Η αυτοπεποίθηση

Η μηχανή αναζήτησης του υπολογιστή μου, εμφανίζει 95.800 αποτελέσματα που αφορούν αυτή την λέξη. Οι περισσότερες ιστοσελίδες ψυχολογικού και μη περιεχομένου αφορούν tips, συμβουλές και άρθρα για τον ρόλο που παίζει η υψηλή ή χαμηλή αυτοπεποίθηση στην κοινωνική, επαγγελματική, προσωπική μας ζωή, στις πιθανότητες επιτυχίας και επίτευξης στόχων που έχει ο καθένας από εμάς.

Ας το πάρουμε λοιπόν από την αρχή. Μία γενικά παραδεκτή ερμηνεία του όρου αυτοπεποίθηση είναι: η εμπιστοσύνη, η σιγουριά που έχει κάποιος στον εαυτό του, στις δυνάμεις του, στις πνευματικές, ψυχικές και σωματικές του ικανότητες.

Αλλού αναφέρεται ως η ‘ αίσθηση’ σταθερότητας και σιγουριάς που έχει κάποιος για το πρόσωπο του. Η αλήθεια είναι ότι η συγκεκριμένη λέξη κατατάσσεται στις πιο δημοφιλείς των τελευταίων χρόνων.

Κυκλοφορεί πολύ συχνά ανάμεσα στους ανθρώπους, στις καθημερινές τους κουβέντες, σε άρθρα των ανθρωπιστικών επιστημών, σε εκπομπές της τηλεόρασης, σε βιβλία αυτοβοήθειας, σε εκπαιδευτικά προγράμματα, σε αναφορές οικονομολόγων ( ακόμα και οι αγορές πάσχουν από εύθραυστη αυτοπεποίθηση!), σε λόγους πολιτικών. Υπάρχει μία διάχυτη εντύπωση πως όλα τα δεινά σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο ξεκινούν από την ισχυρή ή αδύναμη παρουσία της. Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που με επισκέπτονται στο γραφείο μου πιστεύουν ότι η ρίζα καθώς και η λύση των προβλημάτων τους βρίσκεται εκεί.

Αλλά αυτό δεν αφορά μόνο μεμονωμένους ανθρώπους αλλά και ολόκληρο σχεδιασμό κοινωνικής πολιτικής.

Με έναρξη την δεκαετία του 1980 στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ σχεδιάστηκε ολόκληρη εκστρατεία σε συνεργασία με πολιτειακούς παράγοντες για την τόνωση της αυτοπεποίθησης μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων καθώς την θεωρούσαν βασική ψυχολογική πηγή από όπου μπορούν να αναδυθούν όλα τα θετικά αποτελέσματα στην ζωή ενός ανθρώπου και να εξηγηθούν οι ατομικές και κοινωνικές δυσκολίες ( Association for self esteem).

Σύμφωνα με την συγκριτική μελέτη των Baumeister, R.F, Campbell, J. D, Krueger, J. I, & Vohs, K.D. ( 2005), Exploding the self esteem myth. Scientific American Mind 16 (4), 50-57, σχετικά με έρευνες που έχουν γίνει σε αυτό το πεδίο ο ρόλος της αυτοπεποίθησης δεν είναι αυτός που πιστεύουμε. Είναι διαδεδομένη η ιδέα πώς κάποιος με υψηλή αυτοπεποίθηση θα είναι πιο επιθυμητός από τους γύρω του, με πιο πλούσια κοινωνική ζωή, δίκτυα και επαφές. Το 1995 η Julia Bishop και η Heidi M. Inderbitzen- Nolan από το πανεπιστήμιο Nebraska- Lincoln ζήτησαν από 542 μαθητές να ονομάσουν τους περισσότερο και λιγότερο αγαπημένους συμμαθητές τους. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν υψηλή συσχέτιση δημοφιλίας και αυτοπεποίθησης.

Σε άλλη έρευνα με φοιτητές από το πανεπιστήμιο του Τexas χρησιμοποιήθηκαν αναφορές φοιτητών που αξιολογούσαν τον εαυτό τους υψηλά στις κλίμακες της αυτοπεποίθησης ( ικανότητα να δημιουργούν νέες σχέσεις, να αποκαλύπτουν τον εαυτό τους χωρίς φόβο, να στηρίζουν συναισθηματικά τον άλλο, να αναλαμβάνουν ρόλο διαπραγματευτή και ειρηνευτή στις διαπροσωπικές συγκρούσεις).

Οι συνεντεύξεις με τους συγκατοίκους τους αποκάλυψαν μία τελείως διαφορετική εικόνα. Μόνη στατιστικά σημαντική απέμεινε η πρώτη κατηγορία ( ευκολία σε νέες επαφές). Η χαμηλή αυτοπεποίθηση έχει κατηγορηθεί για την επιθετικότητα, την εγκατάλειψη του σχολείου καθώς και την παραβατική συμπεριφορά σε εφήβους όπως η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών. Τα αποτελέσματα του Dan Olweus από το πανεπιστήμιο του Bergen και του Nicholas Emler από το London School of Economics έδειξαν ότι τα παιδιά που παρενοχλούν τους συμμαθητές τους και ασκούν ψυχολογική και σωματική βία αναφέρουν λιγότερο άγχος και γενικά είναι πιο σίγουρα για τον εαυτό τους.

Αν κάπου υπάρχει υψηλή συσχέτιση με τον παράγοντα της αυτοπεποίθησης είναι ότι ευνοεί την καλύτερη απόδοση ενός μέλους μέσα σε μία ομάδα, την επιμονή μπροστά σε δυσκολίες και προβλήματα που προκύπτουν καθώς και την υποκειμενική αίσθηση ικανοποίησης και ευτυχίας που μπορεί να έχει κάποιος για την ζωή του. Οι άνθρωποι με υψηλή αυτοπεποίθηση έχουν επίσης λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν στην ζωή τους διαταραχή της διάθεσης

Συνολικά η αυτοπεποίθηση όπως λέει η ίδια η λέξη είναι η υποκειμενική αναφορά που κάνουμε βασισμένοι σε δικές μας σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές. Πολλοί την συγχέουν με την αυτογνωσία Δεν συνιστά ένα σταθερό μέγεθος αλλά περισσότερο μια μεταβαλλόμενη ιδέα.

Οι άνθρωποι έχουμε την τάση να βλέπουμε την προκατάληψη και την διαστρέβλωση μόνο στις αρνητικές αναφορές που κάνουμε για τον εαυτό μας θεωρώντας αυτό το φαινόμενο ‘ ασθένεια ή αδυναμία’, συγχωρώντας την εξίσου δυνατή προκατάληψη που υπάρχει στις υπερβολές μας όταν τονώνουμε την αυτοπεποίθηση την δική μας ή των άλλων.

Μιλάμε για τον κίνδυνο της χαμηλής αυτοπεποίθησης όταν κάτι τέτοιο αποτελεί περισσότερο ένα πολιτιστικό κατασκεύασμα των τελευταίων χρόνων ένα πηγάδι μέσα στο οποίο μπορούμε να ψυχολογικοποιούμε πολλά φαινόμενα όπως την ανισότητα, τον αποκλεισμό, την φτώχεια, την συνεχώς αυξανόμενη απαίτηση για συμμόρφωση.

Η υπερβολική έμφαση που δίνεται στην αυτοπεποίθηση έχει σχέση με το γεγονός ότι σήμερα ως κυρίαρχες αξίες προβάλλονται η δύναμη της ατομικής βούλησης και η έννοια του αυτοελέγχου σε αντίθεση με την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης για τις επιλογές που κάνουμε και αυτές που δεν κάνουμε καθώς και της συνεργασίας με τους άλλους. Όπως αναφέρει ο μαθητής του Αdler, ο Rudolf Dreikurs σε μία συνεχή πάλη με τον εαυτό μας είμαστε και αυτός που κερδίζει και αυτός που χάνει.

Δοκιμάστε να ξεκινήσετε μία κουβέντα με κάποιον φίλο αποφεύγοντας να χρησιμοποιήσετε αυτόν τον όρο για να εξηγήσετε κάποιο φαινόμενο ή συμπεριφορά.

Προσπαθήστε να βρείτε διαφορετικές λέξεις. Γίνετε πιο σαφείς και συγκεκριμένοι σε αυτό που θέλετε να εκφράσετε. Ποιος ξέρει τι θα ανακαλύψετε…