Brexit: Πλήγμα για το σύστημα, ευκαιρία για την Αριστερά, αλλά όχι «-exit να ’ναι κι ό,τι να ’ναι»

«Η απόφαση των Βρετανών ψηφοφόρων υπέρ του Brexit σηματοδοτεί την ήττα της κοινής λογικής. Οι πολιτικοί πλέον πρέπει να κάνουν τα πάντα για να περιορίσουν τις ζημιές». (Φουστ, επικεφαλής του γερμανικού think tank ifo) «Δυστυχώς ηττηθήκαμε. Αυτό το σημερινό λάθος της ιστορίας ελπίζουμε πως η ίδια η ιστορία θα το διορθώσει το συντομότερο». (Tο Ποτάμι)

Ο κό­σμος του κε­φα­λαί­ου και του ιμπε­ρια­λι­σμού θλί­βε­ται, πεν­θεί, αι­σθά­νε­ται και συ­μπε­ρι­φέ­ρε­ται σαν να υπέ­στη βαρύ πλήγ­μα - μαζί και οι δικοί μας «Μέ­νου­με Ευ­ρώ­πη». Οι κρα­ταιές αγο­ρές τους (των με­το­χών, των ομο­λό­γων, των εμπο­ρευ­μά­των, των πα­ρα­γώ­γων) γνω­ρί­ζουν στιγ­μές κα­τάρ­ρευ­σης και πα­νι­κού.

Στον αντί­πο­δα, ο κό­σμος της Αρι­στε­ράς και των κι­νη­μά­των χαί­ρε­ται και πα­νη­γυ­ρί­ζει - και δι­καί­ως, αφού αι­σθά­νε­ται ότι ο αντί­πα­λος κά­ποια σο­βα­ρή ζημιά έχει υπο­στεί για να πεν­θεί με αυτόν τον τρόπο. Μια ει­κό­να γνή­σιας τα­ξι­κής πό­λω­σης στο επί­πε­δο των… συ­ναι­σθη­μά­των. Περ­νώ­ντας τώρα από το επί­πε­δο των πη­γαί­ων συ­ναι­σθη­μά­των στο επί­πε­δο της συ­νει­δη­τής πο­λι­τι­κής, πάλι πρέ­πει να ξε­κι­νή­σου­με απ’ αυτό: Brexit; Καλώς ήρθε! Όχι μόνο δεν αδια­φο­ρού­με, όχι μόνο δεν θα πούμε όπως η Αλέκα Πα­παρ­ρή­γα με κά­ποια άλλη αφορ­μή «Ούτε κλαί­με ούτε γε­λά­με», αλλά το χαι­ρε­τί­ζου­με!

Ο προ­φα­νής λόγος είναι ότι το Brexit -σε αντί­θε­ση με το Bremain- προ­κα­λεί με­γά­λα προ­βλή­μα­τα στο κε­φά­λαιο και τον ιμπε­ρια­λι­σμό. Και ό,τι είναι πρό­βλη­μα για τον αντί­πα­λο, είναι κατ’ αρχάς ευ­και­ρία, μια εν δυ­νά­μει δυ­να­τό­τη­τα για το κί­νη­μα και την Αρι­στε­ρά. Όμως, αυτή η κα­ταρ­χήν πο­λι­τι­κή στάση είναι μεν ανα­γκαία αλλά όχι ικανή, όχι επαρ­κής πο­λι­τι­κή προ­ϋ­πό­θε­ση για να εξο­πλί­σει και προ­σα­να­το­λί­σει την Αρι­στε­ρά και τα κι­νή­μα­τα αντί­στα­σης. Το 2008, ύστε­ρα από το ξέ­σπα­σμα της δο­μι­κής κα­πι­τα­λι­στι­κής κρί­σης, επί­σης δι­καί­ως ο κό­σμος της Αρι­στε­ράς και των κι­νη­μά­των πα­νη­γύ­ρι­ζε για την κα­τρα­κύ­λα των αγο­ρών και τον πα­νι­κού στα οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­κά επι­τε­λεία του κε­φα­λαί­ου και του ιμπε­ρια­λι­σμού και επε­δεί­κνυε σαν λά­φυ­ρο νίκης το τρο­μο­κρα­τη­μέ­νο πρω­το­σέ­λι­δο της «Φραν­κφούρ­τερ Αλ­γκε­μάι­νε» με πη­χιαίο τίτλο «Ο κα­πι­τα­λι­σμός κα­ταρ­ρέ­ει». Στα επό­με­να χρό­νια όμως απο­δεί­χτη­κε ότι η κρίση ήταν απλώς μια ευ­και­ρία για την Αρι­στε­ρά, που μπο­ρού­σε να με­τα­φρα­στεί σε συ­γκε­κρι­μέ­να κέρδη για τον κόσμο της ερ­γα­σί­ας και της Αρι­στε­ράς μόνο μέσα από την πάλη. Ο κό­σμος του κε­φα­λαί­ου, απ’ τη μεριά του, ύστε­ρα από το αρ­χι­κό σοκ, εφαρ­μό­ζο­ντας το δόγμα «η κρίση είναι κίν­δυ­νος και ευ­και­ρία» και εμπνε­ό­με­νος από το «δόγμα του σοκ» (ότι ακρι­βώς σε συν­θή­κες κρί­σης και μα­ζι­κής ανα­σφά­λειας που αυτή γεννά, είναι πιο εύ­κο­λο να ασκη­θούν οι πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κοί και ανε­λέ­η­τοι εκ­βια­σμοί ενά­ντια στην ερ­γα­ζό­με­νη κοι­νω­νι­κή πλειο­ψη­φία), αξιο­ποί­η­σε κα­λύ­τε­ρα από την Αρι­στε­ρά το στοι­χείο της «ευ­και­ρί­ας» που προ­σέ­φε­ρε η κρίση.

Με αφορ­μή λοι­πόν το Brexit, όπως και κάθε άλλο γε­γο­νός που κα­ταρ­χήν και προ­σω­ρι­νά απο­διορ­γα­νώ­νει τους μη­χα­νι­σμούς του κε­φα­λαί­ου και του ιμπε­ρια­λι­σμού, κα­τα­θέ­του­με με­ρι­κά βα­σι­κά ση­μεία πο­λι­τι­κού προ­σα­να­το­λι­σμού για την Αρι­στε­ρά.

1. Η τα­ξι­κή πάλη είναι πάντα συ­γκε­κρι­μέ­νη και διε­ξά­γε­ται πάνω σε ση­μεία που κάθε φορά συ­μπυ­κνώ­νο­νται οι πο­λι­τι­κές δια­κυ­βεύ­σεις. Ποτέ δεν διε­ξά­γε­ται κάτω από τη ση­μαία αφη­ρη­μέ­νων, ιδε­ο­λο­γι­κών συν­θη­μά­των - αυτά τα τε­λευ­ταία άλλη χρη­σι­μό­τη­τα έχουν. Οι πο­λι­τι­κές δια­κυ­βεύ­σεις είναι πολ­λές και ποι­κί­λες και καμιά τους δεν είναι αδιά­φο­ρη, υπό μία από­λυ­τη προ­ϋ­πό­θε­ση: να μην είναι απο­κλει­στι­κά υπό­θε­ση μα­νού­βρας και μη­χα­νορ­ρα­φί­ας των μη­χα­νι­σμών του συ­στή­μα­τος ή κα­τα­σκευα­σμέ­νων «μει­ζό­νων ζη­τη­μά­των» που δεν δη­μιουρ­γούν ευ­ρύ­τε­ρες και «ανοι­χτές»-μη ελεγ­χό­με­νες δυ­να­μι­κές, δεν αγ­γί­ζουν το συ­ναί­σθη­μα ή το εν­δια­φέ­ρον του κό­σμου της ερ­γα­σί­ας. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση που αυτά τα τε­λευ­ταία συμ­βαί­νουν, η Αρι­στε­ρά όχι μόνο δεν πρέ­πει να αδια­φο­ρή­σει, αλλά οφεί­λει να μπει στη μάχη.

Το βρε­τα­νι­κό δη­μο­ψή­φι­σμα δεν το επέ­βα­λε η λαϊκή πίεση, αλλά ένα σχί­σμα μέσα στο μπλοκ της βρε­τα­νι­κής άρ­χου­σας τάξης. Αν είχε μεί­νει μόνο στα όρια ενός τέ­τοιου εν­δο­α­στι­κού εμ­φυ­λί­ου, η Αρι­στε­ρά δεν είχε κα­νέ­να λόγο ούτε να εμπλα­κεί ούτε καν να εν­δια­φερ­θεί. Όμως, απέ­κτη­σε μια δυ­να­μι­κή πολύ πέρα από τα όρια του εν­δο­α­στι­κού εμ­φυ­λί­ου, «ανοι­χτή» και ανε­ξέ­λεγ­κτη, ενώ «άγ­γι­ξε» την ερ­γα­ζό­με­νη λαϊκή πλειο­ψη­φία. (Τα ισχνά δια­θέ­σι­μα στοι­χεία, δεί­χνουν ότι η ψήφος υπέρ του Brexit ήταν πλειο­ψη­φι­κή στα λαϊκά στρώ­μα­τα).

Η βρε­τα­νι­κή Αρι­στε­ρά, λοι­πόν, πολύ καλά έκανε και ενε­πλά­κη. Για τον ίδιο ακρι­βώς λόγο, ότι η δυ­να­μι­κή έπαυε να είναι αδιά­φο­ρη και ου­δέ­τε­ρη στο ισο­ζύ­γιο της τα­ξι­κής πάλης, τα κα­λύ­τε­ρα τμή­μα­τα της βρε­τα­νι­κής Αρι­στε­ράς, πολύ ορθά πράτ­το­ντας, συμ­με­τεί­χαν στη μάχη κάτω από τη ση­μαία «Αρι­στε­ρή έξο­δος», με διπλό στόχο: αφε­νός να δοθεί ένα πλήγ­μα στην ιμπε­ρια­λι­στι­κή Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση, στο κυ­ρί­αρ­χο τμήμα της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης αλλά και στον ιμπε­ρια­λι­σμό, και αφε­τέ­ρου να εκ­φρα­στεί η λαϊκή δυ­σα­ρέ­σκεια ενά­ντια στην ευ­ρω­λι­τό­τη­τα και τις πο­λι­τι­κές που τους πε­ρι­θω­ριο­ποιούν.

2. Έχο­ντας όμως πει αυτό, δεν είναι κα­θό­λου αδιά­φο­ρο το γε­γο­νός ότι το στοι­χείο του εμ­φυ­λί­ου μέσα στη βρε­τα­νι­κή αστι­κή τάξη κυ­ριάρ­χη­σε πο­λι­τι­κά, ενώ η «Αρι­στε­ρή έξο­δος» ήταν πολύ αδύ­να­μη για να εκ­φρά­σει ένα μα­ζι­κό, δια­κρι­τό ρεύμα. Πα­ρό­λο λοι­πόν που το Brexit είναι με ένα γε­νι­κό τρόπο μια στιγ­μή προ­βλη­μά­των και αστά­θειας για το σύ­στη­μα και άρα μια ευ­και­ρία για την Αρι­στε­ρά, ο συ­γκε­κρι­μέ­νος συ­σχε­τι­σμός δύ­να­μης ανα­γκά­ζει τη βρε­τα­νι­κή Αρι­στε­ρά να ξε­κι­νή­σει από πολύ πίσω, από πολύ δυ­σμε­νείς θέ­σεις την προ­σπά­θεια να αξιο­ποι­ή­σει αυτή την ευ­και­ρία. (Βε­βαί­ως, αν δεν έκανε ούτε αυτό, αν δεν έμπαι­νε στη μάχη κάτω από τη ση­μαία της «αρι­στε­ρής εξό­δου», όπως το έκα­ναν τα κα­λύ­τε­ρα τμή­μα­τά της, τα πράγ­μα­τα γι’ αυτήν θα ήταν ακόμη χει­ρό­τε­ρα, θα κιν­δύ­νευε από πλήρη διά­λυ­ση και πο­λι­τι­κή χρε­ο­κο­πία.)

Αυτό ση­μαί­νει ότι θα ήταν με­γά­λο λάθος μια πο­λι­τι­κή ψυ­χο­λο­γία και στάση που θα εμπνέ­ε­ται από την ανα­μο­νή «αυ­τό­μα­των» και «αυ­το­νό­η­των» θε­τι­κών εξε­λί­ξε­ων και συ­νε­πειών λόγω του Brexit. Τί­πο­τε δεν είναι «αυ­τό­μα­το» ούτε «αυ­το­νό­η­το»: τα πραγ­μα­τι­κά, ου­σια­στι­κά, με­σο­πρό­θε­σμα κι όχι βρα­χυ­πρό­θε­σμα, απο­τε­λέ­σμα­τα του Brexit -και μας εν­δια­φέ­ρουν τα απο­τε­λέ­σμα­τα που αφο­ρούν τη ζωή των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων και το ρόλο της Αρι­στε­ράς- θα κρι­θούν μέσα στην πάλη.

3. Από αυτή την άποψη, δεν πρέ­πει να υπάρ­χει καμία αυ­τα­πά­τη ότι και οι δύο με­ρί­δες της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης που συ­γκρού­στη­καν στο δη­μο­ψή­φι­σμα, με ενό­τη­τα και αντα­γω­νι­σμό, θα δια­χει­ρι­στούν τις συ­νέ­πειές του σε μια κα­τεύ­θυν­ση που δεν θα αμ­φι­σβη­τεί αλλά θα κάνει πιο επι­θε­τι­κό το «μίγμα» λι­τό­τη­τας, ρα­τσι­σμού και εθνι­κι­σμού.

Απα­γο­ρεύ­ε­ται λοι­πόν «διά ρο­πά­λου» για την Αρι­στε­ρά που θέλει να λέ­γε­ται και να πα­ρα­μέ­νει Αρι­στε­ρά, να υπο­τι­μά τον κίν­δυ­νο που αντι­προ­σω­πεύ­ει το άλλο «-exit»: της λι­τό­τη­τας («να κά­νου­με όσες θυ­σί­ες χρεια­στούν για να ανα­κτή­σου­με την εθνι­κή κυ­ριαρ­χία»), του εθνι­κι­σμού («Ευ­ρώ­πη των κυ­ρί­αρ­χων εθνών»), του ρα­τσι­σμού («να ελέγ­ξου­με τα σύ­νο­ρά μας»). Η Αρι­στε­ρά πρέ­πει να στα­θεί στον αντί­πο­δα αυτής της πο­λι­τι­κής ατζέ­ντας του ακρο­δε­ξιού «-exit»: ανα­τρο­πή της λι­τό­τη­τας (καμία θυσία ούτε για τις Βρυ­ξέλ­λες ούτε για τα εγ­χώ­ρια αφε­ντι­κά), κα­ταγ­γε­λία του εθνι­κι­σμού (θέ­λου­με τη διά­λυ­ση της ιμπε­ρια­λι­στι­κής «φυ­λα­κής των λαών» που λέ­γε­ται Ευ­ρω­ζώ­νη και ΕΕ όχι για να ξα­να­κά­νου­με τον κα­πι­τα­λι­σμό πιο «λει­τουρ­γι­κό», πιο «αν­θρώ­πι­νο», πιο «ανα­πτυ­ξια­κό», αλλά για να ανοί­ξου­με το δρόμο για μια αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή διέ­ξο­δο με στρα­τη­γι­κό στόχο την εθε­λο­ντι­κή συ­νέ­νω­ση σε μια ευ­ρω­παϊ­κή σο­σια­λι­στι­κή ομο­σπον­δία), κα­ταγ­γε­λία του ρα­τσι­σμού (να ξη­λώ­σου­με τη ρα­τσι­στι­κή «Ευ­ρώ­πη φρού­ριο»).

Είναι δύο προ­γράμ­μα­τα στον αντί­πο­δα, το ένα απο­λύ­τως αντα­γω­νι­στι­κό του άλλου. Και γι’ αυτό, δεν υπάρ­χει κα­νέ­να πε­ρι­θώ­ριο για συ­να­γω­νι­στι­κά «αι­σθή­μα­τα», για λο­γι­κές «κοι­νού με­τώ­που», για λο­γι­κές του τύπου «αφού δεν μπο­ρεί η Αρι­στε­ρά, ας το κάνει η ακρο­δε­ξιά»: η σχέση της Αρι­στε­ράς με το ακρο­δε­ξιό «-exit» είναι απο­λύ­τως αντα­γω­νι­στι­κή, στο «συ­ναι­σθη­μα­τι­κό», στο προ­γραμ­μα­τι­κό και στο πο­λι­τι­κό επί­πε­δο!

4. Ξε­κι­νή­σα­με λέ­γο­ντας, στο πρώτο ση­μείο, ότι η τα­ξι­κή πάλη είναι πάντα συ­γκε­κρι­μέ­νη, συ­μπυ­κνώ­νε­ται πάνω σε συ­γκε­κρι­μέ­νες δια­κυ­βεύ­σεις. Είναι η μισή αλή­θεια. Πρέ­πει λοι­πόν να ει­πω­θεί και η άλλη μισή, που συ­νή­θως αγνο­εί­ται η υπο­τι­μά­ται από ση­μα­ντι­κά τμή­μα­τα της Αρι­στε­ράς. Σε όλες τις συ­γκε­κρι­μέ­νες δια­κυ­βεύ­σεις της τα­ξι­κής πάλης, η Αρι­στε­ρά πα­ρεμ­βαί­νει με ένα από­λυ­το κρι­τή­ριο: τα άμεσα αλλά και ιστο­ρι­κά συμ­φέ­ρο­ντα της ερ­γα­τι­κής τάξης. Και με με­θό­δους πα­ρέμ­βα­σης που να ανα­δει­κνύ­ουν το τα­ξι­κό υπό­βα­θρο όλων των συ­γκρού­σε­ων και όλων των λύ­σε­ων. Τα «ερω­τή­μα­τα» της τα­ξι­κής πάλης μπο­ρούν να είναι -και εί­ναι- πολλά και ποι­κί­λα, αλλά η απά­ντη­ση είναι μόνο μία: τα­ξι­κή. Αυτό δεν ση­μαί­νει ότι όλα τα προ­βλή­μα­τα θα λυ­θούν με την… αύ­ξη­ση των μι­σθών και των συ­ντά­ξε­ων – αυτό είναι μια κα­τα­σκευα­σμέ­νη κα­ρι­κα­τού­ρα, ένας εκ­χυ­δαϊ­σμός, και συχνά ένας ανέ­ντι­μος τρό­πος πο­λι­τι­κής αντι­πα­ρά­θε­σης. Η απά­ντη­ση σε όλα τα «ερω­τή­μα­τα» είναι τα­ξι­κή, ση­μαί­νει ότι κα­νέ­να σο­βα­ρό πρό­βλη­μα δεν μπο­ρεί να λυθεί με οποια­δή­πο­τε άλλη μέ­θο­δο παρά με τη μέ­θο­δο της τα­ξι­κής πάλης, ότι δεν υπάρ­χουν προ­βλή­μα­τα για τα οποία μπο­ρούν να ισχύ­σουν τα­ξι­κά ου­δέ­τε­ρες λύ­σεις. Δεν υπάρ­χουν δη­μο­κρα­τι­κές λύ­σεις και δη­μο­κρα­τι­κές συμ­μα­χί­ες για τα δη­μο­κρα­τι­κά προ­βλή­μα­τα ούτε πα­τριω­τι­κές λύ­σεις και πα­τριω­τι­κές συμ­μα­χί­ες για τα εθνι­κά προ­βλή­μα­τα. Όλα θα λυ­θούν με την τα­ξι­κή πάλη (ιδού ο κυ­ρί­αρ­χος ρόλος του τα­ξι­κού) ανά­με­σα σε αντί­πα­λα τα­ξι­κά στρα­τό­πε­δα.

Είναι δου­λειά των δυ­νά­με­ων του συ­στή­μα­τος να κρύ­βουν τον τα­ξι­κό, αντα­γω­νι­στι­κό χα­ρα­κτή­ρα της πάλης για όλα τα προ­βλή­μα­τα και τις δια­κυ­βεύ­σεις. Είναι δου­λειά των δυ­νά­με­ων του συ­στή­μα­τος να ανα­δει­κνύ­ουν τους κοι­νούς, «εθνι­κούς» ή «πα­τριω­τι­κούς» πα­ρο­νο­μα­στές και να απο­κρύ­βουν τον τα­ξι­κό χα­ρα­κτή­ρα της σύ­γκρου­σης και των λύ­σε­ων για όλες τις ση­μα­ντι­κές δια­κυ­βεύ­σεις. Είναι δική τους δου­λειά να εφευ­ρί­σκουν κοινά συμ­φέ­ρο­ντα για όλο το έθνος και να κα­λούν σε εθνι­κές συμ­μα­χί­ες στο όνομα αυτών των κοι­νών συμ­φε­ρό­ντων, να μι­λούν για δη­μο­κρα­τι­κές λύ­σεις στα προ­βλή­μα­τα δη­μο­κρα­τί­ας μέσα από συμ­μα­χί­ες όλων των «δη­μο­κρα­τι­κών δυ­νά­με­ων» κ.λπ. κ.λπ. Η Αρι­στε­ρά οφεί­λει να ξε­σκε­πά­ζει την υπο­τι­θέ­με­νη κοι­νό­τη­τα συμ­φε­ρό­ντων -και λύ­σε­ων- να απο­κα­λύ­πτει την τα­ξι­κή ρίζα όλων των προ­βλη­μά­των και να δια­κη­ρύσ­σει ότι κα­νέ­να από αυτά δεν πρό­κει­ται να λυθεί παρά μόνο μέσα από την τα­ξι­κή πάλη. Αν και η Αρι­στε­ρά «εθνι­κο­ποιεί» το τα­ξι­κό, τότε τι μένει στη Δεξιά για να κάνει και πώς θα ορί­σει τις δια­χω­ρι­στι­κές της με τη Δεξιά;

5. Αυτά ισχύ­ουν απο­λύ­τως και όσον αφορά το «-exit»: δεν είναι από μόνο του θε­τι­κό, αλλά το απο­τέ­λε­σμά του εξαρ­τά­ται από­λυ­τα από το ποιοι θα ηγη­θούν σε αυτό ώστε να κα­θο­ρί­σουν και το απο­τέ­λε­σμά του. Αυτό το να «ηγη­θούν», πα­ρα­πέ­μπει σε ένα τα­ξι­κό συ­σχε­τι­σμό δύ­να­μης και σε τα­ξι­κά ερ­γα­λεία επι­βο­λής πο­λι­τι­κής. Η «Αρι­στε­ρή έξο­δος», το Left-exit, προ­ϋ­πο­θέ­τει τα­ξι­κή και διε­θνι­στι­κή ατζέ­ντα και τα­ξι­κό μπλοκ δυ­νά­με­ων που θα πα­λέ­ψει γι’ αυτήν σε από­λυ­το αντα­γω­νι­σμό με τις δυ­νά­μεις του συ­στή­μα­τος και το ακρο­δε­ξιό –exit.

Η Αρι­στε­ρά στην Ευ­ρώ­πη είναι δυ­στυ­χώς πολύ πίσω στη συ­γκέ­ντρω­ση αυτών των προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων, αλλά και στη δη­μιουρ­γία συ­σχε­τι­σμών δύ­να­μης στη βάση αυτών. Το απο­τέ­λε­σμα είναι ότι ηγε­μο­νεύ­ει το ακρο­δε­ξιό –exit. Πρέ­πει να συ­γκε­ντρώ­σου­με όλες μας τις δυ­νά­μεις στις πρω­το­βου­λί­ες, πα­ρεμ­βά­σεις και δρά­σεις, στις επι­μέ­ρους χώρες αλλά και πα­νευ­ρω­παϊ­κά, που θα αλ­λά­ξουν αυτή τη συν­θή­κη.