O Eρντογάν ανοίγει την πόρτα της εξόδου στον Νταβούτογλου

Ρήγμα μεταξύ Ερντογάν - Νταβούτογλου. Εξι μήνες μετά τη θριαμβευτική του νίκη, με ποσοστό που άγγιξε το 50%, στις βουλευτικές εκλογές της Τουρκίας το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) αντιμετωπίζει για πρώτη φορά στα 14 χρόνια που κυβερνά τη χώρα σοβαρότατο ρήγμα στα ανώτατα κλιμάκιά του: ένα ρήγμα που έφερε σε πορεία σύγκρουσης τον ιδρυτή του ΑΚΡ και ισχυρό άνδρα της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, με τον σημερινό πρόεδρο του κόμματος και πρωθυπουργό, Αχμέτ Νταβούτογλου.

Τη σύγκληση έκτακτου συνεδρίου του AKP, με στόχο την εκλογή νέου ηγέτη, ανακοίνωσαν χθες κομματικά στελέχη, που επεσήμαναν ότι ο πρωθυπουργός Νταβούτογλου δεν θα καταθέσει υποψηφιότητα.

Η πρώτη ένδειξη περί σοβαρών αντιθέσεων μεταξύ των δύο ανδρών ήρθε στις 29 Απριλίου, οπότε η εκτελεστική επιτροπή του ΑΚΡ αφαίρεσε από τον Νταβούτογλου μια κρίσιμη αρμοδιότητα αναφορικά με τον διορισμό των περιφερειακών ηγετών του κόμματος. Η αιφνιδιαστική αυτή εξέλιξη ερμηνεύθηκε ως προσπάθεια των ανθρώπων του Ερντογάν να αποδυναμώσουν τα ερείσματα του πρωθυπουργού στον κομματικό μηχανισμό και τροφοδότησε διαδόσεις περί επικείμενης παραίτησής του.

Ο ίδιος ο Νταβούτογλου κάθε άλλο παρά διασκέδασε αυτές τις φήμες με την προχθεσινή, συναισθηματικά φορτισμένη και ασυνήθιστα σύντομη ομιλία του στην κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του. Αν και χαρακτήρισε «τσαρλατάνους» όσους διαλαλούν, μέσω του Τύπου, ότι έχει αποδυθεί σε μάχη εξουσίας με τον Ερντογάν, διεμήνυσε ότι θα προτιμούσε να εγκαταλείψει οποιοδήποτε δημόσιο αξίωμα παρά να τραυματίσει το ΑΚΡ.

Οι αποκλίσεις μεταξύ Ερντογάν και Νταβούτογλου ήταν ορατές σε αρκετά κρίσιμα ζητήματα στους 20 μήνες της συγκατοίκησής τους, ύστερα από τη μεταπήδηση του πρώτου στην προεδρία της Δημοκρατίας και την αναρρίχηση του δεύτερου στο πρωθυπουργικό αξίωμα. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου εργάσθηκε σκληρά για την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης και Τουρκίας για το προσφυγικό, ενώ ο Ταγίπ Ερντογάν κράτησε μια πολύ περισσότερο δηκτική, έναντι των Ευρωπαίων, στάση. Επιπλέον, ο Τούρκος πρωθυπουργός αντιτάχθηκε στην αξίωση του Ερντογάν για προφυλάκιση πανεπιστημιακών και δημοσιογράφων που αντιμετωπίζουν κατηγορίες για στήριξη της τρομοκρατίας. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και ισχυρών ευρωπαϊκών κρατών, που ανησυχούν για τις αυταρχικές τάσεις του Τούρκου προέδρου, δεν κρύβουν την προτίμησή τους για τον μετριοπαθέστερο Νταβούτογλου, ενδεχόμενη απομάκρυνση του οποίου θα μπορούσε να δυσκολέψει τις διεθνείς σχέσεις της Αγκυρας.

Μέχρι πρότινος η πλειονότητα των πολιτικών παρατηρητών στην Τουρκία απέδιδε τις αποκλίσεις μεταξύ των δύο ανδρών κυρίως σε διαφορές ταμπεραμέντου και όχι ουσίας: από τη μια, ένας ηγέτης με λαϊκή καταγωγή, ισχυρότατη θέληση και γοητεία στην κοινωνική βάση του κόμματός του, από την άλλη, ένας πανεπιστημιακός και διπλωμάτης, που διακρίνεται για την ευγένεια και τους τακτικούς ελιγμούς του, αλλά δεν τα καταφέρνει στο «μπαλκόνι» ούτε ξέρει να κόβει γόρδιους δεσμούς.

Σε αυτές τις διαφορές χαρακτήρα ήρθαν, ωστόσο, να προστεθούν ουσιαστικότερες αντιθέσεις για τη νομή της εξουσίας. Η επιδίωξη του Ερντογάν για μια συνταγματική αναθεώρηση που θα μεταφέρει στην προεδρία της Δημοκρατίας αυξημένες εξουσίες μεταφράζεται μοιραία σε αποδυνάμωση του πρωθυπουργικού αξιώματος, κατά το γαλλικό ή το ρωσικό πρότυπο.

Η πολιτική αστάθεια στο ανώτατο πολιτειακό επίπεδο, που έρχεται να προστεθεί στις ανοικτές πληγές του Κουρδικού και του Συριακού, προκαλεί ανησυχία στους επιχειρηματικούς κύκλους. Το τουρκικό χρηματιστήριο κατέγραψε νέα πτώση χθες, μία ημέρα μετά τη θεαματική καθίζηση της Τρίτης, που το έφερε στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων πέντε μηνών.

Στο μεταξύ, ο ηγέτης του φιλοκουρδικού κόμματος HDP –τρίτη δύναμη στο τουρκικό Κοινοβούλιο– Σελαχατίν Ντεμιρτάς προειδοποίησε τον Ερντογάν ότι ενδεχόμενη άρση της ασυλίας και δικαστική δίωξη των βουλευτών του κόμματός του θα προκαλέσει ακόμη δραματικότερη κλιμάκωση της βίας στις κουρδικές περιοχές της Νοτιοανατολικής Τουρκίας.