αλλά επειδή εδώ είναι Ελλάδα δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ!

Βέβαια κάθε εποχή έχει τις τάσεις της και δεν γνωρίζουμε τι μνήμες ξυπνούσαν στην θέα αυτού του ωραίου σήμερα αξιοθεάτου. Μην ξεχνάμε πως και η Βαστίλη στο Παρίσι κατεδαφίστηκε και μόνον το περίγραμμά της υπάρχει με άσπρο χρώμα στους δρόμους».