Δυο τρία πράγματα που βλέπω στον Θεοδωράκη

Δεν ξέρω αν ο Σταύρος Θεοδωράκης έχει ηγετικές ικανότητες ώστε να διαδραματίσει ένα ρόλο ουσιαστικό στην πολιτική ζωή του τόπου – αυτό θα φανεί  στη πράξη –έχω όμως την πεποίθηση ότι ως προσωπικότητα διαθέτει στοιχεία εντελώς απαραίτητα για την άσκηση μιας δημιουργικής πολιτικής.

Η ειλικρίνεια και η ευθύτητα (δυσεύρετα και τα δυο στον πολιτικό βίο) είναι αρκετά να χτίσουν σχέσεις εμπιστοσύνης και να συσπειρώσουν ένα σύνολο ψηφοφόρων γύρω από ένα στόχο. Ο οποίος δεν αφορά την κατάκτηση της εξουσίας πάση θυσία αλλά την από κοινού προσπάθεια για κάτι που ξεπερνά την ατομική φιλοδοξία.

Η αμεσότητα και ο ντρέτος λόγος του Θεοδωράκη (ακόμα και αμήχανος στην πρώτη του πολιτική εμφάνιση), που κομπιάζει ανθρώπινα γιατί ωστόσο σκέφτεται, αμφισβητεί, προσπαθεί να διεισδύσει στη λογική του άλλου αλλά και να αποδώσει με ακρίβεια τη δική του σκέψη, αυτός ο λόγος φανερώνει μια πρόθεση ανυπόκριτου διαλόγου και αυτοκριτικής.     
Δεν υποκρύπτει δεύτερες, τρίτες σκέψεις ο λόγος του Θεοδωράκη : από το επιμέρους ανάγεται στο γενικό, και μέσα σ’ αυτό εντάσσει το αρχικό έλασσον. Γι’ αυτό και η ματιά του πάνω στα πράγματα παρότι ερευνητική ή εξεταστική, παραμένει καθαρή και δίχως σκοπιμότητες. Ρωτήθηκε λχ στην Πάτρα για την ιδιωτικοποίηση του λιμανιού της – ένα θέμα κόκκινο πανί για τους Πατρινούς γιατί το συνδέουν με τον αποκλεισμό τους από το λιμάνι τους, και δίκιο έχουν. «Είμαι υπέρ της ιδιωτικοποίησης αν οι οικονομικοί όροι συμφέρουν την τοπική κοινωνία», είπε. Με την ίδια λογική, του συλλογικού συμφέροντος κι όχι του πολιτικού κόστους, πήρε θέση και για τους μετανάστες, το άλλο τεράστιο θέμα της πόλης.

Τόσο η αμφισβήτηση όσο και η αποδοχή της άποψης του άλλου είναι αποτέλεσμα μιας θετικής, εν πρώτοις, διάθεσης («να το συζητήσουμε») · η δε λογική επεξεργασία θα αναδείξει τα σημεία σύγκλισης ή διαφωνίας, όχι οι παγιωμένες αγκυλώσεις ή οι  ιδεοληψίες. Κι όσο μπορώ να ξέρω, δεν αφήνει ο Θεοδωράκης μέσα του χώρο για διαβρωτικές καχυποψίες– την πληγή του πολιτικού βίου και αιτία διχαστικών συμπεριφορών.

Κι όμως, δεν είμαι βέβαιος ότι έχει τη δύναμη να επιβάλει τον συναινετικό του τρόπο σε ένα σύστημα που το κομματικό συμφέρον εξακολουθεί να ορίζει τι είναι «ψέμα» και τι «αλήθεια» και που, σ’ αυτά τα τέσσερα χρόνια της κρίσης, δεν έχει υπάρξει μια αυτοκριτική ομολογία από κανέναν. Ωστόσο δείχνει ότι έχει τη θέληση να το παλέψει.

Βέβαια υπάρχουν πολλοί που, αμφισβητώντας τον, ασκούν κριτική στο ύφος του· το θεωρούν «μπλαζέ» ή «υπεροπτικό». Το κατ’ εμέ, η ακεραιότητα του Θεοδωράκη είναι περισσότερο βίωμα και τρόπος ζωής. Σύμφυτος ίσως με τη λαϊκή καταγωγή του, την κοινωνική του προέλευση. Την οποία δεν απέκρυψε ποτέ αλλά και δεν την χρησιμοποίησε – ούτε και τώρα – σαν παντιέρα ενός εύκολου λαϊκισμού προς άγρα οπαδών. Κι ενώ εξακολουθεί να διαποτίζεται και να τρέφεται απ’ αυτήν τη δεξαμενή, ξέρει πολύ καλά και τούτο: πόσο εύκολα το λαϊκό στοιχείο μπορεί να ξεπέσει σε λαϊκισμό και χυδαιότητα, και να εκφυλιστεί. Η απόσταση λοιπόν που παίρνει από τα πράγματα (ασφαλείας την λέω εγώ, υπεροπτική τη βρίσκουν κάποιοι άλλοι) είναι στοιχείο χαρακτηριστικό μιας συμπεριφοράς. Που του επιτρέπει να σταθμίζει ψύχραιμα τις καταστάσεις.

Κοντολογίς, περισσότερο κι από ένα πολιτικό σχεδιασμό, πιο πολύ κι από ένα πρόγραμμα, ο Θεοδωράκης προς ώρας κομίζει στην πολιτική σκηνή έναν τρόπο, μιαν αντίληψη :  «Δεν θα πω ψέματα. Αν με θέλετε έτσι, καλώς. Αν δεν με θέλετε, φεύγω».  Ο ευθύς λόγος, της αξιοπρέπειας μπαίνει ξανά στο λεξιλόγιο της πολιτικής και συγκινεί. Αυτή, νομίζω, είναι η δύναμη του  Θεοδωράκη. Η περιουσία του και η πειθώ του.

* Ο Κώστας Λογαράς είναι συγγραφέας. Έχει γράψει ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο και θέατρο.  Από το 1997 αρθρογραφεί στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, στο ηλεκτρονικό  ΒΗΜΑ, στο protagon.gr., στο λογοτεχνικό περιοδικό «Διαβάζω»  και oanagnostis.gr. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά.